Podstawowym surowcem do produkcji porcelany jest glinka kaolinowa. której czysta postać zwana jest kaolinem. W takiej postaci występuje w okolicach Jingdezhen. Istnieje szereg technik zdobienia porcelany, jednak ze względu na rodzaj działań możemy wyszczególnić trzy, podstawowe grupy:
– zdobienie reliefowe,
– malowanie na porcelanie,
– zdobienie szkliwami
Omawianie poszczególnych technik rozpoczniemy od wczesnych sposobów, które znane już były przez najstarsze kultury. A zatem:
Zdobienie reliefowe:
Ten typ zdobień możemy podzielić na kilka kategorii działań, które różnią się od siebie rodzajem dekoracji, jak i narzędzi do procesu tego wykorzystywanych.
– Estampaż, inaczej drapanie – to najstarsza ze znanych technik i polega precyzyjnym wybieraniu specjalnym narzędziem – metalowym lub bambusowym – fragmentów wzoru na powierzchni zdobionego przedmiotu. Przy użyciu tej techniki uzyskuje się charakterystyczne, wypukłe ornamenty na tle wklęsłym lub wypukłym także.
– Relief na pół noża – działanie to polega na użyciu specjalnie ukształtowanego nożyka, który w użyciu przypomina malowanie pędzlem. Nożyk ten zostawia różnej wielkości wgłębienia, dzięki którym powstają linearne, rysunkowe i konturowe wzory .
– Druk pieczętowy – jak sama nazwa wskazuje, technika ta polega na odciskaniu przygotowanych i utwardzonych wzorów zaprojektowanej przez nas dekoracji na jeszcze niewymuszonym czerepie glinianym. Warto zaznaczyć, że ten sposób dekorowania porcelany w sposób szczególny stosowany był w ośrodku Ding w czasach dynastii Song.
– Relief wypukły – jest tworzony przez nanoszenie za pomocą pędzla wzoru z rzadkiej gliny lub naklejanie wstępnie ukształtowanych z miękkiej gliny wzorów na gładką powierzchnię przedmiotu. Następnie modeluje się je bambusowym narzędziem, by nadać mu ostateczny kształt. Technika ta była znana za czasów dynastii Tang.
– Zdobienie ażurowe – chyba najbardziej czasochłonny i trudny sposób zdobienia porcelany, który polega na wycinaniu stalową igłą lub ostro zakończonym nożykiem ażurowych wzorów w surowym czerepie.
Techniki malowania na porcelanie:
Najstarszą techniką malowania na szkle jest:
– poszkliwione malarstwo kobaltowe, która została stworzona w okresie panowania dynastii Yuan. Technika ta polega na malowaniu specjalnym pędzelkiem na wytoczonym i wysuszonym wcześniej porcelanowym czerepie wzorów przy użycou fargb z pigmentem stworzonym na bazie tlenku kobaltu. Pomalowany już przedmiot musi zostać następnie spryskany warstwą szkliwa i wypalony w temperaturze 1400˚C. Przy użyciu techniki malarstwa kobaltowego otrzymuje się porcelanę o niebieskich wzorach, które usytuowane są na białym, gładkim tle.
– czerwone malarstwo podszkliwne polega na malowaniu pigmentem mineralnym o dużej zawartości tlenku miedzi na surowym jeszcze czerepie. Przedmioty pokrywano następnie szkliwem bezbarwnym i wypalano w atmosferze redukcyjnej. Podobnie jak technice malarstwa kobaltowego otrzymane wzory znajdują się na białym tle, podczas gdy wzór jest koloru czerwonego.
Malarstwo naszkliwne
Technika, która polega na produkcji obiektów porcelanowych, które najpierw pokrywano szkliwem bezbarwnym lub kryjącym, a następnie wypalano je w wysokiej temperaturze. Obiekt tak przygotowany poddany może zostać szeregowi technik zdobienia, z których możemy wyszczególnić kilka:
– Technika emalii pięciu kolorów – jest to najstarszy sposób, który został wynaleziony w okresie dynastii Yuan. Proces zdobienia obejmował kilka odcieni zieleni, fiolet, niebieski, brąz oraz żółty. Oprócz emalii w tej technice stosowano farbę żelazistą koloru ceglastego.
– Rodzina różu- (famille rose) jest po prostu rozwinięciem omówionej powyżej techniki emalii pięciu kolorów. Działanie to polega na łączeniu tradycyjnego malarstwa chińskiego z europejskimi emaliami nieszkliwionymi. Dzięki technice tej, można uzyskać bardzo urozmaiconą kolorystykę, a przede wszystkim możliwość uzyskania wielu odcieni różu.
– Technika walczących kolorów – interesująca technika, która polega na łączeniu malarstwa naszkliwnego i podszkliwnego, dzięki czemu możliwe jet uzyskanie niezwykle ciekawych wzorów. Fragmenty dekoracji malowane są podszkliwnie tlenkiem kobaltu, który po wypaleniu w temperaturze (1300-1400˚C) uzupełniany jest emaliami naszkliwnymi. Całość poddawana jest ponownemu procesowi wypalania, tym razem w temperaturze odpowiednio niższej.
Zdobienie szkliwami:
Porcelanę możemy także zdobić różnorodnymi szkliwami.
Opracowane na podstawie Historia porcelany chińskiej, red. Szpala A., Kraków 2004.
Kama Wróbel
Portal Rynek i Sztuka
glinka KAOLINOWA, a nie KOALINOWA
Estampaż to chińska technika graficzna polegająca na odbijaniu na papierze inskrypcji lub rysunku/reliefu wyrytego w kamieniu. Może też (choć rzadziej) dotyczyć odbijania na papier zdobień przedmiotów z brązu. Nie ma natomiast żadnego związku z ceramiką.