„Kronika” Feliksa Topolskiego we Wrocławiu

Feliks Topolski, Kronika, nr 3-4, 1955, wł. Muzeum Sztuki Książki-Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu, fot. MNWr

Sławomir Mrożek, Max Frish, John Fitzgerald Kennedy, Charles de Gaulle to niektóre ze znanych postaci pojawiających się w rysunkowej „Kronice” Feliksa Topolskiego. Dzieło to można obecnie oglądać we wrocławskim Muzeum Narodowym.

„Kronika” Feliksa Topolskiego ukazywała się w latach 1953-1979 i dokumentowała najważniejsze wydarzenia polityczne, kulturalne i społeczne na świecie. Zdaniem angielskiego krytyka Joyce’a Careya to „najznakomitszy zapis współczesnego świata uchwycony przez współczesny umysł”.

– „Kronika” była przedsięwzięciem artystyczno-edytorskim, wynikającym – jak wspomina sam autor – z potrzeby stworzenia właściwej sceny dla pokazania powstających wciąż rysunków. Tworząc rysunkowe komentarze do rozgrywających się na świecie wydarzeń, Topolski nie dysponował odpowiednim dystansem czasowym historyka, pozwalającym odseparować zjawiska istotne od mało znaczących. Selekcjonując tematy, wybierał te, które na podstawie własnej intuicji uznawał za najważniejsze. Okazała się ona na tyle trafna, że dziś ułożone chronologicznie rysunki z „Kroniki” mogłyby stanowić tytuły rozdziałów podręcznika historii trzydziestu lat drugiej połowy XX wieku.

W jego teatrze dziejów znaleźć można świadectwa rozpadu potęgi Wielkiej Brytanii, atmosferę towarzyszącą pierwszym chwilom niepodległości państw dawnego imperium brytyjskiego, ślady konfliktu między supermocarstwami spowodowanego kryzysem kubańskim w 1962 roku, który omal nie doprowadził do wybuchu III wojny światowej, relacje z początkowego okresu kształtowania się V Republiki Francuskiej w 1958 roku, a także wielu wydarzeń społecznych i kulturalnych – opowiada kurator wystawy, Wojciech Kaczorowski.

Obrazy wielkiej historii kreuje Topolski za pomocą scen rodzajowych z udziałem ludzi, zarówno wielkich, rozpoznawalnych i znanych – polityków, artystów, mężów stanu, jak i zwykłych, anonimowych, bez konkretnego oblicza, a jednak z wyraźnie akcentowaną podmiotowością. Topolski najczęściej jedynie przedstawia, nie interpretuje, nie wartościuje, nie ocenia. Wobec dokumentowanych zjawisk stara się zachować dystans i obiektywizm. W wielu numerach „Kroniki” podkreśla taką postawę dewizą zaczerpniętą z traktatu angielskiego poety, prozaika i myśliciela – sir Philipa Sidneya (1554-1586): „niczego nie stwierdzałem, więc nigdy nie kłamałem”.

„Kronika Topolskiego” („Topolski’s Chronicle”) ukazywała się w nakładzie około 2000 egzemplarzy, jako dwutygodnik rozpowszechniany wśród prenumeratorów. Drukowano ją dwustronnie, na dużych arkuszach grubego, szorstkiego, jasnobrunatnego papieru pakowego. W pierwszym okresie „Kronika” powielana była techniką litograficzną, nierzadko z wykorzystaniem litografii barwnej, w działającej w Londynie od 1949 roku polskiej emigracyjnej Oficynie Poetów i Malarzy Krystyny i Czesława Bednarczyków. Po kilku latach, zarówno wskutek wyczerpania zasobów finansowych Bednarczyków, jak i dążenia Topolskiego do druku na coraz większych arkuszach, litografię zastąpiono poligraficzną metodą druku offsetowego.

Feliks Topolski (ur. 1907 w Warszawie, zm. 1989 w Londynie) – malarz, rysownik, ilustrator, twórca panoram i murali. W latach 1927-1932 studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (późniejsza ASP) pod kierunkiem Tadeusza Pruszkowskiego. Należał do działającej w latach 30. grupy artystycznej Loża Wolnomalarska. W 1935 roku za sprawą redakcji tygodnika „Wiadomości Literackie” wyjechał do Wielkiej Brytanii, gdzie mieszkał do końca życia. Szybko stał się artystą uznanym, potrafiącym dobrze znaleźć się także na rynku sztuki. Pierwszą znaczącą pracą, która przyniosła mu spory rozgłos, były ilustracje do książek Bernarda Shawa, wykonane na zamówienie samego autora. Po wybuchu II wojny światowej Topolski, jako brytyjski korespondent wojenny i jednocześnie oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, tworzył wizualną dokumentację działań wojennych na wszystkich niemal frontach, a także towarzyszył II Korpusowi Polskiemu. W okresie powojennym przez wiele lat podróżował po świecie, aby z bliska obserwować i utrwalać najważniejsze wydarzenia polityczne, społeczne i kulturalne. Zajmował się również portretowaniem – m.in. członków brytyjskiej rodziny królewskiej, Izby Lordów, współczesnych pisarzy i poetów brytyjskich. Topolski bardzo dobrze czuł się w realizacjach wielkoformatowych. Za dowód mogą tu posłużyć murale – „The Cavalcade of Commonwealth”, zrealizowany z okazji The Festival of Britain w 1951 roku, oraz dwa 15-metrowej długości malowidła na jednej ze ścian Pałacu Buckingham, przygotowane z okazji koronacji królowej Elżbiety II w 1953 roku. Ostatnim nieukończonym dziełem Topolskiego jest monumentalny, malarski zapis najważniejszych wydarzeń XX wieku, zatytułowany „Memoir of the 20th Century”. To malowidło w formie labiryntu, naniesione na 6-metrowej wysokości płyty, o łącznej długości blisko 200 m znajduje się w dawnym atelier artysty.

Kurator: Wojciech Kaczorowski.

Otwarcie: 12 grudnia 2011, godz. 12:00.
Wystawa czynna do 15 stycznia 2012.

Muzeum Narodowe we Wrocławiu