Do Polski wróci zagrabiony w czasie II wojny światowej obraz „Schody pałacowe” Francesco Guardiego. Obraz w ostatnim czasie znajdował się w Galerii Państwowej w Stuttgarcie. Odzyskane dzieło jest jednym z najważniejszych, zakończonych sukcesem spraw restytucyjnych ministerstwa kultury.
Obraz Guardiego został w 1939 roku w Muzeum Narodowym w Warszawie zarekwirowany przez władze niemieckie. Po zakończeniu wojny dostarczony został do Central Collecting Point w Wiesbaden, stamtąd przekazany do Uniwersytetu w Heidelbergu, a potem do Galerii Państwowej w Stuttgarcie.
Zagrabione w czasie wojny płótno Francesco Guardiego figurowało w polsko- i angielskojęzycznym katalogu strat w dziedzinie malarstwa obcego z roku 1950. Obraz uwzględniony został również w uaktualnionej wersji tego katalogu wydanej w roku 2000, zarejestrowano go także w „The Art Loss Register”, międzynarodowym rejestrze skradzionych dzieł sztuki.
O sprawie obrazu Guardiego napisał m.in. dziennik „Der Tagesspiegel”. Niemieckie doniesienia prasowe – zwłaszcza w kontekście odnalezionych niedawno u Corneliusa Gurlitta dzieł sztuki zagrabionych przez nazistów – a także wielokrotne apele, rozmowy i starania polskiego ministerstwa kultury w sprawie odzyskania obrazu – zaowocowały przełomem w sprawie.
„Schody pałacowe” Francesco Guardiego to obraz olejny o wymiarach 32,8 x 25,8 cm. 13 marca 1925 r. został kupiony przez Muzeum Narodowe w Warszawie od kolekcjonera Leona Kranca. Do wybuchu II wojny światowej dzieło było eksponowane w budynku Muzeum przy ul. Podwale 15 w Warszawie.
Latem 1939 r., w obliczu zbliżającej się wojny, obraz umieszczono w piwnicy muzeum. Wkrótce po zajęciu Warszawy przez wojska niemieckie rozpoczęło się systematyczne rekwirowanie i wywóz dóbr kultury.
Na przełomie listopada i grudnia 1939 r. obraz Francesco Guardiego przewieziony został do składnicy Urzędu Specjalnego Pełnomocnika ds. Zabezpieczania Sztuki i Dóbr Kultury mieszczącej się w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, a stamtąd został przeniesiony w 1943 r. do siedziby Hansa Franka na Wawelu. Rok później podczas ewakuacji Urzędu Generalnego Gubernatora przewieziono go wraz z najcenniejszymi dziełami, m.in. nadal zaginionym „Portretem Młodzieńca” Rafaela oraz „Damą z Gronostajem” Leonarda da Vinci, do zamku hrabiego Manfreda v. Richthofena w Sichowie na Dolnym Śląsku. Od tego czasu losy obrazu pozostawały dla strony polskiej nieznane. Na podstawie dokumentów odnalezionych w niemieckich archiwach ustalono, że 24 grudnia 1945 r. obraz przekazano do składnicy dóbr kultury w Wiesbaden, a następnie do Central Collecting Point w Monachium. Płótno, zamiast wrócić do swojego prawowitego właściciela, trafiło na Uniwersytet w Heidelbergu jako obiekt o nieznanym pochodzeniu. W 1980 r. „Schody pałacowe” przekazano jako depozyt do Kurpfalzische Museum w Heidelbergu, a następnie do Staatsgalerie w Stuttgarcie, gdzie znajduje się do dnia dzisiejszego.
Do dziś udało się odzyskać 26 obiektów, w tym m.in. obraz Żydówka z pomarańczami Aleksandra Gierymskiego, Przed Polowaniem w Rytwianach i Naganka na polowaniu w Nieświeżu Juliana Fałata, Murzynka Anny Bilińskiej-Bohdanowiczowej, Czaty Józefa Brandta oraz Szewc szkoły flamandzkiej.
Obecnie ministerstwo prowadzi starania o zwrot 46 obiektów.
Źródło: MKiDN, MSZ
