Oskar Kokoschka, drugi obok Egona Schiele czołowy przedstawiciel niepokornej sztuki wiedeńskiej. Równie dynamiczny i ekspresyjny. Drugi skandalista. Artysta, któremu udało się uformować indywidualny, autonomiczny styl malarski. Albert Einstein nazwał Kokoschkę rozpruwaczem dusz, który malując dłoń i głowę, odsłania w niesamowity sposób szkielet duchowy osób przez siebie portretowanych.
O twórczości Oskara Kokoshki można powiedzieć, że była wyjątkowa – szczególnie dla tych, którzy lubują się w ekspresjonizmie czy sztuce mówiącej, dramatycznej i konwulsyjnej. Wyjątkowość ta objawiał się w charakterystycznej i swobodnej technice malarskiej, zróżnicowanej fakturze i bogatym, nasyconym kolorycie. Ale także ważny był tu dramatyzm ujęcia, charakterystyczne pozycje ramion i dłoni z rozstawionymi i zagiętymi palcami czy traktowanie ciała, jako ważnego środka wyrazu.
Okar Kokoschka w latach 1905- 1909 uczęszczał do Kunstgewerbeschule w Wiedniu. W roku 1906 wielkie wrażenie wywarła na nim wystawa prac van Gogha – warto także zaznaczyć, że interesowała go twórczość Klimta i sztuka Dalekiego Wschodu. W 1907 roku Kokoschka podjął współpracę z Wiener Werkstätten – stowarzyszeniem wspierającym sztukę i rzemiosło – gdzie pracował jako ilustrator. Dzięki współpracy tej w 1908 roku została wydana pierwsza książka artysty pt. Die träumeneden Knaben (Marzący chłopcy). Twórczość artysty początkowo kształtowana była w klimacie wiedeńskiej secesji, która jednak ok. 1908 weszła w nurt ekspresjonizmu. Pierwsze wiedeńskie wystąpienia Kokoschki wywoływały ostre skandale – dotyczyły one zwłaszcza jego autorskich dramatów, np. Mörder, Hoffnung der Frauen (1909 r). Wciąż na nowo wywoływał zgorszenie, nie tylko swoim malarstwem czy dziełami literackimi, lecz także prowokacyjnymi wypowiedziami na forum publicznym.
Oskar Kokoschka, Pieta, źródło: Graphische Sammlung Albertina, Vienna, Austria
Z 1908 roku pochodzą pierwsze, szerzej zauważone portrety Der Trancespieler, Frau Hirsch, Karl Kraus I. Charakteryzują się negatywnymi, pesymistycznymi akcentami, nastrojami przemijalności i rozpadu, ale także, oprócz tego widzimy dążenia w kierunku pogłębienia iluzji przestrzeni (Auguste Forel, 1910). W latach 1909- 11 portrety stały się niemal jedyną formą wyrażania artysty- intensywne, gorączkowe, wydobywają psychologiczny wizerunek modela. Odbywa się w nich nieustanny dialog między artystą, a osobą portretowaną. Kokoschka narzucał modelom własne cierpienia i rozdarcie wewnętrzne, poświęcając im więcej uwagi, niż wyglądowi zewnętrznemu. Chciał odkryć cechy osobowości, sięgając do ich dna. Stosował psychologiczną karykaturę, nie przejmował się oddaniem podobieństwa. Tło przeważnie jest nieskonkretyzowane, wyrywa postaci z określonej rzeczywistości.
Po 1916 roku malarstwo artysty w sposób szczególny odznacza się nerwowymi, dynamicznymi pociągnięciami pędzla, a także przytłumionymi kolorami. Prawdopodobnie styl ten był odbiciem psychicznego i fizycznego kryzysu artysty, który dał się odczuć tuż po tym, jak w 1917 roku – w czasie I Wojny Światowej – został ranny, w wyniku czego osiadł w Dreźnie. W latach 1920-24 Kokoschka pełnił funkcję profesora na Akademii drezdeńskiej, po czym przeniósł się do Wiednia. Rozwój sytuacji politycznej skłonił go w 1934 do emigracji. Uciekł do Pragi, a stąd w 1938 do Londynu. Hitlerowcy skonfiskowali około 417 jego dzieł. Od 1953 żył w Villeneuve w Szwajcarii, kierując stąd założonymi przez siebie szkołami artystycznymi w Salzburgu (Shule des Sehnes) i Sionie. W zakresie malarstwa był samoukiem.
Chyba najbardziej znanym obrazem Kokoschki jest Burza, która w bezpośredni sposób łączy się z osobą Almy Mahler (z domu Schindler) – muzy i kochanki artysty, którą kochał prawdziwą miłością, a która porzuciła go dla znanego architekta Waltera Gropiusa.
Kama Wróbel
Portal Rynek i Sztuka
