Ceramika korzecka

Talerz głęboki, Korzec, źródło:desakatowice.com

Ceramiką nazywamy przedmioty wykonane z naturalnych glin oraz ich mieszanin, które po wypaleniu upodobniają się twardością do kamienia. Termin ten obejmuje kilka różniących się pod względem technologii produkcji wyrobów, które połączono ze względu na materiał,  z którego powstały. Na podstawie użytych surowców i temperaturę wypalania, ceramika artystyczna została podzielona na wyroby garncarskie, fajansowe, kamionkowe i porcelanę.

Ceramikę fajansową otrzymuje się z oczyszczonych glinek. W fachowej literaturze rozróżnia się dwa typy fajansu – tzw. fajans właściwy – posiadający szkliwo nieprzezroczyste, cynowe, w kolorze kremowym, ze szkliwem ołowiowym, dość przejrzystym (odsłaniającym kolor wypalonego naczynia). Obydwa rodzaje fajansu były wykonywane w rodzących się XVIII-o wiecznych polskich manufakturach.

Jedną z najbardziej znanych i poważanych manufaktur polskich był Korzec, założony przez księcia Józefa Czartoryskiego na terenie jego wołyńskich ziem. Produkcja fajansu delikatnego ruszyła w Korcu  w 1784 roku, natomiast porcelanę zaczęto produkować w 1790 roku. Spokojnie można powiedzieć, że wyroby z tejże manufaktury cieszyły się ogromną popularnością, a to za sprawą wysokiej jakości technicznej i artystycznej, dużej różnorodności i bogactwa wzorów i dekoracji. Nie bez znaczenia był fakt, że manufaktura tej ceramiki umiejscowiona była w okolicach bogatych w niezbędne do produkcji surowce. Nie można zapomnieć też o nieocenionym wpływie rodziny Mezerów, którzy rozpoczęli produkcje w Korcu. Kiedy w 1795 roku kierownik manufaktury Franciszek Mezer odszedł do Tomaszowa, kierownictwo przejął jego młodszy brat Michał Mezer (do 1804, kiedy uruchomił produkcję porcelany w Baranówce). Co ważne, po 1804 roku manufaktura została pod wpływem Francuzów związanych z kręgiem Sevres: Merauda i Petiona.

Osiągnięcia Korca są nie przecenione, gdyż produkcja, zarówno ceramiki, jak i samej porcelany, odbywała się na szeroką skalę i w zasadzie tutaj wykształciły się pewne typy – formy i fasony – i sposoby dekoracji,  bardzo chętnie powtarzane przez inne manufaktury. To właśnie w Korcu powstały tak charakterystyczne zdobione miniaturowymi pejzażami filiżanki, sposób dekoracji z centralnie umieszczonymi bukietami kwiatów lub rozsypane po całej powierzchni poszkliwionego czerepu drobne kwiatuszki.

Właściwie to Korzec dyktował polskiemu przemysłowi ceramicznemu normy i wzory.  Znakiem charakterystycznym jest sygnatura, która początkowo była napisem Korzec, następnie przeistoczyła się w Oko Opatrzności lub swoista hybrydę tych dwóch sygnatur. Okres największego sukcesu manufaktury przypada na 1790-1796. W 1803 roku Michał de Mezer opuścił Korzec zabierając ze sobą wykwalifikowanych pracowników. Następni kierownicy – wspomniani wyżej: Meraud i Petion –  nie potrafili jednak poprowadzić zakładu w dobrym kierunku, przez co powoli zaczął upadać. Ostatecznie jego działalność została zakończona w 1832 roku.

Kama Wróbel
Portal Rynek i Sztuka