Leon Wyczółkowski w historii polskiego malarstwa zapisał się jako czołowy przedstawiciel nurtu realistycznego rozwijanego w okresie Młodej Polski. Twórca pejzaży, scen rodzajowych oraz portretów, był także pedagogiem oraz aktywnym propagatorem polskiej sztuki za granicą. Dziś obchodzimy 164 rocznicę jego urodzin.
Urodzony dokładnie 11 kwietnia 1852 roku w Hucie Miastkowskiej koło Siedlec Leon Wyczółkowski naukę rysunku rozpoczął w 1869 roku w Warszawie. Uczęszczał do Klasy Rysunkowej biorąc początkowo udział w zajęciach Antoniego Kamieńskiego i Rafała Hadziewicza, a następnie Wojciecha Gersona, który wywarł duży wpływ na jego malarski styl i sposób pracy. Już w 1873 roku obraz pt. „Święty Kazimierz i Jan Długosz” namalowany przez Wyczółkowskiego pod kierunkiem Gersona został wystawiony w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych, w rozwoju którego ten ostatni brał czynny udział. W 1875 r. artysta wyjechał do Monachium, gdzie pobierał nauki w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych, a dwa lata później szlifował swój styl i technikę w pracowni Jana Matejki na ASP w Krakowie. W tym czasie powstała m.in. seria portretów oraz „Ucieczka Maryny Mniszchówny”.
Leon Wyczółkowskie, Martwa natura z wazą, 1905
Przebywając w Paryżu w 1880 r. zapoznał się z twórczością impresjonistów, z których największe wrażenie zrobił na nim Claude Monet. Na jego artystyczną działalność większy wpływ miała jednak podróż na Ukrainę, której charakterystyczny stepowy krajobraz stał się źródłem najważniejszych inspiracji. To właśnie dzięki pobytowi w tym kraju w twórczości Wyczółkowskiego wyklaruje się postawa realisty. Artysta zafascynowany będzie nie tylko pięknem przyrody, ale także barwnością ludowych strojów oraz wielością typów etnograficznych występujących na terenie Ukrainy. Wrażliwość Wyczółkowskiego na nasycone światłem barwy oraz efekty luministyczne będzie więc uwarunkowana raczej jego przywiązaniem do nastrojowych krajobrazów Wschodu, niż podziwem dla francuskich impresjonistów.
Od 1895 roku Wyczółkowski piastował stanowisko wykładowcy krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Tu związał się ze środowiskiem symbolistów, stąd też ten okres jego twórczości wyróżnia się przedstawieniami z silnymi akcentami religijnymi i historycznymi („Krucyfiks wawelski”, Sarkofagi). Z uwagi na zainteresowania malarza krajobrazem tatrzańskim, dość szybko zwraca się on jednak w kierunku malarstwa pejzażowego. Powstają m.in. prace „Giewont”, „Skały w Tatrach”, ale także serie portretów i martwych natur, również tych inspirowanych estetyką Dalekiego Wschodu np. „Martwa natura z wazą i chińskim parawanem”.
Leon Wyczółkowski, Lutnista, 1891, źródło: Desa Unicum
W 1911 roku Wyczółkowski przeszedł na emeryturę i związał się z Wielkopolską i Pomorzem. Muzeum Wielkopolskiemu w Poznaniu przekazał bogaty zbiór dzieł sztuki wschodniej, której był kolekcjonerem i admiratorem, i zainteresowanie którą zaszczepił w nim znany kolekcjoner Feliks Manggha-Jasieński. Przez lata swojej aktywności twórczej malarz działał na rzecz promocji polskiej sztuki za granicą, biorąc udział w licznych wystawach w Paryżu, Moskwie, Wiedniu i Berlinie.
Jego dorobek, choć zdominowany przez przedstawienia malarskie, zróżnicowany jest przez niezwykle bogaty repertuar tematów jak i szerokiej skali środków ekspresji i technik plastycznych. Wyczółkowski prowadził liczne eksperymenty warsztatowe, tworzył zarówno w klasycznej technice oleju na płótnie, ale równie często sięgał po pastel, akwarele, rysunek, czy oryginalne grafiki: oleolitografii barwnej i algrafii.
Do jego najwybitniejszych dzieł należą takie realizacje jak: „Japonka”, „Cyprysy w Grenadzie”, „Wiosna w Gościeradzu”, serie portretów jak np. „Portret Feliksa Jasieńskiego” czy „Portret Jana Kasprowicza” oraz autoportretów tworzonych od początku drogi twórczej.
Jest jednym z lepiej rozpoznawalnych malarzy polskich, a jego prace znaleźć można właściwie we wszystkich najważniejszych polskich kolekcjach muzealnych. Dzieła Wyczółkowskiego – uznanego za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli Młodej Polski – niezwykle popularne wśród kolekcjonerów, często pojawiają się w ofercie rodzimych domów aukcyjnych. Ceny jego prac wahają się od kilkuset złotych za szkice na papierze, aż do kilkuset tysięcy złotych za dzieła namalowane tradycyjnymi technikami jak olej na płótnie. Ostatnimi ważnymi sprzedażami prac Wyczółkowskiego było m.in. 120 tys. zł za ”Dziewczynę w chuście”, a jednym z najdroższych jego dzieł pozostaje „Lutnista” z 1891 r., sprzedany za 450 tys. zł w domu aukcyjnym Desa Unicum w 2009 r.
Fotografia (góra): Leon Wyczółkowski, Wiosna w Gościeradzu, 1931 r.
