Dwie bardzo dobre wystawy stworzone w kontekście polskiej prezydencji w Unii Europejskiej, „Pakt dla Kultury”, zmiany w Muzeum Narodowym w Warszawie, a także dwa premierowe wydarzenia na rynku aukcyjnym, to w opinii ekspertów najważniejsze wydarzenia w polskiej sztuce w 2011 roku.
Polska prezydencja kulturalnie
Stosunkowo głośno było o dwóch wystawach związanych z polskim przewodnictwem w Radzie Unii Europejskiej, które odbyły się poza granicami Polski. Zdobyły one także najwięcej głosów zapytanych przez Desę Unicum ekspertów. Największe laury zdobyła trwająca do niedawna w berlińskim Martin-Gropius-Bau wystawa „Obok. Polska i Niemcy. 1000 lat historii w sztuce”. Autorką projektu i kuratorką ekspozycji była Anda Rottenberg, nad treścią merytoryczną czuwały uznane polskie autorytety. Wśród 800 eksponatów znalazło się kilkaset obiektów pochodzących z około 200 placówek muzealnych.
W katalogu znalazły się m.in. prace malarskie z dziesięciu wieków, od Łukasza Cranacha Starszego, Jana Matejki, Wita Stwosza, po artystyczne komentarze współczesnych zarówno żyjących jak i zamarłych klasyków – Henryka Stażewskiego, Tadeusza Kantora a także Magdaleny Abakanowicz, Edwarda Dwurnika, Mirosława Bałki, Wilhelma Sasnala, Krzysztofa Wodiczki, Marka Sobczyka. W tym gronie znalazła się również głośna praca Artura Żmijewskiego „Berek”, która została zdjęta z wystawy.
Liczne głosy ekspertów zdobyła też wystawa inaugurująca polską prezydencję, „Potęga fantazji” w brukselskim centrum sztuki Bozar, która odniosła międzynarodowy sukces. Pojawiły się na niej prace m. in. Stanisława Ignacego Witkiewicza – Witkacego a także Zofii Kulik, Zbigniewa Libery, Pawła Althamera, Olafa Brzeskiego, Katarzyny Kozyry, Marcina Maciejowskiego, Cezarego Bodzinowskiego, Anny Janczyszyn, Wojciecha Bąkowskiego. Często były w zaskakujący sposób zestawiane ze sobą, tak jak w przypadku dzieła Jakuba Juliana Ziółkowskiego sąsiadującego z obrazem Józefa Mehoffera i „abakanem” Magdaleny Abakanowicz, jednej z najsłynniejszych polskich artystek współczesnych. Jackie Wullschlager, główna krytyk sztuki Financial Times napisała o tej wystawie: ”To wystawa artystów tylko z jednego kraju, a klasa światowa”.
Istotne sprawy w kraju
Autorytety rynku sztuki, które wypowiedziały się w kwestii zaproponowanej przez dom aukcyjny listy najważniejszych wydarzeń w polskiej sztuce w 2011 roku, jako istotne oceniły podpisanie „Paktu dla Kultury” i rozpoczęcie prac nad realizacją założenia o przeznaczaniu 1% PKB na kulturę. – Nareszcie może coś ruszy w tym temacie – mówi Kama Zboralska, mecenas sztuki współczesnej i autorka przewodników po galeriach – Bez solidnego wsparcia finansowego propagowanie sztuki współczesnej, zwłaszcza u nas, ma zdecydowanie mniejsze szanse na osiągnięcie oczekiwanych efektów.
Nie bez znaczenia pozostaje także generalny remont gmachu Muzeum Narodowego w Warszawie oraz gruntowna konserwacja „Bitwy pod Grunwaldem”, rozpoczęte w 2011 roku. Szykowane na maj 2012 roku otwarcie zapowiada odświeżenie wizerunku muzeum, które ma szanse stać się również najnowocześniejszą tego rodzaju placówką. Próby tych zamian, zapoczątkowane już w lutym ubiegłego roku wystawą „Chcemy być nowocześni. Polski design 1955–1968 z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie”, powiodły się, a ekspozycja biła rekordy popularności, podobnie jak kończąca ją aukcja, którą współorganizował dom aukcyjny Desa Unicum.
Trudno nie zwrócić uwagi na tegoroczny rekord aukcyjny na pracę na papierze – „Portret Lizy Pareńskiej” w październiku osiągnął kwotę 1 mln 150 tys. złotych, i choć zdania ekspertów co do ważności tego wydarzenia są podzielone, na pewno zostało ono dostrzeżone.
Smutnym zdarzeniem była śmierć dwóch bardzo ważnych polskich artystów współczesnych – Jerzego Nowosielskiego i Romana Opałki, które wzbudziły jednocześnie w środowisku kulturalnym dyskusję o traktowaniu przez media takich tematów wybiórczo. I choć ze względu na wiek mistrzów te wydarzenia nie powinny być zaskoczeniem, nie ma wątpliwości, że polska sztuka straciła wybitnych artystów wyznaczających swoją twórczością kierunek polskiej sztuki współczesnej.
Dobre sygnały z rynku sztuki
Ubiegły rok przyniósł także informacje o odnalezieniu ważnych dzieł i ich powrocie do Polski. Do kraju trafiła odnaleziona w 2010 roku „Pomarańczarka” Aleksandra Gierymskiego, dwa obrazy Juliana Fałata („Naganka na polowaniu w Nieświeżu” i „Przed polowaniem w Rytwianach”), portret króla Jana III Sobieskiego oraz „W pracowni malarza” Leona Wyczółkowskiego. Tego rodzaju powroty zawsze są dobrą informacją, szczególnie w przypadku dzieł tej rangi, które po długiej nieobecności wracają do publicznych kolekcji.
Ludzie sztuki w minionym roku dostrzegli także „bezcenne zaangażowanie redaktora Włodzimierza Kalickiego na łamach Gazety Wyborczej, w propagowanie rynku sztuki w Polsce” (Leonard Pietraszak – aktor i kolekcjoner); album „Sportowcy” Edwarda Dwurnika, wydany przez prywatnego kolekcjonera Osmana Djajadisastra, w którym zgromadzono cały jeden cykl obrazów tego niezwykle płodnego artysty; kolejną, czwartą edycję Kompasu Sztuki, jedynego w swoim rodzaju rankingu artystów współczesnych publikowanego na łamach Rzeczpospolitej, ale komentowanego również przez inne media oraz będącego punktem odniesienia dla wszystkich zainteresowanych sztuką w Polsce. Krzysztof Musiał, jeden z największych kolekcjonerów sztuki w Polsce, właściciel Galerii aTAK w Warszawie przypomina o coraz większej popularności młodej sztuki – Chodzi nie tylko o ilość organizowanych aukcji i oferowanych tam prac, ale i fakt, że prace te sprzedawane są po coraz to wyższych cenach. I rzeczywiście, jak wynika z analizy sprzedaży w samej DESIE Unicum w 2011 roku, średnia cena za pracę najmłodszych artystów wzrosła względem roku 2010 o 20%.
Lista wybranych wydarzeń w polskiej sztuce w 2011 roku:
1. Wystawa „Obok. Polska-Niemcy. 1000 lat historii w sztuce” w Berlinie – główne wydarzenie kulturalne polskiej prezydencji w UE, projekt złożony z 700 eksponatów
2. Międzynarodowy sukces wystawy „Potęga fantazji” w brukselskim Bozar, inaugurującej polską prezydencję w UE („To wystawa artystów tylko z jednego kraju, a klasa – światowa” – napisała o niej główna krytyk sztuki magazynu Financial Times Jackie Wullschlager)
3. Podpisanie „Paktu dla Kultury” i prace nad realizacją założenia o przeznaczaniu 1% PKB na kulturę
4. Generalny remont gmachu Muzeum Narodowego w Warszawie oraz gruntowna konserwacja „Bitwy pod Grunwaldem”
5. Aukcja Dzieł Sztuki z kolekcji Fundacji Signum – pierwsza w Polsce aukcja w całości poświęcona dziełom z jednej kolekcji
I Coraz większe zainteresowanie wokół polskiego designu – sukces wystawy „Chcemy być nowocześni” w Muzeum Narodowym w Warszawie
6. Rekord na pracę na papierze Stanisława Wyspiańskiego – „Portret Lizy Pareńskiej” osiągnął cenę 1 mln 150 tys. złotych na październikowej aukcji w Agrze-Art.
7. Śmierć dwóch czołowych polskich artystów współczesnych: Romana Opałki i Jerzego Nowosielskiego
8. Powrót do Polski ważnych dzieł sztuki zaginionych w czasie wojny: „Pomarańczarki” Aleksandra Gierymskiego, „Naganki na polowaniu w Nieświeżu” i „Przed polowaniem w Rytwianach” Juliana Fałata, Portretu króla Jana III Sobieskiego oraz „W pracowni malarza” Leona Wyczółkowskiego
I Pierwsza fuzja na polskim rynku sztuki – Desa Unicum przejęła pakiet udziałów w Sopockim Domu Aukcyjnym
Zaproszeni eksperci:
Edward Dwurnik – malarz, rysownik i grafik o międzynarodowej sławie.
Krzysztof Masiewicz – kolekcjoner, współtwórca bloga ArtBazaar, współautor „Przewodnika kolekcjonera sztuki najnowszej”.
Krzysztof Musiał – biznesmen i jeden z największych kolekcjonerów sztuki w Polsce, właściciel Galerii aTAK w Warszawie.
Leonard Pietraszak – znany aktor teatralny i filmowy, z zamiłowania kolekcjoner sztuki.
Marek Roefler – biznesmen, kolekcjoner sztuki, twórca prywatnego muzeum sztuki artystów Ecole de Paris „Villa la Fleur”
Andrzej Starmach – właściciel jednej z najważniejszych polskich galerii sztuki „Starmach Gallery” w Krakowie, mecenas sztuki współczesnej.
Kama Zboralska – mecenas sztuki współczesnej, autorka przewodników po galeriach, współautorka rankingu Kompas Sztuki, dziennikarka.
Źródło: Desa Unicum
