W czasie II wojny światowej doszło do największych i najbardziej spektakularnych kradzieży dzieł sztuki w historii. Do dziś status „zaginionych” mają tysiące prac. Sama III Rzesza obrabowała liczne kraje z ponad 5 milionów obiektów. Tylko nieliczne z nich udaje się sprowadzić z powrotem do państw, które znajdowały się w ich posiadaniu przed rabunkiem. Również nasz kraj padł ofiarą licznych rozbojów. Najbardziej znany przykład stanowi tutaj zaginiony „Portret młodzieńca”, pędzla Rafaela. Dziś znane są już liczne próby, jakie podejmowano równocześnie w celu hamowania tego haniebnego procederu.
Jedną z osób, która podjęła się takiego zadania był niemiecki profesor, malarz, konserwator zabytków oraz historyk sztuki, Günther Grundmann. Od 1932 roku zajmował się inwentaryzacją dzieł sztuki na Dolnym Śląsku. W tym czasie zdołał dobrze zaznajomić się z ówczesnymi zbiorami oraz ludźmi zajmującymi się kolekcjonerstwem. W związku z licznymi grabieżami, do których zaczęło dochodzić systematycznie parę lat później, profesor obrał sobie za cel ocalenie przynajmniej części drogocennych zbiorów polskich. Kontaktował się z ludźmi będących w posiadaniu cennych obiektów. Otrzymał od większości z nich potwierdzenie na ich zabezpieczenie. Zaczął planować kryjówki dla cennych obiektów w rozmaitych miejscach w naszym kraju.
Po 1945 roku, gdy stosunki ze Związkiem Radzieckim się skomplikowały, wywiózł część rzeczy w głąb Niemiec, gdzie mogły być, według niego, bezpieczne. Rozmieszczenie skrytek było przez niego pieczołowicie notowane. Grundmann ukrył obrazy, monety, biżuterię, rzeźby oraz ołtarze.
Lista, którą stworzył Grundmann obejmuje przeszło 80 skrytek. Zaraz po wojnie zostały one przeszukane przez tzw. Komisję Kieszkowskiego. Okazało się jednak, iż te miejsca, niestety, również zostały częściowo rozgrabione. Inną tajemniczą kwestią dotyczącą tej akcji, pozostają niewymienione i niezbadane przez badacza, skrytki. W swoich wypowiedziach dawał on często do zrozumienia, iż mogą się one znajdować pod ziemią (między innymi w jaskiniach) lub innych miejscach niezagrożonych w tamtym czasie bombardowaniem.
Przykłady odnalezionych kryjówek:
Mietków – mieściło się tam archiwum samego Grundmanna (manuskrypty inwentarzy, fotografie oraz klisze oraz zbiory ikonograficzne
Brzezica – 20 000 książek z biblioteki Biblioteki Miejskich Zbiorów Sztuki z Wrocławia
Henryków – rzemiosło artystyczne, obrazy ze kolekcji muzeów wrocławskich, Muzeum i Archiwum Diecezjalnego oraz kurii Katedry Wrocławskiej
Źródło: wroclaw.gazeta.pl
Oprac. Sylwia Zabłocka
RynekiSztuka.pl
