„Raj nieutracony, czyli o ogrodach” to wystawa ukazująca rolę ogrodów w kulturze europejskiej w ujęciu estetycznym i filozoficznym – począwszy od wyobrażeń rajskiego ogrodu, poprzez ogrody jako miejsca szczególne, aż po wyjaśnienie symboliki ogrodu i jego elementów.
Równocześnie wystawa ma na celu przybliżenie zjawiska śląskiej i polskiej plastyki nieprofesjonalnej, charakterystycznego ale bardzo złożonego elementu kultury egalitarnej, obejmującego między innymi sztukę naiwną, sztukę intuicyjną jak i outsider ar. Zjawiska, którym zainteresowanie przechodzi obecnie swój renesans.
Marek Idziaszek, Objawienie, wł. Muzeum Śląskie w Katowicach
Służący za kanwę wystawy ogród w tradycji i zbiorowej wyobraźni odbierany jest jako miejsce magiczne, miejsce będące zarazem kolebką rodzaju ludzkiego, jak i obiecaną arkadią. Nic zatem dziwnego, że jako tak pojęta przestrzeń metafizyczna posiada bogatą symbolikę odnoszącą się do bardzo wielu obszarów ludzkiego życia i tożsamą w wielu kulturach. Od tysiącleci ogród wpisany jest w historię człowieka i niemalże wszystkich dziedzin jego życia – od literatury, muzyki i sztuk plastycznych, po rzeczywistość dnia codziennego. Rozbudza także wyobraźnię i często staje się tematem dzieł plastycznych.
Piotr Chmielarski, Gorgonie, 2007, olej na płycie
Scenariusz wystawy oparty został przede wszystkim na prezentacji najbardziej znanych twórców samorodnych, zarówno tych związanych ze Śląskiem, jak i najciekawszych autorów reprezentujących inne regiony Polski. Pokazane zostaną zatem inspirowane zainteresowaniami teozoficznymi ogrody wyobraźni urodzonego w Katowicach, a zmarłego w Bydgoszczy Teofila Ociepki, przepełnione symboliką dalekiego wschodu ogrody miłości Erwina Sówki, którego twórczość znana jest i ceniona zarówno w Polsce jak i zagranicą. Ponadto pokazany będzie ujęty w bajkowej stylizacji cykl ogrodów przepełniony symboliką o głębokiej wymowie filozoficznej, których autorem jest najwybitniejszy polski grafik intuicyjny – Jan Nowak. Nie zabraknie także przedstawień ogrodów przydomowych, miedzy innymi tych charakterystycznych dla katowickiego osiedla Giszowiec, które zgodnie z zamierzeniem projektantów już na początku XX wieku spełniało postulaty architektonicznego „miasta-ogrodu”, a którego niezrównanym dokumentalistą był mieszkający tam malarz Ewald Gawlik. Innym ciekawym elementem wystawy będzie prezentacja zjawiska powoli zanikającego, a mianowicie ogródków działkowych. O ogrodzie jako miejscu świętym, miejscu spotkania z bogiem, miejscu objawień opowiadać będą między innymi obrazy Marka Idziaszka (mistrza malarstwa na szkle) i Marianny Wiśnios. Wystawa ta jednak nie byłaby pełna, gdyby nie prezentowała prac najsłynniejszego polskiego piewcy ogrodów – Bazylego Albiczuka mieszkającego Dąbrowicy Małej koło Białej Podlaskiej. Człowieka rozmiłowanego w ogrodach i tworzącego je zarówno na płótnach, jak i wokół swojego domu.
Danuta Orzechowska-Babel, Ogród radości, 2011, olej na płótnie, wł. Stanisław Gerard Trefoń
Mamy nadzieję, że ukazując fenomen ogrodu, odnosząc się zarówno do jego archetypu, jak i jego roli w życiu człowieka przez pryzmat wyobraźni twórców posługujących się często odmienną od sztuki wysokiej estetyką, uda nam się rozbudzić zarówno zainteresowanie bogactwem zjawiska plastyki nieprofesjonalnej w Polsce, jak i skłonić do zadumy nad pięknem otaczającej nas przyrody.
Erwin Sówka, Moja lauba, wł. Muzeum Śląskie w Katowicach
Źródło: Muzeum Śląskie w Katowicach
Termin wystawy: 16.12.2011 – 26.02.2012
Muzeum Śląskie w Katowicach
