Kolekcji Marxa w Pawilonie Czterech Kopuł we Wrocławiu – relacja z otwarcia wystawy

Od 23 sierpnia w Pawilonie Czterech Kopuł we Wrocławiu można podziwiać wystawę „Letnia rezydencja. Kolekcja Marxa gościnnie we Wrocławiu”, składającą się na około 50 prac najwspanialszych artystów światowej sławy, takich jak Joseph Beuys, Anselm Kiefer, Robert Rauschenberg, Cy Twombly, Dan Flavin czy Andy Warhol. Ekspozycja zrealizowana w ramach programu Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016 stanowi swoiste świadectwo blisko 60-letniej pasji kolekcjonowania.

Dzisiaj spełnia się nasze szczególne marzenie. Z pełną świadomością przez kilka miesięcy trzymaliśmy puste sale, czekając na moment, kiedy trafią tu tego typu, tej rangi i tej wartości dzieła sztuki. Nigdy nie mieliśmy najmniejszych kompleksów, nigdy nie mieliśmy obaw, co do charakteru i funkcji tego miejsca. Ale dzisiaj mamy szczególną satysfakcję, bo oto dajemy naszym gościom jedyną w swoim rodzaju okazję podziwiania i kontemplowania niezwykłej kolekcji sztuki współczesnej, ale także konfrontowania jej z tym, co w podobnym czasie powstawało w Europie czy też na świecie. A zatem, spełnia się idea muzeum sztuki współczesnej – muzeum sztuki polskiej, muzeum sztuki europejskiej i światowej – tymi słowami dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu, dr hab. Piotr Oszczanowski, otworzył wystawę dzieł niemieckiego kolekcjonera Ericha Marxa.

Urzeczywistnienie wizji „Letniej rezydencji” w Pawilonie Czterech Kopuł nie było łatwym zadaniem. Według słów jednego z kuratorów, Eugena Blume, sam wybór wystawianych prac zajął zespołowi, w którego skład weszli zarówno pracownicy Muzeum Narodowego we Wrocławiu, jak Hamburger Bahnhof w Berlinie, blisko trzy lata. Jednak warto było czekać tak długo, ponieważ tuż obok ciekawej i wartościowej kolekcji polskiej sztuki współczesnej, na ścianach instytucji zawisły światowe dzieła autorstwa artystów najwyższej rangi, jakimi bez wątpienia są Andy Warhol, Joseph Beuys, Robert Rauschenberg, Cy Twombly, Dan Flavin czy Anselm Kiefer.

Wybór dzieł, które przyjechały do Wrocławia z berlińskiego Hamburger Bahnhof, oddziału tamtejszej Nationalgalerie, należy traktować jako spójną, koherentną część ogromnych zbiorów Ericha Marxa. Jednakże zaledwie ten fragment imponującej kolekcji Niemca pozwala odbiorcy poznać fascynującą opowieść o miłości do sztuki i pasji kolekcjonowania. Ponadto stanowi on także intrygujące odzwierciedlenie osobowości kolekcjonera, ukazując sumę wszystkich jego fascynacji oraz wszelkie źródła wzruszeń. „Letnia Rezydencja” snuje tę opowieść wprost od samego początku zainteresowania Marxa sztuką, a więc od pierwszej nabytej przez niego pracy autorstwa Friedricha Mecksepera, którą także prezentuje ekspozycja. Jeden z kuratorów wystawy po stronie Hamburger Bahnhof, Matilda Felix, na uroczystym otwarciu podzieliła się z odbiorcami historią długotrwałego formowania się kolekcji Marxa aż do uzyskania jej obecnego kształtu. W jego przygodzie ze sztuką wyodrębniła trzy główne fazy: zainteresowania artystami berlińskimi, dalej fascynacji sztuką powojenną podejmującą wątki polityczne i społeczne oraz, w końcu, współpracy z krytykiem sztuki i marszandem Heinerem Bastianem, który nie tylko pomagał kolekcjonerowi w selekcji dzieł, ale też ułatwiał nawiązywanie kontaktów z twórcami. To właśnie ostatni z trzech etapów, realizujący ideę kolekcjonowania nielicznych artystów w sposób ukazujący ich drogę rozwoju, był znaczący dla nadania zbiorowi Marxa charakteru spójności. Tę tendencję szczególnie wyraźnie uwidacznia wrocławska ekspozycja, gromadząca wybór kilku dzieł z całego dorobku twórczego takich artystów jak: Martin Assig, Robert Rauschenberg, Cy Twombly, Matthew Barney, Joseph Beuys, Ross Bleckner, Rainer Fetting, Dan Flavin, Anselm Kiefer, Andy Warhol.

Polska kurator wystawy, Barbara Banaś zaznacza, jak istotna w procesie przygotowywania wizytującej we Wrocławiu ekspozycji była dbałość o to, by pozostała ona spójna ze stałą ekspozycją Pawilonu Czterech Kopuł. Podkreśla również, że główną ideą organizatorów było stworzenie jednej wystawy, prezentującej współczesną sztukę polską, europejską i światową, ale też doprowadzenie do konfrontacji twórczości rodzimych twórców z przedstawicielami sztuki światowej. Kuratorzy przekonują, iż zestawienie w jednym miejscu rozmaitych twórczych osobowości z całego świata doskonale unaocznia fakt, iż istnieje pewna wspólna dla nich płaszczyzna, manifestująca się poprzez podejmowane treści czy stosowane rozwiązania formalne.

Z pewnością między innymi również i z tego powodu „Letnią rezydencję” uzupełniły, obecne w kolekcji Ericha Marxa, który pod koniec swojej kolekcjonerskiej działalności zainteresował się sztuką polską, prace takich twórców jak Wilhelm Sasnal oraz Zbigniew Rogalski. Prezentowana w Pawilonie Czterech Kopuł ekspozycja pozwala wobec tego ukazać, jak trafnie nasze rodzime realizacje wpisują się w wybór dzieł sztuki z całego świata.

Wystawę otwiera wspomniana już, nabyta do kolekcji Marxa jako pierwsza, niedużego formatu grafika Fridricha Mecksepera, ale również portrety wielokolorowej Marilyn Monroe Josepha Beuys’a czy nawet samego niemieckiego kolekcjonera, wykonane przez Andy’ego Warhola. Pierwsza z sal zawiera również przedstawienia malarskie pt. „Kamuflaż” i „Iskrzące się buty” autorstwa tego samego artysty oraz jedną z filcowych realizacji Josepha Beuys’a.

Kolejne pomieszczenia prowadzą widza przez ciąg abstrakcyjnych dzieł Cy’a Twombly’ego, kolaże Roberta Rauschenberga, filmy i zdjęcia Matthew Barney’a, barwne kompozycje Ross Blecknera czy postmodernistyczne formy Keitha Haringa. Dalej, odbiorca ma szansę zapoznać się z pracami Petera Halley’a, Martina Dislera, Wilhelma Sasnala, Rainera Fettinga, Martina Assiga, Eberharda Havekosta i Zbigniewa Rogalskiego.

Ostatnia sala ekspozycji posiada wyjątkowy wymiar. Jej centralnym punktem jest ogromna instalacja Anselma Kiefera „Mak i pamięć”, odnosząca się do wiersza Paula Celana na temat Auschwitz. Jak zaznacza jeden z niemieckich kuratorów, Eugen Blume, po pop-artowych ikonach współczesnej sztuki oraz niezwykle żywiołowych abstrakcyjnych przedstawieniach, widz w ostatnim pomieszczeniu wystawienniczym konfrontuje się z realizacjami, nawiązującymi do polsko-niemieckiej historii i podejmującymi próbę przezwyciężenia pamięci o wspólnej, burzliwej przeszłości. Organizatorzy w ostatniej z sal ekspozycji zaaranżowali wobec tego spotkanie dwóch twórców, mianowicie Anselma Kiefera po stronie niemieckiej oraz Pawła Althamera po stronie polskiej, by pokazać, że „Letnia rezydencja” nie unika również podejmowania trudnej, bolesnej tematyki.

Ekspozycja zrealizowana z wykorzystaniem dzieł ze zbioru Ericha Marxa stanowi bez wątpienia jedno z najważniejszych przedsięwzięć zorganizowanych w ramach Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Zgodnie ze słowami autorów wystawy, współpraca berlińskiego Hamburger Bahnhof i wrocławskiego Pawilonu Czterech Kopuł okazała się bardzo udana. Eugen Blume opisał ją tymi słowami: Gdyby cała Europa funkcjonowała tak dobrze jak nasza polsko-niemiecka współpraca, nie byłoby źle. Pozostaje nam wobec tego mieć nadzieję na kolejne projekty. Tymczasem jednak cieszmy się rezultatami wspólnej pracy obu instytucji nad „Letnią rezydencją”, którą gościć będzie we Wrocławiu aż do 22 stycznia 2017 roku.

Katarzyna Zahorska

Fotografia (góra): Wernisaż otwarcia wystawy „Letnia rezydencja. Kolekcja Marxa gościnnie we Wrocławiu” w Pawilonie Czterech Kopuł we Wrocławiu, fot. Arkadiusz Podstawka, źródło: Muzeum Narodowe we Wrocławiu