Każdy odbiorca posiada pewien – nazwijmy to – bagaż wrażliwości estetycznej, smaku, wiedzy, doświadczenia, wykształcenia i tylko w indywidualny sposób przybiera postawę wobec różnych artystycznych zjawisk.
W aspekcie kolekcjonowania najlepiej uświadomić sobie jakim jest się typem odbiorcy. Pozornie mało istotna informacja, w rzeczywistości ma bardzo wielki wpływ na nasze postrzeganie dzieła. A przecież siła i sposób postrzegania dzieła sztuki kształtowane są przez wiele czynników, m.in.:
– indywidualną wrażliwość estetyczna
– smak estetyczny
– obycie ze sztuką – kształtowanie gustu i wrażliwości poprzez kontakt ze sztuką
Zatem możemy wyszczególnić kilka grup odbiorczych, które po pewnych uproszczeniach możemy uznać też za grupy kupujących:
Odbiorca bezpośredni – w aspekcie teorii historii sztuki odbiorca ten posiada niski poziom wiedzy o sztuce i o kategoriach estetyki. Sztukę odbiera w sposób całkowicie naturalny, zazwyczaj bez pogłębionej refleksji, jak i też bez umiejętności umiejscowienia w określonej stylistyce. W kontekście sprzedaży odbiorca taki zazwyczaj jest klientem jednorazowym, kupującym dzieło sztuki w określonym, niewysokim przedziale cenowym i z wyraźnej potrzeby, raczej nie wewnętrznej – np. meblowanie nowego mieszkania czy biura. Taki typ kupującego wybiera prace przyjemne, dekoracyjne, proste w odbiorze, raczej nie ambitne. Kwestia inwestycyjna nie jest tutaj czynnikiem istotnym, najważniejszą kategorią jest warstwa wizualna.
Odbiorca wtórny – typ odbiorcy, którego wiedza o sztuce oraz estetyce jest na poziomie średnim. Zazwyczaj ten typ odbiorcy interesuje się danym zagadnieniem, nie z własnej potrzeby czy pasji, a raczej z nakazu panującej mody czy obyczaju. Ten typ odbiorcy w aspekcie sprzedaży poszukuje pracy, która będzie spełniała pewne nakazy obyczajowe, dlatego też w dużej mierze kupujący nie do końca kieruje się gustem własnym, idąc raczej w nazwiska, którymi może się pochwalić w towarzystwie lub nabywa dzieła tych artystów, które aktualnie w danym środowisku są modne. Pomimo tego, że odbiorca wtórny nie jest w szczególności zainteresowany rynkiem sztuki i zarabianiem, to kwestia inwestycyjna jest tu dodatkowym atutem.
Odbiorca krytyczny – jest typem, którego poziom wiedzy i obycia jest wysoki. Odbiorca nie broni się przed kontaktem z dziełem, przez co też wyniku własnej inicjatywy poszerza swoją wiedzę, którą następnie chętnie wykorzystuje w rozmowach czy dyskusjach na temat poszczególnych zjawisk. W kontekście sprzedaży odbiorca ten jest klientem całkowicie świadomym, który jednak rozumie na własny sposób i nie posiada wiedzy inwestycyjno-kolekcjonerskiej. Chętnie kupuje prace, które wybiera intuicyjnie, jednakże aspekt inwestycyjny jest równie ważny, co wizualny. Odbiorca ten na własną rękę poszukuje informacji o danym artyście, jego rekordach aukcyjnych, wartości prac by następnie w galerii sztuki móc przedstawić swoje stanowisko i postawić warunki negocjacyjne
Miłośnik i znawca sztuki – ten typ odbiorcy charakteryzuje się autentycznym zainteresowaniem sztuką, a także świadomym łączeniem doznań estetycznych z wiedzą . Odbiorca też żywo interesuje się aktualnymi trendami, poszukuje informacji o wydarzeniach i ciekawostkach. Bywa na wernisażach, festiwalach i innych wydarzeniach artystycznych, które jeszcze bardziej poszerzają jego wiedzę. Jako kupujący odbiorca ten kieruje się własnym, wyrobionym już gustem, przez co nabywa zazwyczaj prace nieoczywiste, często niełatwe w odbiorze, odważne w technice, jak i nietypowe pod względem wizualnym. Odbiorca ten chętnie wdaje się w rozmowę z galerzystą poruszając tematy współczesnej sztuki czy kondycji rynku sztuki. Ten typ kupującego doskonale zdaje sobie sprawę z cen rynkowych, jak i też realnej wartości danej pracy. Bardzo dobrze porusza się po rynku sztuki i dobiera prace według klucza, tworząc stopniowo ukierunkowaną, jednorodną pod względem idei kolekcję. Można uznać, że do tej grupy należą także kolekcjonerzy, którzy jednak nie posiadają wiedzy perfekcyjnej na temat sztuki, ale kupują z potrzeby wewnętrznej.
Teoretyk, krytyk sztuki, kolekcjoner – tutaj mamy przykład profesjonalisty, który doskonale zna się na wybranym przez siebie zagadnieniu. Abstrahując od wąskiej grupy teoretyków i krytyków sztuki, którzy są w stanie inwestować w dzieła sztuki, które stanowią dla nich wyselekcjonowaną grupę prac głównie młodej sztuki, przejdę do najbardziej interesującej nas grupy kolekcjonerów. Do tego kręgu należą także wybitni kolekcjonerzy, którzy posiadają niemalże perfekcyjną wiedzę na temat kolekcji własnej, jak i interesującego ich obszaru sztuki. Klient należący do tej kategorii głównie sięga po dzieła z wyższej półki, nie zadowalając się pracami twórców nie posiadających jeszcze wyrobionej marki/nazwiska. Bardzo często korzysta z narzędzi doradczych, głównie w przypadku poszukiwań konkretnych prac, docelowo mających stanowić dopełnienie istniejącej już kolekcji.
Bibliografia
R. Ingarden, Studia z estetyki, Warszawa 1966
M. Gołaszewska, Zarys estetyki, Warszawa 1986
S. Szuman, O sztuce i wychowaniu estetycznym, Warszawa 1990
W. Tatarkiewicz, Skupienie i marzenie, Kraków 1951
fragment wykładu Anny Niemczyckiej-Gottfried „SZTUKA INWESTOWANIA W SZTUKĘ. CO WARTO WIEDZIEĆ, ABY ROZPOCZĄĆ KOLEKCJONOWANIE SZTUKI” Targi Sztuki w Krakowie, wrzesień 2012
