„Sztuka Podróży” z Bartholomäusem Schachmanem

Ekspozycja akwarel z albumu z 1590 roku należącego do Bartholomäusa Schachmana, gdańskiego rajcy i burmistrza, bibliofila i kolekcjonera. Ten bardzo zasłużony dla historii miasta gdańszczanin jako młodzieniec odbył wraz z bratem pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Pamiątką po tej wyprawie jest ponad sto ilustracji, na których można zobaczyć między innymi sułtana i jego dwór, charakterystyczne dla imperium postaci oraz ich zwyczaje.

Obecnie album znajduje się w zbiorach Qatar Orientalist Museum w Doha, które użycza ten wspaniały zabytek na naszą gdańską wystawę. Jego karty były luźne, dlatego można było je oprawić w ramy, co umożliwi obejrzenie niemal wszystkich przedstawień (z wyłączeniem kilku akwarel).

Wystawa prezentuje album w kontekście zainteresowania światem i zamieszkującymi go ludami. Oprócz albumu Schachmana można zobaczyć przykłady innych relacji z podróży, także księgi ubiorów oraz publikacje geograficzne wypożyczone przez Polską Akademię Nauk Bibliotekę Gdańską. Pokazane zostały również rękopisy orientalne ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej, w większości pochodzące z kolekcji dawnych gdańszczan. W XVI wieku zaczęła się rozwijać orientalistyka, która w Rzeczpospolitej była szczególnie popularna na Pomorzu i Śląsku. Studiowano języki orientalne, prowadzono studia porównawcze między Biblią a Koranem, interesowano się historią i kulturą, w szczególności imperium osmańskiego. Oprócz konfliktu z imperium istotną przyczyną tego wzmożonego zainteresowania były interesy handlowe i polityczne, które prowadzono z krajami Orientu.

Bartholomäus Schachman (11 września 1559 – 23 kwietnia 1614) – mecenas, bibliofil, kolekcjoner, sprawował w Gdańsku wiele funkcji urzędowych, z najwyższą godnością burmistrza włącznie. Z jego ramienia i inicjatywy powstało wiele ważnych dla miasta realizacji, jak choćby przebudowa Sali Czerwonej w Ratuszu Głównomiejskim, budowa Zbrojowni, fortyfikacji miejskich czy Fontanny Neptuna. Ze względu na liczne podróże, które odbył w czasie studiów oraz tuż po nich, gdańszczanie nadali mu przydomek Ulisses. Schachman odwiedził kilka krajów Europy, między innymi Francję, Niemcy i Włochy, a na przełomie lat 1588/1589 – kraje Bliskiego Wschodu. Album zamówił najprawdopodobniej podczas podróży albo tuż po niej. O kolekcjach burmistrza opowiadano legendy – niestety, gromadzone przez niego zbiory wkrótce po jego śmierci uległy rozproszeniu, nie zachował się też żaden spis. Jedynym śladem po dawnej kolekcji orientalnej Bartholomäusa Schachmana jest niniejszy album.

Poznawanie świata własnymi zmysłami, dzięki podróżom, było w XVI-wiecznej Europie niezwykle modne. Podróże pozwalały poznać świat nie tylko w sensie geograficznym, ale przede wszystkim w szerokim znaczeniu wiedzy o człowieku i jego naturze. Sztuka podróży była więc sztuką poznawania i opisywania świata, dzięki niej powstawały przedstawienia postaci i scen z odległych krajów. Albumy, takie jak ten zamówiony przez gdańskiego burmistrza, były popularną pamiątką z wypraw do imperium. Do dzisiejszych czasów zachowało się ponad 20 niemal identycznych zbiorów akwarel. Schematyczne wyobrażenia ludzi, ich obyczajów pomagały także wyobrazić sobie nieznane kraje tym, którzy nie mieli możliwości zobaczyć ich na własne oczy, a i z pewnością ułatwiały i ubarwiały wędrowcom opowieści o tym, co widzieli.

Po zakończeniu wystawy w Gdańsku ekspozycja prezentująca album odbędzie się w Qatar Orientalist Museum w Doha. Zostaną na niej zaprezentowane także najcenniejsze dzieła ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku powstałe pod koniec XVI wieku.

Bartholomäus Schachman, (1559-1614): Sztuka podróży.

Wystawa czynna od 17 lipca do 15 października 2012 r.

Wernisaż: 16 lipca, godz. 19.00

Muzeum Narodowe w Gdańsku

Źródło: Muzeum Narodowe w Gdańsku