Jak się okazuje, by zacząć kolekcjonować sztukę wcale nie musimy dysponować fortuną. Wystarczy rozpocząć od nabywania drobnych dzieł, a kolekcja sama zacznie rozrastać się na naszych oczach. Należy jednak szukać w odpowiednich miejscach.

Galerie sztuki często stawały się obiektem kpin sławnego amerykańskiego reżysera, Woody’ego Allena. Wielokrotnie stanowiły tło najbardziej pretensjonalnych rozmów między postaciami występującymi w jego filmach. Niebotyczne ceny dzieł, które istnieją w rzeczywistości, jedynie dodawały komizmu tego typu scenom.

Szukać takich cen nie trzeba daleko. Za przykład posłużyć może choćby jedna z prac Damiena Hirsta, Transportation, wystawiona na międzynarodowych targach sztuki Sydney Contemporary w Australii za cenę 900 tysięcy dolarów. Podobny przedział cenowy stanowi atrakcje dla bogatych miłośników sztuki i łakomy kąsek dla rosyjskich oligarchów. Większość znanych i szanowanych kolekcjonerów zaczynała jednak od kupowania dzieł za znacznie niższe sumy, często nie przekraczające tysiąca dolarów. Zarówno galerie jak i artyści, by funkcjonować potrzebują kolekcjonerów, bo to dzięki nim rynek wciąż pozostaje żywy. Mając na uwadze początkujących zbieraczy, zarówno więc galerie jak i artyści umożliwiają im często kupno dzieł za niewielkie sumy pieniędzy. W związku z tym, za niską cenę możemy nabyć choćby prace młodych, początkujących artystów, takie jak drobne płótna Richarda Lewera, wyceniane zwykle na około 1300 – 1500 dolarów, które dostępne są w ofertach największych galerii sztuki obok dzieł takich mistrzów, jak Picasso czy Warhol.

Czasem warto jednak zaryzykować, wydając nieco większą sumę na jedno z dzieł. Może się wtedy okazać, iż wartość pracy kupionej za 10 tysięcy dolarów w ciągu kilku lat wzrośnie kilkakrotnie, a nawet kilkadziesiąt razy. Jako początkujący kolekcjonerzy musimy zatem uzbroić się w cierpliwość i zaufać dziełom sztuki. Nie istnieje bowiem żaden szczególny moment, w którym powinniśmy zacząć. Każda chwila jest ku temu odpowiednia, wahanie natomiast przynieść może nam jedynie straty.

Jak kupować sztukę młodych twórców

W świecie sztuki zawsze istnieje pewne ryzyko, które wiąże się z kupnem poszczególnych dzieł. Najlepszym sposobem na rozpoczęcie własnej kolekcji jest więc inwestowanie w dzieła nieznanych jeszcze, młodych artystów. Dokładnie tak swoją ogromną kolekcję współczesnej sztuki australijskiej zaczęła projektantka Liane Rossler. Jej pierwszym zakupem był obraz Peter’a Atkinsa, którego sztuka, podobnie jak kolekcja Rossler, znacznie zmieniła się na przestrzeni trzech ostatnich dekad. Wiele dzieł młodych twórców, które kupowała w pierwszych latach swego kolekcjonowania, po czasie okazało się znacznie bardziej wartościowymi, niż przewidywano. Intuicyjne wybory często okazują się trafne, warto więc podczas zakupów zaufać własnemu instynktowi.

Jak kupować akwaforty, grafiki z limitowanych edycji i prace na papierze

Nigdy nie należy lekceważyć rysunków. Dzieło wykonane na papierze wymaga często większego nakładu pracy i precyzji artysty niż inna forma artystycznego wyrazu. Mimo to, w ogólnej hierarchii sztuki rysunki są traktowane jako mniejszej wartości niż obrazy na płótnach, w związku z czym ich ceny również są mniejsze. Niemniej jednak nie oznacza to, iż inwestycja w prace wykonane na papierze jest nieopłacalna. Jako przykład może posłużyć w tym miejscu historia Andrew Shapiro, właściciela domu aukcyjnego Shapiro Auctioneers i galerii Woollahra, który kupił pierwsze dzieło swojej kolekcji za 30 dolarów, będąc jeszcze młodym chłopcem. Jak się okazało, niepodpisana litografia była częścią limitowanej serii kolaży autorstwa Henri’ego Matisse’a. Wydarzenie to skłoniło Shapiro do kontynuowania i poszerzania swojej kolekcji. Najbardziej niezwykły dla kolekcjonera okazał się jednak fakt, iż nikt inny nie dostrzegł potencjału wybranej przez niego litografii. Według niego, sztuka zawsze dzielić będzie się na „dobrą, lepszą i najlepszą”, w związku z czym żadna z jej form nie powinna zostać przez nas zignorowana.

Polskie realia 

Wbrew pozorom nie musimy wcale wyjeżdżać za granicę i korzystać z ofert najbardziej znanych domów aukcyjnych na świecie, aby zacząć tworzyć wartościową kolekcję. Doskonałe okazje zdarzają się również na polskim rynku. Poszukiwania rozpocząć można choćby od domów aukcyjnych, których w całym kraju jest aż 18. Już od kilku lub kilkunastu tysięcy złotych zaczynają się ceny dzieł polskich twórców, które rosną aż do milionowych sum. Spośród bogatej oferty polskich (lecz nie tylko) dzieł sztuki, możemy trafić zarówno na nazwiska klasyków, jak i na prace twórców młodego pokolenia. Zdarza się również, iż na aukcjach pojawiają się prace takie jak grafiki czy plakaty, których ceny wywoławcze nie przyprawiają wcale o zawrót głowy. Przykładem może być Aukcja Polskiego Plakatu organizowana przez warszawski dom aukcyjny Desa Unicum, na której w roku 2011 ceny wywoławcze rzadkich plakatów przedwojennych wynosiły niespełna 3 tysiące złotych, niektóre egzemplarze licytowano zaś od kwoty zaledwie 100 złotych. Okazje zdarzają się także podczas aukcji klasycznych dzieł sztuki, na których często kupić można nie tylko obrazy, grafiki i fotografie, lecz również różnego rodzaju rzemiosło artystyczne. Nie pozostaje nam więc nic innego, jak monitorowanie nadchodzących aukcji i trzymanie ręki na pulsie – dzięki czemu już w niedługim czasie możemy stać się posiadaczami dzieł twórców takich jak Witkacy, Kossak, Wyspiański lub atrakcyjnych prac przedstawicieli młodego pokolenia.

Polski rynek sztuki prężnie się rozwija, mimo wielu nieścisłości i niedociągnięć, z którymi zmaga się nieprzerwanie. Coraz popularniejsza staje się forma sprzedaży dzieł sztuki drogą internetową. Powoduje to powstawanie galerii oferujących sprzedaż jedynie przez Internet, co z kolei stanowić może konkurencję dla domów aukcyjnych. Te ostatnie poszerzają natomiast wachlarz swych ofert, angażując się w aukcje internetowe. Za przykład mogą w tym miejscu posłużyć choćby Aukcje Młodej Sztuki, na których ceny dzieł twórców młodego pokolenia wyceniane są zwykle na stosunkowo niewielkie kwoty – często nie przekraczające 1200 złotych. Mimo iż często pobłażliwie określa się aukcje tego typu mianem „tanich”, cieszą się one zwykle dużą popularnością. Istnieje więc duże prawdopodobieństwo, że początkujący kolekcjonerzy znajdą wśród nich coś dla siebie. Szczególnie istotnym wydaje się być fakt, iż formuła tak przeprowadzonych aukcji często pomaga początkującym klientom dokonać weryfikacji, czy dane dzieło rokuje dobrze na przyszłość. Spełniają one zatem jeszcze jedną ważną funkcję – edukacyjną.

Dzieła sztuki kupować można ponadto bezpośrednio od samych artystów, bądź za pośrednictwem galerii sztuki. Przed dokonaniem zakupu warto jednak wykonać odpowiedni research, często okazuje się bowiem, iż ceny oferowane przez samych artystów bywają niższe, niż te w galeriach. Sztukę na polskim rynku coraz częściej traktuje się ponadto jako rodzaj inwestycji. Wiele banków, które trudnią się bankowością prywatną, coraz częściej wprowadzać zaczyna możliwość korzystania z usług towarzyszących inwestycjom w dzieła sztuki.

Dzięki wzrostowi mobilności popytu polscy kolekcjonerzy często zwracają się ku zakupom zagranicznym, co sprawia z kolei, iż kolekcjonerzy początkujący mogą swobodniej poruszać się w przestrzeni rodzimego rynku. Zanim zaplanujemy więc dokonanie zakupu dzieła sztuki w dolarach lub innej niż rodzima walucie europejskiej, należy uważnie przyjrzeć się polskiemu rynkowi.

Na co zwracać uwagę

Od czasu do czasu na aukcjach dzieł sztuki znaleźć można drobne prace znanych artystów, które różnią się znacznie od reszty ich twórczości. Często bywają to dzieła, które powstały we wczesnym okresie ich pracy i które szacuje się na nieco mniej wartościowe, niż najwybitniejsze dokonania tychże artystów. Dzięki temu, przy odrobinie szczęścia możemy poszerzyć naszą kolekcję o znane nazwiska klasyków. Nie należy ponadto ignorować wszelkiego rodzaju rzeźb czy ready-mades. Często wysoką wartość mają rzeczy wykonywane przez artystów i sygnowane ich nazwiskami, które nie wzbudzają na pierwszy rzut oka zachwytu jako klasycznie pojmowane „dzieła sztuki”. Młodzi kolekcjonerzy powinni więc być czujni i dać się ponieść przez swego rodzaju grę, którą sztuka nieustannie prowadzi z widzem.

Jeśli zaś chodzi o samo kupowanie dzieł sztuki na aukcjach, na początku tworzenia kolekcji najlepiej uczestniczyć w nich fizycznie. Choć forma telefonicznego uczestnictwa w aukcji, bądź też branie udziału w aukcji internetowej może wydawać nam się wygodniejsza, znacznie łatwiej o zdrowy rozsądek w podejmowaniu decyzji, gdy przed oczami  ma się licytowane w danej chwili dzieło. Niektóre z tańszych przedmiotów bywają bowiem uszkodzone, kruche lub nieoprawione. Warto również przed aukcją przejrzeć katalog dzieł, które zostaną na niej wystawione, który najczęściej dostępny jest online na stronie internetowej danego domu aukcyjnego.

Istnieje wiele zasad, którymi rządzi się rynek sztuki. Aby wszystkie je pojąć i czuć się w przestrzeni aukcji i galerii swobodnie, należy stać się bacznym i opanowanym obserwatorem. Warto śledzić trendy obowiązujące w danym okresie, nabywać i poszerzać wiedzę z zakresu historii sztuki i poszukiwać wszelkich dodatkowych informacji, nawet w formie ciekawostek. Wszystko to przyczynić się może do ułatwienia nam stworzenia własnej, niepowtarzalnej kolekcji dzieł sztuki.

Eliza Ortemska

Portal RynekiSztuka.pl