Trwająca do połowy maja wystawa „Cranachowie – pomiędzy renesansem i manieryzmem” uznana jest za jedno z dziesięciu najważniejszych wydarzeń artystycznych tego roku w Rosji. Ekspozycja, na której pojawiło się ponad 100 prac Lucasa Cranacha oraz jego syna Cranacha Młodszego, jest kamieniem milowym w badaniach nad radzieckimi grabieżami wojennymi.
Blisko 50 dzieł malarskich i około 60 grafik autorstwa Lucasa Cranacha oraz jego syna Lucasa Cranacha Młodszego znalazło się na trwającej obecnie w Moskwie wystawie zatytułowanej „Cranachowie – pomiędzy renesansem i manieryzmem”. Organizatorzy ekspozycji, po raz pierwszy w historii zebrali dzieła Cranachów znajdujące się na stałe w kolekcjach niemieckich, a które w trakcie wojny były zagrabione przez Armię Czerwoną i z których część w roku 1958 została zwrócona prawowitym właścicielom.
Dzięki współpracy pomiędzy rosyjskim muzeum i niemiecką fundacją Stiftung Schloss Friedenstein Gotha udało się przywieźć do Moskwy dziewięć płócien oraz 14 rysunków autorstwa obu mistrzów. Porozumienie między instytucjami jest kamieniem milowym w polityce kulturalnej obu krajów, a wystawa już na etapie przygotowania uchodziła za przełom w łagodzeniu napiętych relacji kulturowych pomiędzy Rosją i Niemcami.
Wystawa trwająca do 15 maja w moskiewskim Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina jest pierwszą w Rosji prezentacją poświęconą w całości spuściźnie obu Cranachów. Tym ważniejszy wydaje się zatem fakt, że prócz dzieł wchodzących w skład rosyjskich zbiorów publicznych, pojawią się realizacje zagrabione podczas wojny i które 70 lat temu wróciły do niemieckiego skarbca dzięki sprawnie prowadzonym działaniom w zakresie restytucji dóbr kultury. Kontrowersyjnym punktem ekspozycji pozostają jednak renesansowe arcydzieła, które wywiezione przez Armię Czerwoną w latach 40. m.in. z Drezna i Gothy nigdy nie powróciły do kraju. Jednym z nich będzie przedstawienie upadku Adama i Ewy, wchodzącego obecnie w skład stałej kolekcji Muzeum Puszkina. Symboliczne znaczenie ma więc prezentacja tego obrazu tuż obok jego siostrzanego przedstawienia przywiezionego z instytucji w Gocie.
Na wystawie znalazły się ponadto także realizacje, które stanowiły część rosyjskich zbiorów publicznych na długo przed II wojną światową. Wśród najcenniejszych przedstawień renesansowych mistrzów znalazły się takie obrazy jak: „Tablica prawa i łaski” czy prezentowane po raz pierwszy od kilku dekad „Święta Genowefa” oraz „Palenie skryptów Jana Husa”.
Pomimo licznych kontrowersji wokół niezwróconej przez Rosję części zagrabionych w trakcie wojny dzieł, oba kraje od roku 2005 podejmują aktywny dialog i współpracę muzealną. Pierwszym efektem porozumienia było powołanie Niemiecko-Rosyjskiego Dialogu Muzealnego. Trwająca w Moskwie ekspozycja Cranachów jest kolejnym etapem na drodze zacieśnienia więzi i prowadzenia negocjacji pomiędzy instytucjami kultury w sprawie wciąż nierozwiązanego tematu wojennych grabieży.
Martin Eberle z Fundacji w Gocie podkreśla: „Jako Niemcy powinniśmy uczyć się zrozumienia dla moralnych wyborów innych nacji. Obrazy, które wypożyczyliśmy na wystawę są w pewnym sensie zadośćuczynieniem za wszystkie straty jakich na przestrzeni dekad doznały rosyjskie zbiory sztuki. Kolejnym krokiem jest otwarta współpraca pomiędzy naszymi instytucjami, która powinna mieć wymiar przede wszystkim naukowy”.
Fotografia (góra): Lucas Cranach Starszy, Prawo i łaska, ok. 1529
