W listopadzie 2012 roku w warszawskiej Królikarni zakończyła się wystawa poświęcona Sarze Lipskiej – artystce, muzie i kochance Xawerego Dunikowskiego. O jej twórczości niewiele się pisało, jak i też niezbyt dużo faktów z jej życia jest znanych. Dzięki wystawie, chociaż na chwilę w mediach o postaci tej zrobiło się głośno, dziś także i my pragniemy przypomnieć zapomnianą przez świat sztuki artystkę.
Bardzo często uznaje się, że Sara Lipska – rzeźbiarka, malarka, projektantka, a także muza, kochanka i modelka Dunikowskiego – przez całe życie była w cieniu swego mistrza. Ale czy było tak naprawdę? Faktem jest, że twórczość artystki była zapomniana, niedoceniana i niemalże całkowicie w Polsce nieopracowana. Dziś – w dużej mierze dzięki kuratorce warszawskiej wystawy Ewie Ziembińskiej– wiemy, że pomimo wielu trudności życiowych, Lipska osiągnęła ogromny sukces i tym samym, nie powinna być postrzegana w kategorii kolejnej, tragicznej postaci w historii sztuki polskiej.
Sara Lipska, Portret Heleny Rubenstein, olej/płótno, fot. http:/mnw.art.pl
Sara Lipska urodziła się w 1882 roku w Mławie. Pochodziła z bogatej rodziny kupieckiej, której głową był Mendel Lipski. W 1904 roku rozpoczęła studia w Szkole Sztuk Pięknych, gdzie nauki pobierała także od starszego od siebie o siedem lat Xawerego Dunikowskiego . W 1906 roku obydwoje odbyli podróż do Syrii i Palestyny, wtedy też między dwójką artystów nawiązał się romans. Dwa lata później, w Brukseli na świat przyszła ich córka – Maria Xawera. Pomimo tego, że istniała między nimi nić głębokiego uczucia, to w rzeczywistości nie była ona tak mocna, by związać dwójkę twórców ze sobą na stałe. Dunikowski lubiąc romanse i dość hulaszczy tryb życia nie chciał ślubu, Lipska z kolei pragnęła czegoś więcej, niż tylko bycia w cieniu wybitnego rzeźbiarza. I pomimo, że związani byli ze sobą do końca życia, to już w 1912 roku Sara wraz z przyjaciółką Zofią Piramowicz wyjechała do Paryża, w którym to właśnie doceniono jej talent – nie tylko malarski.
Sara Lipska, Stroje, fot. muzeummodyite.pl
Uznaje się bowiem, że malarką Lipska nie była najlepszą – chociaż zdania są dość podzielone – i paryski świat zawojowała projektami kostiumów i sztuki użytkowej. W trakcie pobytu w Paryżu podejmowała się wielu działań – rzeźbiła, malowała, rysowała – zwinnie balansując pomiędzy różnymi stylistykami. Jej prace odznaczały się dekoracyjnością, bajkowością, subtelną kolorystyką, a także wprowadzanymi do kompozycji motywami zaczerpniętych z Orientu czy nawet polskiej sztuki ludowej.
Sara Lipska Pejzaż z gołębiami ok 1915 25 Musée d’Art et d’Histoire de la Ville de Meudon, fot. Królikarnia (mat. prasowe)
Po dwóch latach pobytu w Paryżu do Sary dołączył także Dunikowski. Razem rozpoczęli współpracę z Sergiejem Diagilewem i Leonem Bakstem. Realizowali projekty dla słynnych Baletów Rosyjskich, dzięki czemu Sara stała się rozpoznawalna wśród tamtejszej awangardy. Po wybuchu I Wojny Światowej Xawery Dunikowski zaciągnął się do Legii Cudzoziemskiej, Sara natomiast zamieszkała w Lyonie u swego brata bliźniaka Elji Salomona. Po wojnie, Dunikowski wrócił na stale do Polski, Sara do Paryża. Nigdy więcej już nie zamieszkali razem.
Zaprojektowana przez Sarę Lipską peleryna dla paryskiego domu mody Myrbor, 1925. fot. www.metmuseum.org
W 1930 roku Sara Lipska otrzymała obywatelstwo francuskie, a chwilę wcześniej otworzyła swój butik na przy rue Belloni na Montparnass (później ulokowany zostanie na Champs Élysées). Nie bez znaczenia dla kariery Lipskiej była także znajomość z Antonim Cierplikowskim, który był już wówczas bardzo uznanym fryzjerem. Dzięki niemu Lipska wykonywała zamówienia dla ważnych postaci ówczesnego Paryża, jak dla niego samego – m.in. zaprojektowała wystrój wnętrza apartamentów Cierplikowskiego i kilka okładek jego czasopisma Antoine Document. Jedną z klientek Lipskiej była Helena Rubenstein, która stała się także jej protektorką i przyjaciółką.
Pomimo swojej rozpoznawalności, talentu i sukcesów, jakie faktycznie odnosiła na polu artystycznym w Paryżu, Sara Lipska nie osiągnęła sukcesu rangi Coco Chanel – i być może nawet tego nie chciała. W późniejszym okresie, pozostając nieustannie na uboczu poświęciła się wyłącznie rzeźbie.
Czy Sara Lipska pozostawała w cieniu Mistrza – jak do końca nazywała Dunikowskiego? Zapewne w pewien sposób tak, jednak nie można porównywać tej relacji do innych, znanych z historii sztuki burzliwych romansów, takich jak m.in. miłość Camille Claudel i Auguste’a Rodina. Sara Lipska spełniała się twórczo, pytanie jednak brzmi: czy to było dla niej wystarczające?
Fot. Sara Lipska, fot. krolikarnia.mnw.art.pl
Kama Wróbel
Portal Rynek i Sztuka
[…] Bardzo często uznaje się, że Sara Lipska – rzeźbiarka, malarka, projektantka, a także muza, kochanka i modelka Dunikowskiego – przez całe życie była w cieniu swego mistrza. Ale czy było tak naprawdę? Faktem jest, że twórczość artystki była zapomniana, niedoceniana i niemalże całkowicie w Polsce nieopracowana. Dziś – w dużej mierze dzięki kuratorce warszawskiej wystawy Ewie Ziembińskiej– wiemy, że pomimo wielu trudności życiowych, Lipska osiągnęła ogromny sukces i tym samym, nie powinna być postrzegana w kategorii kolejnej, tragicznej postaci w historii sztuki polskiej. źródło i więcej […]