szukaj w portalu Rynek i Sztuka MENU
Galeria Stalowa „Fragments of Reality” Bożenna Biskupska

Henryk Stażewski – #ArtystaTygodniaRISZ

24.04.2019

Artysta tygodnia, Cykle, Magazyn

Ten tydzień dedykujemy jednemu z najbardziej konsekwentnych awangardystów, prekursorowi i nestorowi polskiego konstruktywizmu, koryfeuszowi sztuki – Henrykowi Stażewskiemu.

Malarz, teoretyk sztuki, autor kompozycji reliefowych, projektant wnętrz, dekoracji scenograficznych, plakatów i ceramiki urodził się 9 stycznia 1894 w Warszawie. Będąc wierny awangardzie od początku jej narodzin w Polsce, współtworzył nurt abstrakcji geometrycznej lat 60., 70. i 80., której poświęcił się całkowicie. Wraz z teoretykami sztuki i artystami, w tym z Tadeuszem Kantorem, założył w 1966 roku warszawską Galerię Foksal.

Henryk Stażewski był studentem warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych w pracowni Stanisława Lentza w latach 1913-1919. W czasie studiów związał się z pierwszym polskim ugrupowaniem awangardowym “Ekspresjoniści Polscy” założonym w 1917, przemianowanym na “Formiści” w 1919 roku. Zadebiutował w 1920, eksponując swe prace wraz z formistami w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych. W 1921 prezentował swoje dzieła wraz z Mieczysławem Szczuką w awangardowym Polskim Klubie Artystycznym.

Henryk Stażewski (1894 - 1988) Kompozycja, 1973 r. olej/ceramika, wys.: 4,5 cm, śr.: 36,5 cm; źródło: DESA Unicum - rynekisztuka.pl
Henryk Stażewski (1894 – 1988) Kompozycja, 1973 r. olej/ceramika, wys.: 4,5 cm, śr.: 36,5 cm; źródło: DESA Unicum

Po skończeniu Akademii ja i Szczuka zaczęliśmy robić sztukę nowoczesną, ale była wojna i nie mieliśmy żadnego kontaktu z Europą. (…) Pewnego razu Szczuka powiedział mi że, podobno na Zachodzie istnieje sztuka abstrakcji geometrycznej nic nie przedstawiająca. Pytałam go, jak to wygląda. Powiedział: „Nie wiem”. Zaczęliśmy się długo zastanawiać, jak wykonywać obraz geometryczny nieprzedstawiający. Wyobrażałem sobie, że w naturze najbliższe geometrii są góry i zacząłem rysować kształty gór — duże, mniejsze, małe — a na dole kilka malutkich geometrycznych kształtów, które wyglądały jak ludziki. Z tego rysunku zrobiłem duży obraz zatytułowany Anarchiści i wystawiłem go w Zachęcie (…)

Konstruktywizm w polskiej awangardzie dwudziestolecia międzywojennego zajmował silną pozycję między innymi dzięki Henrykowi Stażewskiemu. Zgodnie z zasadami tego nurtu, negował prawo artysty do wyrażania siebie w dziele, uważając indywidualizm i subiektywizm za wrogów sztuki. Według Stażewskiego dzieło miało być „plastyczną formułą ogólnych praw bytu”, nie mogło wyrażać wnętrza artysty ani przekazywać ukrytych treści czy emocji. Sztuka, której celem miało być ujęcie w znaku plastycznym uniwersalnych praw rządzących światem, powinna być obiektywna, zatem winna się opierać na „obiektywnych” stosunkach liczbowych, czerpać ze świata geometrii.

Henryk Stażewski, bez tytułu, 1981, źródło: dzięki uprzejmości Jerzego Pieróga

Na przełomie lat 20 i 30 ubiegłego stulecia Henryk Stażewski przyczynił się do zgromadzenia Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej, która później została podwaliną zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi. Lata życia w Warszawie po II wojnie światowej poświęcił studiowaniu rozmaitych płaszczyzn, kolaży i nieoczywistych układów kolorystycznych. Również po wojnie pozostał wierny przyjętym zasadom formalnym, nigdy nie rezygnując z języka geometrii. Z czasem złagodził rygorystyczne przekonania, dzięki czemu w bardzo wysmakowanych kolorystycznie kompozycjach z ostatnich lat życia można odnaleźć nutę liryzmu. Paradoksalnie, wbrew założeniom Stażewskiego, jego późne obrazy poruszają u odbiorcy pokłady pozytywnych emocji dzięki swojej subtelnej harmonii.

Z połowy lat 40., kiedy jedyny raz Stażewski wyłamał się z abstrakcyjnej konwencji, pochodzi jedna praca z serii mocno zgeometryzowanych kompozycji figuralnych. Cenną grupę stanowi kilka dzieł z lat 40.–60., w tym fakturalne reliefy o charakterystycznych dla tych czasów obłych formach. Na drugą połowę lat 70. i lata 80. datuje się grupa obrazów utrzymanych konsekwentnie w formie kwadratu, z charakterystycznymi tłami-ramami będącymi integralną częścią dzieła. Obrazy te pochodzą z różnych faz zainteresowań artysty – od kompozycji linearnych badających relacje przestrzenne między płaszczyzną a linią, przez etap obrazów malowanych w formule „białe na białym”, po wspomniane wysublimowane kompozycje kolorystyczne złożone z oddziałujących na siebie płaszczyzn – statycznych bądź dynamicznych. W swojej twórczości, choć podlegała ewolucyjnym przemianom, zachował zadziwiającą konsekwencję i jednorodność. Część spuścizny po malarzu została przekazana przez rodzinę Muzeum Narodowemu w Gdańsku w wieloletni depozyt.

Henryk Stażewski, zdjęcie pochodzi z Archiwum Galerii Foksal - materiały prasowe Piękna Gallery - rynekiszuka.pl
Henryk Stażewski, zdjęcie pochodzi z Archiwum Galerii Foksal – materiały prasowe Piękna Gallery

Henryk Stażewski był osobą, która tworzyła wokół siebie przestrzeń o dużej wyjątkowości i znaczeniu. Miejsca, które były związane z artystą to siedziba Galerii Foksal, kawiarnia SARPu oraz jego pracownie-mieszkania. To tam wieczorami Stażewski przyjmował gości – wieloletnich przyjaciół i znajomych, jak m.in. Wiesław Borowski, Emilia i Andrzej Dłużniewscy, Tadeusz Kantor, Jerzy Ludwiński, Andrzej Partum, Anka Ptaszkowska, Andrzej Przywara, Erna Rosenstein oraz Milada Ślizińska. Mieszkanie-pracownia było też obowiązkowym punktem programu wizyt zagranicznych artystów, galerzystów i kolekcjonerów, m.in. Laurence‘a Weinera, Christiana Boltansky’ego i Daniela Burena. Zmarł 10 czerwca 1988 w swojej ukochanej Warszawie.

il. góra: Henryk Stażewski (1894 Warszawa – 1988 Warszawa) Relief nr 13, 1969 r. akryl/deska, 92,5 x 59,5 cm; źródło: DESA Unicum

#ArtystaTygodniaRISZ przez najbliższy tydzień na naszym Instagramie będziemy publikować prace, zdjęcia i ciekawostki z życia artysty.

szukaj wpisów które mogą Cię jeszcze zainteresować:

Jeden komentarz do “Henryk Stażewski – #ArtystaTygodniaRISZ”

  1. Tomasz

    dziekuje autorowie za ten artykul. Chcialbym tylko dodac, ze wsrod czestych gosci bylo jeszcze zaprzyjaznione z H. Stazewskim malzenstwo Barbara i prof. Zbigniew Gostomski, jeden z wspolzalozycieli galerie Foksal.

Skomentuj Tomasz Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Magazyn

Kursy online

Odwiedź sklep Rynku i Sztuki

Zobacz nasze kursy Zobacz konsultacje dla artystów

Zapisz się do naszego newslettera

Zapisując się na newsletter zgadzasz się z regulaminem portalu rynekisztuka.pl Administratorem danych osobowych jest Media&Work Agencja Komunikacji Medialnej (ul. Buforowa 4e, p. 1, p-2-5, 52-131 Wrocław). Podanie danych jest dobrowolne. Zgoda na otrzymywanie informacji handlowych może zostać wycofana w każdym czasie. Więcej informacji na temat danych osobowych znajduje się w Polityce prywatności.