Plakat: Hiszpańskie wariacje, polskie szaleństwa…

16.11.2011

Magazyn

Wystawa „Hiszpańskie wariacje, polskie szaleństwa…” w Muzeum Plakatu w Wilanowie prezentuje ok. 190 plakatów powstałych w latach 1950-2009.

Wbrew temu, co sugeruje tytuł, zestaw nie ograniczy się do plakatów powstałych na terenie Hiszpanii i Polski. Przyczyną tego stanu rzeczy była permanentna emigracja artystów, związana z sytuacją polityczną obu państw (odpowiednio) po zakończeniu wojny domowej (1936-1939) i II wojny światowej. Powyższe dane ilościowe można zatem dodatkowo uściślić, mówiąc, iż 80 plakatów będą stanowić prace hiszpańskie (w tym 4 zaprojektowane przez Hiszpana mieszkającego od dziecka na Kubie i 5 przez Hiszpana wychowanego w Polsce), zaś obiekty polskie zamkną się liczbą 107 plakatów (należy uściślić, iż w tym mieści się 8 sztuk stworzonych przez naturalizowanych Polaków oraz 10 dzieł zaprojektowanych przez Polaków mieszkających na emigracji).

Eduardo Muñoz Bachs, plakat do El Angel Exterminador, 1964, Źródło: Muzeum Plakatu Polskiego

Przypadkami szczególnymi będzie twórczość Andrzeja Klimowskiego (Polaka – choć urodzonego i wychowanego w Wielkiej Brytanii), Jaime Nieto (Hiszpana – choć urodzonego we Francji, a wychowanego w Polsce) oraz Eduardo Muñoza Bachsa (Kubańczyka/Hiszpana – urodzonego w Hiszpanii, a wychowanego na Kubie).Powyższa statystyka uzmysławia nam, jak różnorodne i skomplikowane mogą być związki pomiędzy tematami podejmowanymi przez prezentowane plakaty, a ich twórcami. Ów materiał z pewnością nie ograniczy się do relacji typu „dzieła Cervantesa w interpretacji artystów polskich i hiszpańskich” lub „polska klasyka teatralna widziana oczyma hiszpańskich grafików”. Wzajemna atrakcyjność obu wspomnianych kultur, a także sposoby podpatrywania strony przeciwnej i korzystania z jej osiągnięć przybierać tu będą różne, często zaskakujące formy i owocować w postaci dzieł nie należących już ani do jednej, ani do drugiej kultury, lecz do zjawisk ogólnoświatowych, wykraczających swym znaczeniem poza granice obu krajów.

Jerzy Czerniawski, plakat do filmu Widmo Wolności, 1975, Źródło: Muzeum Plakatu Polskiego

Wystawa pokazuje piękno nieco dziś zapomnianych w naszym kraju dzieł hiszpańskich autorów. Zaczęto je gromadzić właściwie jeszcze przed powstaniem pierwszego muzeum plakatu na świecie (czyli naszego rodzimego Muzeum Plakatu w Wilanowie). Artyści hiszpańscy bowiem, którzy dostrzegli w stosownym czasie, jak ważna stała się Polska dla światowego rozwoju tego graficznego medium, regularnie nadsyłali swoje projekty, począwszy od pierwszej edycji Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie (pionierem tych powojennych kontaktów był jednak Pablo Picasso – uczestnik I Światowego Kongresu Obrońców Pokoju we Wrocławiu w 1948 r. i autor wielokrotnie wykorzystywanego w późniejszych plakatach tego ruchu wizerunku gołębia – symbolu pokoju). Niestety, nasz kraj – trochę oślepiony blaskiem własnych sukcesów na międzynarodowym plakatowym forum – nie zawsze właściwie oceniał i doceniał dokonania twórców obcych, w tym także Hiszpanów. Wielu z nich osiągnęło jednak międzynarodowe sukcesy na innych światowych konkursach graficznych (jak choćby na Międzynarodowym Biennale Designu w Brnie).

Rafael Ramírez Blanco, 100-lecie urodzin Luisa Buñuela, 2000, Źródło: Muzeum Plakatu Polskiego

„Złoty okres” szkoły polskiego plakatu zaznaczył się szczególnie surową, by nie powiedzieć lekceważącą oceną zjawisk istniejących poza obszarami najbardziej „zasłużonymi” dla sztuki tego rodzaju na świecie (a więc Szwajcarii, Francji i Niemiec w Europie oraz Japonii i USA poza nią). Dlatego też dokonania hiszpańskie, zwłaszcza te pochodzące z lat 50., 60. i 70. XX wieku, trafiały bezpośrednio po zakończeniu kolejnych edycji warszawskiego biennale do … muzealnych magazynów, by na długie lata zniknąć z pola widzenia szerszej, a nawet węższej publiczności. Więcej szczęścia miały dzieła bardziej nam współczesne – mieliśmy okazję podziwiać je na wystawie plakatu walenckiego ze zbiorów MuVIM (Walenckiego Muzeum Ilustracji i Modernizmu), zorganizowanej w Muzeum Plakatu w Wilanowie w 2008 roku.