Drugi kwartał bieżącego roku upłynął pod znakiem ważnych wystaw zarówno retrospektywnych, jak i tych o charakterze przeglądowym, międzynarodowych targów sztuki, a także wielu nowych rekordów aukcyjnych. Spośród bogatego spektrum istotnych dla rynku sztuki, polskich i międzynarodowych wydarzeń wybraliśmy te, które w minionych miesiącach wysuwały się na pierwszy plan.
Biennale
Biennale Sztuki Współczesnej w Zurychu Manifesta 2016, źródło: materiały prasowe
Okres kolejnych trzech miesięcy na światowym rynku sztuki obfitował w warte odnotowania wydarzenia. Pod koniec maja rozpoczęło się, wciąż jeszcze trwające, I Biennale Arte Dolomiti, wydarzenie organizowane w wyjątkowym umiejscowieniu, a mianowicie we Włoszech na wysokości 2116 metrów nad poziomem morza, którego celem jest kreatywne łączenie różnorodnych dziedzin sztuki, począwszy od malarstwa, grafiki, fotografii, poprzez architekturę, sztukę wideo, instalacje, na muzyce i tańcu kończąc. Czerwiec z kolei okazał się niezwykle płodnym w wydarzenia artystyczne okresem dla Niemiec. Organizatorzy bowiem zainicjowali tam w tym czasie aż trzy ważne dla sztuki współczesnej imprezy: 9 Biennale Sztuki Współczesnej w Berlinie, które postawiło sobie za cel urzeczywistnienie paradoksów powszechnych w naszej codzienności, Emscherkunst 2016 prezentujące współzależność sztuki i natury, a także, realizowane od 1980 roku, Fellbach Triennial małej formy rzeźbiarskiej. Istotnym wydarzeniem była także 12 edycja Berlin Gallery Weekend, w której w tym roku wzięło udział ponad 50 miejscowych galerii. Jednakże, jedną z najważniejszych inicjatyw drugiego kwartału 2016 roku, okazała się 11 odsłona Biennale Sztuki Współczesnej Manifesta w Zurychu. W tym roku wydarzenie, wyrażające swoim tytułem wątpliwość „Co ludzie robią dla pieniędzy”, skupiło się na zagadnieniach związanych z najrozmaitszymi aspektami pracy oraz badaniu relacji społeczno- gospodarczych nowoczesnej sztuki europejskiej.
Targi sztuki
Frieze New York, źródło: materiały prasowe
W dniach od 31 marca do 2 kwietnia odbywały się międzynarodowe targi sztuki współczesnej i nowoczesnej Art Paris w Paryżu. W słynnej hali wystawowej Grand Palais, tradycyjnie obok sztuki europejskiej, w tym roku dużo miejsca poświęcpno na prezentację twórczości współczesnych artystów Ameryki Południowej, Bliskiego Wschodu oraz Azji Wschodniej, a w szczególności Korei Południowej, która była gościem honorowym tegorocznych paryskich targów. W wydarzeniu wzięły udział 143 galerie z 22 krajów. Co prawda, ilość odwiedzających była w tym roku nieco niższa niż w poprzednim, jednak nadal utrzymała się ona w granicach ponad 50 tys. osób z około 50 krajów.
W kwietniu miała miejsce już 50 edycja najstarszych na świecie targów sztuki aktualnej Art Cologne, która została podzielona na cztery sekcje dedykowane kolejno: galeriom ze znacznym dorobkiem, galeriom założonym w przeciągu dwóch ostatnich dekad, indywidualnym pokazom młodych artystów oraz projektom specjalnym realizowanym przy udziale New Art Dealers Alliance. Wydarzenie, w którym wzięło udział 218 galerii z 24 krajów świata, zgromadziło w tym roku ponad 60 tys. miłośników sztuki.
Kolejną znaczącą majową imprezą okazała się 5 edycja targów sztuki Frieze New York, która oprócz promowania młodych artystów, postawiła sobie za cel również inicjowanie retrospektyw znanych twórców. W tegorocznej odsłonie targów, na które przyszło aż ponad 43 000 entuzjastów aktualnych twórczych odkryć, wzięło udział ponad 200 galerii z 31 krajów.
Nowojorskie aukcje
Maj bieżącego roku należał do nowojorskich domów aukcyjnych. Już 8 maja przyniósł dwie aukcje sztuki współczesnej, które stały się sporym sukcesem. „Bound to fail” zorganizowana przez Christie’s, zakończyła się z rezultatem 78 mln dolarów, natomiast „21th Century & Contemporary Art” w Phillips – 46,5 mln dolarów. Jeszcze większym powodzeniem okazała się otwarta dwa dni później, licytacja sztuki współczesnej w Christie’s. Szczególnym zainteresowaniem kolekcjonerów cieszyły się prace amerykańskich abstrakcjonistów, takich jak Mark Rothko czy Clyfford Still. Reasumując, całkowity dochód zaukcji wyniósł ponad 318 mln. dolarów zysku. Licytacja ustanowiła również sześć nowych rekordów aukcyjnych. Sukcesem szacowanym na ponad 240 mln dolarów, zakończyła się także aukcja sztuki współczesnej w domu aukcyjnym Sotheby’s, gdzie 11 maja licytowane były między innymi prace Cy’a Twombly’ego, Francisa Bacona czy Franza Kline. Z kolei, dzień później odbyła się w Christie’s aukcja zatytułowana „Impressionist and Modern Art”, gdzie łączna kwota wszystkich sprzedanych prac wyniosła 141,5 mln dolarów.
Rekordy w nowojorskich domach aukcyjnych
Jean-Michel Basquiat, Untitled (fragment), źródło: Christie’s
Z sukcesami nowojorskich oddziałów aukcyjnych tytanów wiąże się też duża liczba rekordów aukcyjnych. Do najważniejszych sprzedaży maja, stanowiących jednocześnie maksymalne kwoty zapłacone za dzieło danego artysty, zaliczyć należy wylicytowany za ponad 57 mln dolarów obraz „Untitled”Jean-Michel Basquiata, rzeźba „Him”, przedstawiająca modlącego się Hitlera, autorstwa Maurizzio Cattelana, sprzedana za ponad 17 mln dolarów, a także instalacja Jeffa Koonsa „One Ball Total Equilibrium Tank (Spalding Dr. J Silver Series)”, która osiągnęła kwotę ponad 15 mln dolarów. Innymi dużymi transakcjami, które okazały się również nowymi rekordami aukcyjnymi artystów, były sprzedaże takich dzieł jak: „Runway Nurse” Richarda Prince’a (9,7 mln dolarów), „Orange Grove” Agnes Martin (10 mln dolarów), „Dos Desnudos en el Bosque” Fridy Kahlo (8 mln dolarów), „Memory Ware Flat 1” Mike’a Kelley’a (3,3, mln. dolarów) czy też „Plunge” Kerry Jamesa Marshalla (2,1 mln dolarów). Wysoką kwotę osiągnął również portret Pabla Pisacco „Homme assis” wart 8 mln dolarów, a także płótno Braque’a „Mandoline á la partition (le banjo)”, które nabyto za sumę 10,2 mln dolarów.
Londyńskie aukcje
Pablo Picasso, „Femme Assise”, 1909, źródło: Sotheby’s
O ile maj bieżącego roku należał do nowojorskich słynnych domów aukcyjnych, o tyle czerwiec okazał się miesiącem sukcesów dla ich londyńskich siedzib. Znaczny bowiem wynik 151 mln dolarów przyniosła aukcja sztuki impresjonistycznej i modernistycznej w Sotheby’s, która odbyła się 21 czerwca. Kilka dni później, bo 28 czerwca, wielki dom aukcyjny licytację dzieł sztuki współczesnej zakończył z rezultatem łącznej sumy 70 mln dolarów. Nieco gorsze wyniki zanotowała londyńska siedziba Christie’s, która, pomimo obecności na aukcji dzieł artystów takich jak Sean Scully, Adrian Ghenie czy Jean-Michel Basquiat, zakończyła się z całościowym obrotem bliskim 40 mln dolarów.
Rekordy w londyńskich domach aukcyjnych
Również londyńskie licytacje obfitowały w rekordowe sprzedaże dzieł. Nabyty za kwotę 63,6 mln dolarów obraz „Femme assise” z 1909 roku autorstwa Pabla Picassa okazał się nowym aukcyjnym rekordem za pracę kubistyczną. Maksymalną kwotą za pracę danego artysty ustanowił „Portret Jeane Hebuterne” Modiglianiego wart 56,6 mln dolarów, obraz „Shift” artystki Jenny Sawille wyceniony na 9,1 mln dolarów, a także realizacja „The Last Rainfores” Keitha Haringa, którego cena wyniosła 5,6 mln dolarów. Warto wspomnieć także o litografii Edwarda Muncha, przedstawiającej graficzną wersję słynnego „Krzyku”, która osiągnęła kwotę w wysokości 2,7 mln dolarów, stając się rekordem za impresję, związaną z jakże znanym dziełem klasyka.
Polski rynek sztuki
Alina Szapocznikow, Ptak, 1959, źródło: DESA Unicum
Całkiem dobrymi wynikami w drugim kwartale roku, a zwłaszcza w miesiącu kwietniu i maju, mogą poszczycić się polskie domy aukcyjne. Szczególnie ciekawie rysuje się przegląd kwietniowych wydarzeń na naszym rodzimym rynku sztuki. 7 kwietnia w warszawskiej DESIE Unicum odbyła się Aukcja Rzeźby. Podczas tej licytacji praca Aliny Szapocznikow „Ptak” z 1959 roku, została wylicytowana za 1 958 000 zł., ustanawiając jednocześnie nowy rekord aukcyjny za sprzedaż rzeźby w Polsce. Drugą najdroższą pracą tego dnia była ceramiczna realizacja autorstwa tej samej artystki pt. „Ludzie-Drzewa III”, nabyta za 120 tys. zł. Obok dzieł Szapocznikow na aukcji pojawiły się również prace takich rzeźbiarzy polskich jak Magdalena Abakanowicz, Mirosław Bałka, Maria Jarema, Jerzy Bereś, Krzysztof M. Bednarski oraz Władysław Hasior, co pozwoliło uzyskać całościowy obrót w wysokości około 3,5 mln. zł.
Maj także przyniósł kilka interesujących dla polskiego rynku sztuki wydarzeń. Wielu klientów zgromadziła aukcja, odbywająca się w Sopockim Domu Aukcyjnym. Rekordami licytacji dzieł z kolekcji Anny i Piotra Dmochowskich okazały się obrazy Franciszka Starowieyskiego, które osiągnęły kwoty 110 i 74 tys. złotych, a także prace malarskie Zdzisława Beksińskiego, sprzedane za 80 i 74 tys. złotych. Jednakże, największy majowy sukces w tym roku zanotowała, zakończona całościowym obrotem ok. 6 mln zł, Aukcja Dzieł Sztuki Domu Aukcyjnego Polswiss Art w Warszawie, gdzie za op-artową pracę „MA-32” Wojciecha Fangora zapłacono milion złotych, co jest rekordową kwotą za dzieło tego artysty na rynku polskim. Wysoką cenę wylicytowano także za obrazy Olgi Boznańskiej (280 tys. zł.), Jacka Malczewskiego (390 tys. zł.) oraz Bolesława Biegasa (160 tys. zł.), natomiast spośród reprezentantów aktualnej sztuki polskiej największe zainteresowanie wzbudzała praca malarska Kajetana Sosnowskiego i dyptyk przestrzenny Ryszarda Winiarskiego.
Wystawy retrospektywne
Oprócz imprez o charakterze typowo komercyjnym, skierowanych przede wszystkim do dealerów, muzealników czy kolekcjonerów, rynek sztuki w ciągu drugiego kwartału bieżącego roku kształtowały również wydarzenia wystawiennicze o ogromnym znaczeniu. Wśród wyjątkowych retrospektyw tego okresu warto wymienić chociażby majową wystawę w całości dedykowaną postaci Francisa Bacona zrealizowaną w Tate Liverpool. Złożona z około 30 prac malarskich, rzadko publikowanych rysunków i dokumentów, ekspozycja okazała się jedną z największych imprez, jakie poświęcone zostały twórcy w tej części Anglii. Również wystawa zainicjowana przez rzymskie Muzeum Palazzo Cipolla „Wojna, kapitalizm i wolność”, będąca prezentacją około 100 prac Banksy’ego, anonimowego twórcy street-artowego, rysuje się jako jedno w ważniejszych wydarzeń maja bieżącego roku. Wartą uwagi inicjatywą jest zatytułowana „Van Gogh w Prowansji. Modernistyczna tradycja” prezentacja 31 słynnych prac Vincenta van Gogha w Arles, pozwalająca na całościowe prześledzenie twórczości wybitnego artysty. Czerwiec z kolei, przyniósł odbiorcom sztuki ważną wystawę dzieł Hieronima Boscha w hiszpańskim muzeum Prado. Prezentująca 24 dzieł wielkiego holenderskiego mistrza ekspozycja zorganizowana z okazji 500-lecia śmierci artysty, jest też odpowiedzią na przegląd obrazów twórcy, mający miejsce niedługo wcześniej w Holandii.
Wystawy przeglądowe
De Chirico, Pieśń miłosna, źródło: Moma
Oprócz wielkich retrospektyw, drugi kwartał roku obfitował również w mocno promowane wystawy przekrojowe, skupiające się na problemowym przedstawieniu tematyki. Jednym z takich wydarzeń okazała się otwarta 12 kwietnia w galerii Tate Modern ekspozycja, stanowiąca pierwszy szeroko zakrojony przegląd sztuki konceptualnej na Wyspach Brytyjskich. Inną ciekawą inicjatywą, której efekty można oglądać od 4 czerwca w Szkockim Narodowym Muzeum Sztuki, jest wystawa „Surrealistyczne spotkania. Kolekcjonując cudowności”. Ekspozycja, skupiająca dzieła takich twórców jak Salvador Dali, Joan Miro, Max Ernst, Paul Delvaux, Rene Magritt, Man Ray, Giorgio de Chirico, prezentuje aż 400 obiektów, na które składają się obrazy, rzeźby, rysunki, a także archiwalia prezentujące wyjątkowe spektrum sztuki surrealistycznej. Ważnym wydarzeniem wystawienniczym okazała się także otwarta 18 czerwca ekspozycja szkockiej Galerii Narodowej w Edynburgu „Rubens and company”. Zaprezentowała ona kolekcję 28 rysunków i grafik mistrzów flamandzkich, do których obok Rubensa, zaliczyć można także Jacoba Jordaensa czy Antoona van Dyck’a. Z kolei, ciekawą ekspozycję przekrojowo traktującą temat prywatnych zbiorów sztuki kolekcjonowanych przez wielkich malarzy, stanowi prezentowana od 23 czerwca w londyńskiej Galerii Narodowej wystawa „Painters’ Paintings”. Ukazując prace, które stały się inspiracjami dla największych artystów świata, ekspozycja odkrywa jednocześnie zależność zachodzącą na przestrzeni prawie 500 lat pomiędzy twórczością kolejnych pokoleń malarzy.
Należy zauważyć, iż drugi kwartał 2016 roku okazał się dla światowego rynku sztuki bardziej sprzyjający niż pierwszy. Obfitował on bowiem w mnóstwo rekordów aukcyjnych, które w trakcie trzech minionych miesięcy, w wielkim stopniu przyczyniły się do osiągnięcia znacznych dochodów przez najpotężniejsze domy aukcyjne świata. Natomiast sytuacja na polskim rynku sztuki jeśli chodzi o transakcje aukcyjne oraz najwyższe kwoty licytowanych dzieł, przedstawiała się w drugim kwartale roku bardzo stabilnie, osiągając podobny poziom jak w okresie zimowym. Miejmy nadzieję, że w przyszłym kwartale można spodziewać się równie wartościowych wystaw oraz imponujących wyników aukcyjnych zarówno w Polsce jak i na świecie.
Katarzyna Zahorska
Fotografia (góra): Targi sztuki Frieze New York 2016, źródło: materaiły prasowe Frieze New York
