Dzisiaj przedstawimy kilka istotnych terminów, które związane są z ochroną zabytków.
Czym jest zabytek? W XIX wieku za zabytek uznawana była każda rzecz, która pozostała z czasów przeszłych. W 2. poł. XX w. definicja zabytku uległa rozszerzeniu, bowiem uznano, iż zabytkiem jest każda rzecz będąca świadectwem dawnej działalności ludzkiej, dokumentująca przeszłość oraz identyfikująca społeczeństwo kulturalne, polityczne i historyczne. Z grupy tej został wyszczególniony ważny dla nas zbiór zabytków sztuki, za które uznano przedmioty związane z danym okresem lub epoką już zakończoną w sposób stylowy, historyczny i kulturowy.
Zabytki możemy podzielić na dwie grupy:
Zabytki materialne – a w tym ruchome (mobilia) oraz nieruchome (immobilia)
Zabytki niematerialne – nazwy (miast, wsi) itp.
Z zagadnieniem ochrony zabytków związanych jest także szereg terminów, które określają działania mające na celu ich rekonstrukcję, a także konserwację. Ale co poszczególne zagadnienia oznaczają?
Otóż, konserwacja to zabieg mający na celu zabezpieczenie danego obiektu przed skutkami upływu czasu oraz innymi zmianami, które mogą nastąpić w wyniku codziennego użytkowania. W kontekście konserwacji ważna staje się także zasada systematycznej, a nawet codziennej dbałości o dany zabytek, co pozwoli na zachowanie go w stanie nienaruszonym lub w minimalnym stopniu uszkodzonym.
Do tego zakresu pojęć należy także historyczny termin restauracja, który w pewnym stopniu pokrywa się ze znaczeniem konserwacji. Tutaj warto przytoczyć słowa wybitnego dziewiętnastowiecznego, francuskiego architekta E. Viollet-le-Duc – restaurować budynek, to nie znaczy naprawiać go lub przerobić, ale doprowadzić do stanu kompletnego, który być może nawet nie istniał. Nasuwa się więc tu pewna analogia z odbudową, która oznacza po prostu rekonstrukcję całości na podstawie zachowanego fragmentu oryginału. Warto także wspomnieć o rewaloryzacji, która także oznacza rekonstrukcję przedmiotu czy obiektu, lecz nie przywracając go do stanu poprzedniej świetności. Bardzo często konserwatorzy muszą także dokonywać anastylozy, która polega na ponownym, prawidłowym złożeniu danego obiektu.
Oczywiście zabytki przechowywane są w specjalnie przeznaczonych do tego celu instytucjach, takich jak muzeum. Według definicji, muzeum jest jednostką organizacyjną, która nie jest nastawiona na zysk, a która gromadzi, przechowuje, konserwuje oraz udostępnia dobra kultury. Muzeum ma także z założenia prowadzić działalność edukacyjną, również poprzez współpracę z innymi ośrodkami badawczymi i instytucjami naukowymi. Dobra kultury gromadzone w muzeum to muzealia. Bardzo często w kontekście zbiorów dzieł sztuki czy też zabytków używa się sformułowania kolekcja, co oznacza zespół ruchomych dóbr kultury, które przechowywane są w jednym, określonym miejscu najczęściej niebędącym muzeum.
W instytucjach muzealnych znajdują się także Księga Wpływu Muzealiów oraz Księga Inwentarzowa Muzealiów Artystyczno-Historycznych,Księga Ruchu Muzealiów, Księga Depozytów, Karty Katalogu Naukowego oraz Karty Magazynowe.
Kama Wróbel
Portal Rynek i Sztuka
