szukaj w portalu Rynek i Sztuka MENU
Galeria Stalowa „Fragments of Reality” Bożenna Biskupska

Rosyjska sztuka protestu

01.07.2014

Świat: wydarzenia

Od 2005 roku w Rosji zaczęły się odbywać akcje i happeningi mające na celu wyrażenie protestu wobec działań rządowych. Takie działania artystyczne, graniczące z naruszaniem norm i łamaniem przepisów prawa, spotykają się z ostrą reakcję władz, a ich uczestnicy najczęściej zostają aresztowani. Przedstawiamy trzy najsłynniejsze rosyjskie grupy, które reprezentują tzw. „nową sztukę protestu”.

 

Wojna (ros. Войнa)

Rosyjska grupa Wojna, zajmująca się ulicznym akcjonizmem i street-artem, powstała w 2007 roku. Wszystkie akcje zespołu polegają na proteście przeciwko likwidacji praw i swobód obywatelskich w Rosji. Nic dziwnego zatem, że przeciw grupie rozpoczęto w Rosji już ponad 20 spraw karnych. Od listopada 2010 do lutego 2011 roku, ówcześni liderzy grupy Oleg Worotnikow i Leonid Nikołajew byli przetrzymywani w więzieniu w Petersburgu pod zarzutem chuligaństwa i zakłócania porządku w trakcie akcji artystycznych.

Powodem aresztowania była akcja Przewrót Pałacowy, w ramach której aktywiści przewrócili kilka milicyjnych samochodów. Artyści zostali zwolnieni za kaucją (90 tys. brytyjskich funtów), którą wniósł słynny brytyjski artysta Banksy. Kaucja została jednak skonfiskowana przez policję, a Oleg Worotnikow jest poszukiwany międzynarodowym listem gończym (20 lipca 2011 roku). W marcu 2013 roku pojawiła się informacja, że członkowie liderzy grupy uciekli do Włoch, ratując się od represji władz rosyjskich.

Obecnie grupa Wojna porzuciła ideę lidera i posiada ponad dwustu aktywistów, którzy przeprowadzają rozliczne niezależne akcje w imieniu grupy. Największą reakcję publiczności, a co za tym idzie popularność, przyniosła grupie kontrowersyjna akcja Jebcie się za Niedźwiadka!, która odbyła się w 2008 roku, w przeddzień wyboru Dmitrija Miedwiediewa na prezydenta Rosji. Polegała ona na imitacji uprawiania seksu grupowego przez pięć par w jednym z działów Muzeum Biologicznego i, zdaniem artystów, miała stanowić portret przedwyborczej Rosji. Za udział w akcji jednemu z uczestników postawiono zarzut rozpowszechniania pornografii. Z punktu widzenia artystycznego akcja nie wniosła nic nowego, niczym – oprócz kontekstu – się nie wyróżniła: od 1968 roku na całym świecie, w tym i w Rosji, odbywały się już podobne performance’y z udziałem nagich artystów. Jednak reakcja publiczności była ogromna. Jeden z ideologów grupy Wojna, Aleksiej Plucer-Sarno wyjaśnia: „Ponieważ w kontekście rosyjskim, ze względu na cenzurę nie ma mowy o bardziej ekstremalnych działaniach, nawet ta, moim zdaniem, mało sensowna i niezbyt aktualna akcja przyciąga niezwykle dużą uwagę”.

Inną, nie mniej słynną, akcją grupy stał się Chuj więźniem FSB (ros. Хуй в ПЛЕНу ФСБ) – dzieło o takim tytule zostało namalowane w 2010 roku na moście zwodzonym w Petersburgu naprzeciw siedziby Federalnej Służby Bezpieczeństwa. Członkowie grupy zrealizowali pomysł w ciągu 23 sekund. W miarę unoszenia mostu członek ulegał „artystycznej erekcji”. Instalacja oczywiście szybko została zlikwidowana przez funkcjonariuszy służb mundurowych. Za Chuj więźniem FSB Grupa Wojna w 2011 roku została laureatem ogólnorosyjskiego konkursu z dziedziny sztuki współczesnej Innowacja i otrzymała dyplom państwowy i premię 400 tys. rubli rosyjskich (około 40 tys. zł). Artyści nie uczestniczyli w ceremonii wręczenia trofeum, a całą sumę przeznaczyli na rzecz represjonowanych w Rosji działaczy kultury.

 

Pussy Riot

Radykalnie feministyczna rosyjska grupa Pussy Riot stanęła się w centrum uwagi całego świata w lutym 2012 roku, kiedy za udział w akcji w soborze Chrystusa Zbawiciela w Moskwie członkinie grupy zostały skazane na dwa lata pozbawienia wolności pod zarzutem chuligaństwa motywowanego nienawiścią religijną. W trakcie tej akcji w soborze, uczestniczki wykonały przed ikonostasem piosenkę Bogurodzico, przegoń Putina, akcentując uwagę na powiązania hierarchów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego z represyjnymi władzami oraz z Włodzimierzem Putinem.

Aresztowane dziewczyny: Mariję Alochiną, Katarzynę Samucewicz i Nadieżdę Tołokonnikową nazywa się często liderkami grupy, chociaż same Pussy Riot podkreślają, że w grupie nie obowiązuje żadna hierarchia, a zespół nie ma stałego składu. W twórczości Pussy Riot określają swoje poglądy jako lewy anty-autorytaryzm. Grupa sprzeciwia się wszelkiego rodzaju dyskryminacji, krytykuje system patriarchalny i seksizm, postuluje wolność genderową i wspiera ruchy LGBT. Swoje poglądy Pussy Riot wyrażają podczas nielegalnych punkowych akcji i happeningów, w trakcie których w różnych niekonwencjonalnych miejscach wykonują piosenki, często posługując się też wulgarnym językiem. Starając się o anonimowość, podczas akcji uczestniczki zawsze noszą barwne kominiarki zakrywające twarze.

Do najbardziej znanych akcji Pussy Riot należą Śmierć więzieniu, wolność protestu (2011), Putin rozpala ognie rewolucji (2012), Putin nauczy Cię kochać ojczyznę (2014). Wszystkie występy grupy są nagrywane, a następnie zamieszczane na YouTube.

 

Babcia po pogrzebie (ros. Бабушка после похорон)

Zespół artystyczny, którego liderem jest Artem Loskutow, powstał w 2004 r. w Nowosybirsku. Babcia po pogrzebie zasłynął z przeprowadzania tzw. „Monstracji” – pokojowych marszy-happeningów odbywających się każdego roku 1 maja, w trakcie których ludzie niosą plakaty z różnymi absurdalnymi hasłami, np. „Nie wiem, co krzyczeć”, „Władzę oddać Cthulhu”, „Jakoś tak”, „Więcej już nie będę” itp. W roku 2014 liczba demonstrantów osiągnęła już ponad 4000 osób, a sam ruch rozprzestrzenił się na inne miasta.

Monstracja jako forma sztuki publicznej znajduje się na granicy pomiędzy działalnością artystyczną, społeczną i polityczną. „Kwestionując poważne manifestacje polityczne, Monstracje są wyrazem protestu przeciwko brakowi demokratycznych swobód, przesuwając granice wolności obywatelskich i stając się szkołą solidarności i kreatywności” – stwierdza rosyjski krytyk sztuki Sergiej Samojlenko.

Jak i inne grupy artystyczne, Babcia po pogrzebie również przyciągnęła uwagą rosyjskich służb specjalnych. W 2009 roku Artem Loskutow został zatrzymany, kiedy w jego mieszkaniu znaleziono marihuanę w ilości wystarczającej do skazania na trzy lata karnej kolonii. W trakcie dochodzenia i na rozprawie Loskutow twierdził, że marihuana została mu podrzucona, a prawdziwym powodem aresztu były opozycyjne działania społeczne artysty.

 

Przedstawiliśmy tylko trzy najbardziej słynne opozycyjne grupy artystyczne z Rosji. Ale już na podstawie tych przykładów można wywnioskować, że współczesna rosyjska sztuka protestu rozwija się w dość trudnych warunkach, kiedy zarówno państwo, jak i całe społeczeństwo stawiają jej opór. Obecne władze rosyjskie niestety nie dopuszczają żadnej krytyki wobec niej samej. W związku z tym, politycznie i społecznie zaangażowani artyści w Rosji ciągle stają w centrum uwagi represyjnych organów, a każda ich akcja może stać się pretekstem do wymierzenia kary.

 

Ganna Melnyk

Portal Rynek i Sztuka

portal_rs_adres_www_wb

szukaj wpisów które mogą Cię jeszcze zainteresować:

Dodaj komentarz:

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Magazyn

Kursy online

Odwiedź sklep Rynku i Sztuki

Zobacz nasze kursy Zobacz konsultacje dla artystów

Zapisz się do naszego newslettera

Zapisując się na newsletter zgadzasz się z regulaminem portalu rynekisztuka.pl Administratorem danych osobowych jest Media&Work Agencja Komunikacji Medialnej (ul. Buforowa 4e, p. 1, p-2-5, 52-131 Wrocław). Podanie danych jest dobrowolne. Zgoda na otrzymywanie informacji handlowych może zostać wycofana w każdym czasie. Więcej informacji na temat danych osobowych znajduje się w Polityce prywatności.