Christie’s i Sotheby’s: Największe domy aukcyjne na świecie

W wywiadzie dla agencji Bloomberg prezes Christie’s Jussi Pylkkanen oszacował liczbę klientów swojego domu aukcyjnego na 800 tysięcy. W pierwszym półroczu 2011 roku Christie’s  zarobił 2 miliardy funtów, o 15 procent więcej niż w roku ubiegłym. W czerwcu dom aukcyjny Sotheby’s pobił rekord łącznej sprzedaży dla aukcji sztuki współczesnej w Londynie – 108,8 mln funtów. Najbardziej renomowane domy aukcyjne świata, mające na swoim koncie spektakularne rekordy i liczne skandale, posiadają długą i bogatą tradycję.

Początek rynku dzieł sztuki przypada na koniec XVIII wieku. Wtedy to rozpoczęły swoją działalność: Christie’s, Sotheby’s, Phillips de Pury & Co, Bonhams. Wraz z rozwojem domów aukcyjnych nastąpił wzrost znaczenia marszandów oraz zaczęły powstawać pierwsze firmy antykwaryczne, takie jak: Seligman, Sedelmeyer, Koetser, Wildenstein, które prowadzą swoją działalność do czasów obecnych.

Największy rozkwit rynku dzieł sztuki nastąpił natomiast w drugiej połowie XIX wieku, w szczególności na początku XX wieku. Pojawiły się wówczas pierwsze galerie sztuki współczesnej, nastąpił wzrost znaczenia domów aukcyjnych, powstały pierwsze muzea: Prado w Madrycie, Ermitaż w Petersburgu, Luwr w Paryżu.

Domy aukcyjne istnieją na całym świecie. W Europie do najbardziej renomowanych należą m.in. brytyjski Bonhams, Hôtel Drouot w Paryżu, Leo Spik w Berlinie, Lempertz w Kolonii, Dorotheum w Wiedniu, Gallerie Koller w Zurychu i założony około 1870 przez polskiego emigranta politycznego Henryka Bukowskiego dom aukcyjny Bukowskis w Sztokholmie.

W 1744 księgarz Samuel Baker rozpoczął w Londynie sprzedaż książek na licytacji. Założona przez niego firma znana jako Sotheby’s Holdings Inc. specjalizowała się głownie w aukcjach książek i manuskryptów, ale zaraz po I wojnie światowej rozszerzyła swoją działalność na pozostałe gałęzie sztuki. Sotheby’s jest obecnie – obok Christie’s – największym pod względem renomy i obrotów domem aukcyjnym świata.

Tylko dwa domy aukcyjne: Christie’s oraz Sotheby’s dzierżą palmę pierwszeństwa i odpowiadają za 87 procent globalnego rynku dzieł sztuki. Posiadają swoje filie na całym świecie m.in. w Chicago, Mediolanie, Madrycie, w Rzymie, Atenach, Sydney, Amsterdamie, Genewie, Zurychu itd. Samo Christie’s ma ich 53 w 32 krajach, z czego w 10 miastach (poza Londynem, m.in. Nowy Jork, Genewa, Dubaj i Hong Kong) prowadzone są aukcje. Sotheby’s ma takich lokalizacji dziewięć. Kilka lat temu oba domy otworzyły swoje biura w Moskwie.

Biorąc pod uwagę wielkość obrotów w poszczególnych filiach, na prowadzeniu od lat pozostaje Londyn i Nowy York. Obecnie Christie’s jest największym domem aukcyjnym na świecie pod względem przychodów, wyprzedza odwiecznego rywala – Sotheby’s.

Wielka sztuka, wielkie nazwiska i wielkie dzieła

Dom aukcyjny Christie’s czyli Christie, Manson & Woods Ltd. został założony w 1766 roku przez Jamesa Christie. Od początku specjalizował się w handlu dziełami sztuki. Osłabiona pozycja Paryża po rewolucji francuskiej pomogła brytyjskiej stolicy w II połowie XVIII wieku stać się centrum światowego handlu dziełami sztuki – stąd Christie’s szybko osiągnął miano najpopularniejszego angielskiego domu aukcyjnego. Na aukcjach Christie’s można znaleźć dzieła i przedmioty osobiste takich postaci jak: Rembrandt, Leonardo da Vinci , Napoleon Bonaparte, Pablo Picasso czy Marilyn Monroe .

Siedziba domu aukcyjnego Sotheby’s w Monachium

W 1778 dom aukcyjny Christie’s pośredniczył w sprzedaży słynnej kolekcji sir Henriego Walpola rosyjskiej władczyni carycy Katarzynie II. W 1795 urządził aukcję klejnotów Madame du Barry, a 1980 – kolekcji malarstwa impresjonistów Forda. W 1990 Christie’s sprzedał na aukcji Portret doktora Gacheta Vincenta van Gogha za 82,5 mln $. W 2010 roku obraz Nude. Green Leaves and Bust Pabla Picassa poszedł za 106,5 mln dolarów.

Sotheby’s założono w Londynie w połowie XVIII wieku. Główna siedziba znajduje się przy New Bond Street. Pierwszą aukcję przeprowadził założyciel firmy Samuel Baker 11 marca 1744. Aukcja dotyczyła sprzedaży kilkuset książek. Obecnie Sotheby’s osiąga roczne obroty w wysokości ponad 2 miliardów dolarów. Będąc przez 239 lat brytyjską firmą, w 1983 Sotheby’s został kupiony przez amerykańskiego biznesmena i kolekcjonera Alfreda Taubmana.

Rywalizacja i skandale

Sotheby’s i Christie’s od lat intensywnie rywalizują o miano najbardziej prestiżowego domu aukcyjnego świata. Każdy z domów stara się sprzedawać jak najlepsze przedmioty po jak najwyższych cenach. Sotheby’s podążając za najnowszymi trendami – w przeciwieństwie do bardziej tradycjonalnego Christie’sa – szybciej dopuścił udział w licytacji przez internet i jako pierwszy zaprezentował swój system aukcji online. Obecnie możliwości systemu aukcyjnego Sotheby’s są bardzo duże – pozwala on na tworzenie przez klientów tzw. listy najbardziej pożądanych przedmiotów, na bieżąco uaktualnianej o nowe rzeczy dostępne na aukcji. W Christie’s można licytować z dowolnego miejsca na Ziemi za pomocą platformy Christie’s Live.

W 2000 roku oba domy aukcyjne zostały oskarżone o ustalanie wspólnej polityki cenowej. W USA takie tajne porozumienie jest traktowane jak przestępstwo. Sprawą zajmowało się m.in. FBI, które prowadząc śledztwo, wykryło, że między Sotheby’s i Christie’s porozumiało się w sprawie wysokości prowizji pobieranych od kupujących i sprzedających na aukcjach. Ponieważ szefostwo Christie’s przyznało się i współpracowało z FBI, firma dostała immunitet i nikt z przedstawicieli nie został skazany. Christie’s musiało jednak zapłacić ponad 250 mln dolarów odszkodowania swoim byłym klientom. Na Sotheby’s nałożono również wysoką grzywnę, a dwóch właścicieli trafiło w więzienia.

Aukcje za miliony

Na aukcję trafiają dzieła sztuki od indywidualnych właścicieli lub całe ich zbiory, pochodzące od jednego kolekcjonera. Przebieg sprzedaży aukcyjnej regulują wewnętrzne regulaminy danego domu aukcyjnego i ustalony obyczaj. W ciągu ostatnich 10 lat, dom aukcyjny Sotheby’s ma na swoim koncie liczne rekordy. W 1999 za 1 233 500 funtów sprzedano obraz Jacka B. Yeatsa „The Wild Ones”. Rok później dzieło Louisa le Brocquisa „Travelling Woman with Newspaper sprzedano już za 1 158 500. Ten rekord przebił sir William Orpen’s i jego płótno „Portret Gardeni St George”. Nabywca kupił go za niebagatelną cenę 1 983 500 funtów.

W 2006 roku w Christie’s padł rekord instrumentu muzycznego sprzedanego na aukcji. Za skrzypce Stradivariusa zapłacono wówczas ponad 3,5 miliona dolarów. W maju 2008 roku Christie’s sprzedał najdroższy obraz Claude’a Moneta na świecie. Le Bassin Aux Nymphéas został kupiony za 80,4 mln dolarów.

W 2010 r. za ponad 103,7 mln dolarów sprzedano na aukcji Sotheby’s w Londynie naturalnej wielkości brązową rzeźbę szwajcarskiego rzeźbiarza Alberto Giacomettiego. To najdrożej sprzedane dzieło sztuki w historii!

Inwestorzy i kolekcjonerzy zostawili do tej pory w największych domach aukcyjnych świata astronomiczne kwoty. Te abstrakcyjne – wydawać by się mogło – dla przeciętnego miłośnika sztuki, ceny, stanowią niezbywalny dowód na to, jak ogromny jest to rynek.  Są ludzie, którzy chcą wykładać ogromne pieniądze na sztukę. Ale czy dziś żyją twórcy, których prace będzie można za jakiś czas sprzedać z tak dużym zyskiem, jak prace Picassa, Malevicha czy Modiglianiego? Wydaje się, że wraz z rozwojem społeczeństwa globalnego do przodu idzie też rynek sztuki. To, co najbardziej wartościowe, nigdy nie przemija. Symptomy tej tendencji widać nie od dziś.

Oprac. Anna Niemczycka

Portal Rynek-Sztuki.pl