10 słynnych przedstawień z motywem łóżka

Po historycznej aukcji, podczas której dom aukcyjny sprzedał niepościelone łóżko kontrowersyjnej artystki Tracey Emin za 2,5 mln funtów, warto zastanowić się jaką rolę pełni łóżko samo w sobie jako motyw, po który chętnie sięgają artyści i dlaczego właśnie te prace budzą nie tylko skrajne emocje, ale również królują na aukcjach. Dlaczego łóżko?

Łóżko towarzyszy człowiekowi od momentu jego poczęcia, aż do śmieci. Może być symbolem erotycznych uniesień, perwersyjnych uczuć, ale też rodzinnego ciepła, czułości i miłości. Może odnosić się do ukrytych podświadomych lęków i dawać wyraz poczuciu samotności i alienacji w otaczającej rzeczywistości. Poniżej przedstawiamy 10 najciekawszych, pięknych, smutnych, ale też i skandalizujących obrazów, na których pojawia się łóżko.

1. My Bed 1998 – Tracey Emin

Tracey Emin, My bed, źródło: Christie’s

To najbardziej emocjonująca praca „łóżkowa” brytyjskiej artystki wywołała falę protestów, krytyki i zachwytu, a jej samej dało nominację do Nagrody Turnera 1999. I choć nie wygrała bitwy o to prestiżowe wyróżnienie, wygrała wojnę o sławę. Znany ze swoich ekstrawaganckich i często szalonych zakupów kolekcjoner Charles Saatchi postanowił zasilić swój zbiór wyjątkowych, a czasem i budzących odrazę dzieł sztuki współczesnej o pracę Tracey Emin. I choć galeria Tate Britain długo walczyła o My bed podczas aukcji, to jednak nie wygrała z wytrwanym kolekcjonerem. Saatchi kupił niezasłane łóżko Emin za 150 tys. dolarów, a 15 lat później – 1 lipca 2014 roku – sprzedał na aukcji w Christie’s za jedyne 2,5 mln funtów. Co spowodowało tak wielkie zainteresowanie pracą? Jest to kontrowersyjna forma wyrażenia emocjonalnej goryczy po rozpadzie związku Tracey Emin ze swoim długoletnim partnerem. To typowo zaangażowana w życie człowieka praca mówiąca o miłości, seksie, marzeniach i uczuciach.

2. Łóżko (1955) – Robert Rauschenberg

Robert Rauschenberg, Łóżko, źródło: MoMa

Amerykański artysta Rauschenberg zapisał się w historii jako interdyscyplinarny malarz, rzeźbiarz, twórca instalacji czy scenografii teatralnych. Nie stronił od humoru i nierzadko sięgał po ironię – zasłynął m. in. z wtapiania butelek coca-coli w wizerunki znanych osobistości ze świata polityki. Z tego względu jego Łóżko nieco odbiega od standardowego wizerunku artysty. To pierwsza taka praca, kiedy artysta do płótna dodał fragmenty intymnych przedmiotów jak kawałki poduszek czy kołder, z których artysta korzystał będąc w związku z abstrakcjonistą Cy’em Twomblym i Jasperem Johnes. Z tego względu Łóżko Rauschenberga to swego rodzaju historia podszyta erotyzmem, perwersją, pożądaniem, ale też i głębokim uczuciem.

3. Chore dziecię (1907) – Edward Munch

Edward Munch, Chore dziecię, Muzeum Narodowe w Oslo

Ten tytuł nosi cykl sześciu obrazów norweskiego artysty Edwarda Muncha. Mówią one o trudnych uczuciach, jakie niesie za sobą przedwczesna śmierć. Na obrazie bowiem zaprezentowane jest łoże, w którym spoczywa ciężko chore i bliskie śmierci dziecko – mała Sophie. Przy niej w wielkim smutku i rozpaczy pogrążona jest matka, niemogąca się pogodzić się z tą nienaturalną sytuacją. Zimna kolorystyka obrazu kreuje gęstą atmosferę. W ten sposób Munch próbował uchwycić traumatyczne przeżycia i emocje, które targają ludźmi w obliczu tragedii.

4. W łóżku (1983) – Toulouse-Lautrec

Henri de Toulouse-Lautrec, W łóżku, źródło: Musee d’Orsay

Kolejne zmysłowe łóżko pojawia się w twórczości francuskiego postimpresjonisty Toulouse-Lautreca. Obecnie znajduje się on w kolekcji Muzeum d’Orsay w Paryżu. Przedstawia on wyjątkowo intymną scenę z życia pary kochanków, którzy wyczerpani miłością, patrzą sobie głęboko w oczy. Zmięta pościel świadczy o uniesieniu i pożądaniu. Ciepłe barwy: czerwienie i pomarańcze odzwierciedlają uczucie oraz czułość, jakimi siebie darzą. Autor obrazu dyskretnie podgląda tę scenę, co zdradza perspektywa obrazu.

5. Sypialnia (1888) – Vincent van Gogh

Vincent Van Gogh, Sypialnia, źródło: Musee d’Orsay

W swojej twórczości Vincent van Gogh popełnił trzy obrazy przedstawiające ten sam motyw – pokój sypialny artysty w Arles na południu Francji. Trzy Sypialnie prezentowane w trzech najważniejszych muzea na świecie – Muzeum Van Gogha w Amsterdamie, Art Institute w Chicago i Musee d’Orsay, wyróżniają żywe, mocne i sugestywne kolory oraz intrygująca perspektywa. Ascetyczne, puste łóżko odzwierciedla osamotnienie i wyobcowanie człowieka, którego marzy o czułości ze strony drugiego człowieka. O intymności sytuacji przedstawionej w Sypialni świadczy również umieszczenie motywów autotematycznych jak np. portret matki po prawej stronie nad łóżkiem artysty.

6. Olimpia (1863) – Eduardo Manet

Eduardo Manet, Olimpia, źródło: Musee d’Orsay

Gdy po raz pierwszy wystawiono obraz na paryskich salonach wywołał on nie mniejszy skandal niż brudne łóżko Tracey Emin. Prezentuje on nagą kobietę – prostytutkę na wielkim łożu w strojnej biżuterii. Dla ówczesnej krytyki była to obrazoburcza profanacja największych dzieł w historii malarstwa, a konkretnie Wenus z Urbino mistrza Tycjana. Sama poza, w jakiej leży Olimpia na białej pościeli jest oczywistym odwołaniem, ale nie tylko – do jej stóp łasi czarny kot – symbol grzechu, diabła, należący do profanum. W stopach Wenus natomiast leży skulony pies – symbol wierności, oddania i posłuszeństwa, który w kulturze zachodu wartościowany jest zdecydowanie pozytywnie. Olimpia Maneta wywołała zaciekłe dyskusje, a to właśnie kontrowersje działają na kolekcjonerów jak magnez. Francja nieomal straciłaby to wartościowe dzieło, gdy wdowa po artyście postanowiła sprzedać je w ręce prywatnego amerykańskiego kolekcjonera. Na szczęście obraz uratował przyjaciel Maneta – Claude Monet i dzięki jego wpływom i zbiórce pieniędzy, którą zorganizował, udało się odkupić dzieło i na stałe pozostawić go we Francji. Dziś Olimpia zachwyca, a być może cieszy oczy publiczności w paryskim Muzeum d’Orsay.

7. Śmierć Barbary Radziwiłłówny (1860) – Józef Simmler

Józef Simmler, Śmierć Barbary Radziwiłłówny, źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie

Józef Simmler to wybitny przedstawiciel polskiego realizmu, znany i ceniony na całym świecie. W jego dorobku znajduje się znakomita scena historyczna przedstawiająca śmierć żony króla Polski Augusta II – Barbary Radziwiłłówny. Śmierć Barbary Radziwiłłówny to piękna, mająca ogromny ładunek emocjonalny scena z życia głowy państwa za zamkniętymi drzwiami. Łoże na którym leży królowa łoże wielkiej miłości, która nie przemija nawet po śmierci.Historia to nie tylko wielkie bitwy czy sceny pełne patosu, ale również codzienność i historie ludzkie.

8. Śmierć Sardanapala (1827) – Eugene Delacroix

Eugene Delacroix, Śmierć Sardanapala, źródło: Luwr

W historii malarstwa nie ma drugiego tak spektakularnego łóżka, choć bardziej przypomina ono otomanę. Szeroki, czerwony materac wsparty przez rzeźby złotych słoni świadczy o majestacie jego posiadacza i przepychu, w jakim lubi on przebywać. Scena na obrazie przedstawia ostatniego króla Asyrii Sardanapala, którego uważano za dekadenta i hedonistę, leżące na swoim wielkim łożu, podczas gdy jedna z konkubin błaga o litość. Sardanapal zdaje się jednak być nieczuły, wręcz znudzony rzezią, która dzieje się dokoła, co więcej, bierne przyglądanie się rozgrywającym się tragediom nosi znamiona sadyzmu i terroru.

9. Łoże francuskie (1646) – Rembrandt

Rembrandt, Łoże francuskie, źródło: pubhist.com

To wyjątkowy szkic w twórczości mistrza. Bohaterami nie są już nimfy czy satyrowie, ale holenderska para z krwi i kości. Przedstawia prawdopodobnie Rembrandta ze swoją kochanką – Hendrickje Stoffels podczas uprawiania miłości w przytulnym łóżku. Choć wokół panuje chłód, od pary bije spokój i ciepło. Łoże francuskie to przykład wysublimowanej sztuki erotycznej XVII wieku.

10. Sen św. Urszuli (1497-98) – Vittore Carpaccio

Vittore Carpaccio, Sen św. Urszuli, źródło: Gallerie dell’Accademia w Wenecji

Obraz Sen św. Urszuli włoskiego Dawnego Mistrza jest jednym z cyklu poświęconemu Legendzie o św. Urszuli. Przedstawia on majestatyczną renesansową sypialnię, gdzie króluje wielkie czerwone łoże z baldachimem. Pokój przyszłej świętej jest miejscem, w którym zdecydowanie lubi spędzać dużo czasu na modlitwie, w pomieszczeniu znajdują się kwiaty i otwarty brewiarz. Urszula w czasie snu nie marzy o miłości, ani o żadnych cielesnych uciechach – marzy o Bogu, a jej wiara jest tak głęboka, że dostępuje ona objawienia, w której widzi, jak ponosi ofiarę i staje się męczennicą.

Karolina Przybylińska

Portal Rynek i Sztuka