Monet, Cezanne, Van Gogh, Renoir, Picasso… Dzieła tych wybitnych artystów osiągają dziś rekordowe ceny na aukcjach sztuki oraz stanowią cenne eksponaty największych muzeów na świecie. Trudno sobie wyobrazić, że kiedyś twórczość ta była celem zawziętej krytyki, która utrudniała artystom oficjalne wystawianie swoich prac. Tylko dzięki ogromnemu wysiłkowi i poświęceniu nieprzeciętnych marszandów dorobek artystów przetrwał mimo wszystko.
Julien Tanguy
Ciężko uwierzyć, jak ogromną rolę w historii impresjonizmu odegrał… wędrowny sprzedawca farb! Jeszcze przed I wojną światową Julien Tanguy zapoznał się z Monetem, Pissarro, Renoir’em i ich towarzyszami. Później – kiedy udało mu się otworzyć malutki sklepik na Montmartrze – malarze-impresjoniści stali się jego częstymi gośćmi. Tanguy pomagał artystom z czystej dobroci serca, w zamian oni poufale nazywali go ”ojcem”. Dawał im akcesoria malarskie w zamian za obrazy, które później starał się sprzedać wprost z witryny swego sklepiku. Niestety nie miał z nich żadnego zysku: paryska publiczność końca XIX wieku gardziła dziełami młodych niekonwencjonalnych autorów.
Vincent an Gogh – Portret Ojca Tanguy (1887)
W latach 1886-1888 do sklepu Tanguy’ego zawitał Vincent van Gogh. Artysta namalował 3 portrety handlowca, a „ojciec” Tanguy wszedł do historii jako pierwszy człowiek, który publicznie wystawiał twórczość van Gogha. Przez długi czas dzieła holenderskiego artysty stały na wystawie sklepu Tanguy’ego, ale niestety żaden się nie sprzedał.
Paul Durand-Ruel
Poczciwy Paul Durand-Ruel również zwrócił uwagę na nierozpoznanych geniuszy i w ciągu kilku dziesięcioleci z całych sił wspierał ich talenty. Najpierw w centrum jego uwagi znaleźli się przedstawiciele kierunku realistycznego (Corot , Courbet i inni ), a następnie impresjoniści (Manet, Monet , Renoir , Degas , Pissarro). Durand-Ruel w ciągu wielu lat kupował obrazy nieznanych szeroko artystów, organizował im wystawy, publikował katalogi, prowadził sprzedaż i aukcje w celu promowania młodej sztuki nie tylko we Francji, ale także w Anglii, Niemczech, Belgii, Holandii, USA. Starał się, by prace artystów trafiały do muzeów i prestiżowych kolekcji.
Durand-Ruel (z archiwum organizacji Durand-Ruel et Cie)
Moralne i finansowe wsparcie Durand-Ruela miało dla artystów ogromne znaczenie. To właśnie on zorganizował w 1876 r. w swojej galerii drugą wystawę impresjonistów (była przyjęta równie źle jak pierwsza – publiczność nazwała jego galerię „szpitalem psychiatrycznym”). Inwestując dość spore sumy na niesprzedawalne obrazy, sam Durand-Ruel szybko popadł w kłopoty finansowe. Na szczęście zorganizowana w 1886 r. w Nowym Jorku wystawa impresjonistów okazała się sukcesem – artyści stopniowo zaczęli być doceniani także w Europie, a ceny za ich obrazy gwałtownie rosły.
Ambroise Vollard
W 1893 roku w Paryżu otworzył swoją galerię inny słynny marszand – Ambroise Vollard. Dobry gust, rozsądek i intuicja przedsiębiorcy przyczyniły się do zebrania w galerii kilkudziesięciu przyszłych mistrzów. Vollarda odwiedzali Picasso, Cezanne, Degas Renoir, Rodin i wielu innych, których galerzysta z całych sił starał się promować. Wiadomo, że w 1895 roku Vollard zorganizował pierwszą pośmiertną wystawę Van Gogha, jednak największą sławę przyniosło mu „odkrycie” geniuszu Cezanne’a. W 1892 roku, kiedy jeszcze prawie nikt nie słyszał o Cezannie, Vollard za grosze zakupił wszystkie dzieła młodego artysty (ok. 150 prac). A następnie wypromował Cezanne na popularnego, a co najważniejsze rozchwytywanego artystę.
Podobnie uczynił Vollard z Gauguin’em – kiedy artysta mieszkał na Tahiti, marszand wysłał do niego list z ofertą kupna wszystkich dzieł. W taki sposób Vollard zdobył monopol na sprzedaż dzieł Gauguina, a artysta środki finansowe, by kontynuować swoje samotne życie na wyspie.
Paul Cezanne – Ambroise Vollard (1899)
Oprócz sprzedaży dzieł sztuki, Vollard prowadził także działalność wydawniczą – wydawał tzw. „livres d’art” – bardzo eleganckie małonakładowe katalogi, z specjalnie zamawianymi u słynnych artystów ilustracjami. Publikacje Vollarda można nazwać prototypami obecnych katalogów galeryjnych.
Daniel-Henry Kahnweiler
Niemiecki historyk i kolekcjoner sztuki oraz jeden z najznakomitszych francuskich dealerów sztuki XX wieku. Stał się znany jako właściciel galerii sztuki przy rue Vinoyn 28 w Paryżu. Właśnie tam, poczynając od 1907 roku, promował twórczość Picassa, Braque’a i innych przedstawicieli kubizmu. Zobaczywszy „Panny z Awinionu” Picassa, Kahnweiler natychmiast zapragnął nabyć niemalże wszystkie dzieła artysty. Picasso pisał: „Co by się stało z nami , gdyby nie przedsiębiorczość Kahnweilera?”. Był to okres, w którym większość francuskich kubistów pozostawała praktycznie bez środków do życia.
Pablo Picasso – Portret Daniela-Henry Kahnweiler’a (1910)
Kahnweiler wprowadził wiele praktyk, które teraz są nieodłącznymi składnikami działalności galeryjnej: odwiedzał pracownie, stwarzał opisy prac, organizował wystawy i promował artystów na arenie międzynarodowej. W 1907 roku, kiedy w Paryżu liczba galerii mocno wzrosła, Kahnweiler jako jeden z pierwszych zaczął podpisywać z artystami umowy, które gwarantowały mu wyłączność na sprzedaż ich prac. Kahnweiler przyjaźnił się również z pisarzami – uwielbiał twórczość Max’a Jacoba (głównego twórcy wiersza kubistycznego), którego poezję publikował wraz z ilustracjami Deraina i Picassa.
Berthe Weil
Dla rynku sztuki z początków XX wieku istotny jest również wkład Berthe’y Weil – miłośniczki sztuki, która otworzyła swoją galerię w Paryżu w 1930 roku. To w jej galerii zaistnieli tacy artyści, jak: André Derain, Maurice de Vlaminck, Diego Rivera, Georges Braque, Pablo Picasso, Henri Marisse. Ważną rolę Weil odegrała również jako pierwsza osoba, która zaczęła promować i sprzedawać twórczość kobiet, w tym Suzanne Valadon, Emilie Charmy i Jacqueline Marval.
Pablo Picasso – Portret Berthe Weill, źródło: Picasso.fr
W 1917 roku zorganizowała pierwszą (i jedyną za życia artystki) indywidualną wystawę Amedeo Modigliani. Wernisaż wystawy przyciągnął tłumy zwiedzających, co zwróciło uwagę policji. Komisarz policji, uznając obrazy za zbyt wyzywające, zażądał zamknięcia wystawy. W obawie przed konfiskatą obrazów, Weill zastosowała się do tego żądania.
Ganna Melnyk
Portal Rynek i Sztuka
