Art rental to zjawisko mocno kontrowersyjne w świecie sztuki, za to cieszące się zaskakującą popularnością wśród osób niezwiązanych bezpośrednio z rynkiem i obiegiem galeryjnym. Umożliwia niemal każdemu czasowe posiadanie dzieła sztuki nowoczesnej.
Czym jest art rental?
Na zachodzie możliwość wypożyczania dzieł sztuki przez klientów komercyjnych istnieje już od kilku dekad, w Polsce – początku wieku. Taką sposobność oferują specjalne galerie, dostarczające kompleksową obsługę wypożyczeń, konsultacje z zakresu architektury wnętrz oraz pośrednictwa między zleceniodawcą a artystą. O co tak naprawdę chodzi w tego typu procedurach? Pośrednicy użyczeń oraz sami klienci kierują się przekonaniem, iż dzieło sztuki jest synonimem elegancji i klasy – świadczących o wysokiej randze świadczonych usług. Kolekcja artystyczna ręczy za wysoki status inwestora. Wyposażenie przestrzeni w obiekt artystyczny staje się wizualnym czynnikiem wzmacniającym wizerunek kreowany przez specjalistów Public Relations. Na współpracę z rzeczonymi organizacjami decydują się więc zazwyczaj przedsiębiorstwa urządzające biura, firmy eventowe, producenci planów filmowych i telewizyjnych, a coraz częściej także klienci prywatni. Art rental daje możliwość posiadania dzieła sztuki nawet osobom, które nie posiadają środków na zakupienie obiektu. To także okazja do cyklicznego urozmaicania aranżacji wnętrz miejsc, dla których właścicieli inwestycja w dzieło sztuki staje się sprawą drugorzędną.
Wypożyczenie dzieła – krok po kroku
Galerie oferujące kompleksowe wypożyczenie dzieł, w większości opierają się na dobrze zorganizowanych stronach internetowych, dzięki którym potencjalny klient może zapoznać się z ofertą. Jednak tak jak w przypadku galerii stacjonarnych, przedsięwzięcia te nastawione są na bezpośredni kontakt z potencjalnym klientem. Komercyjne zlecenia związane z estetycznym i nowoczesnym projektowaniem wnętrz potrzebują wsparcia specjalisty. Galerie promujące art rental nastawione są na wszechstronną pomoc: w doborze odpowiedniej pracy, w nawiązaniu kontaktu z twórcą, a także stworzenia propozycji adekwatnej do budżetu.
Następnie, większość podobnych galerii konsultuje klientów z dekoratorami i architektami wnętrz. Specjalista pomaga w wyborze dzieła adekwatnego do przestrzeni – pod kątem typu przedsiębiorstwa (w przypadku zamówień dla biur), wnętrz i ich wyposażenia. Następnie aranżuje się zbiór odpowiadających dzieł sztuki. W przypadku zagranicznych galerii, posiadających rozbudowane strony internetowe, na specjalnych wirtualnych platformach odbywają się głosowania pracowników, dobierających wypożyczane dzieła wedle własnych preferencji.
Aspekty finansowe
Większość prac użyczanych jest na okres pół roku lub dwunastu miesięcy (wyjątkiem są specjalne imprezy lub aranżacje planów zdjęciowych). Przestrzeń, w której znajdować się będzie dzieło, musi być ubezpieczona. W przypadku wynajmu przez osobę prywatną, musi ona wpłacić określoną kaucję. Poza tym, każdy z klientów musi pokryć opłaty związane z transportem i bezpiecznym montażem pracy.
Same koszty związane z wynajmem są zróżnicowane i zależne od danej galerii. Najpopularniejszą zasadą jest wyznaczanie opłaty miesięcznej, wynoszącej ułamek wycenianej wartości dzieła (zazwyczaj 5 lub 10%). Niektóre organizacje narzucają swoje własne klasyfikacje prac, uzależniając je od działalności artysty lub mocno dyskusyjnej kwestii formatu i techniki. Klient deklaruje pokrycie całej sumy wartości, w razie zniszczenia obiektu.
Wypożyczenia dzieł sztuki to także oryginalny sposób promocji twórców. W założeniu wynajmu jest wzbudzenie w klientach zainteresowanie sztuką. Wszystkie instytucje oferujące ten rodzaj obrotu obiektami, oferują także sprzedaż dzieł. Bardzo częste są przypadki klientów, którzy kupują wypożyczane prace po wygaśnięciu umowy.
Jedną z form wynajmu i zakupu dzieła jest leasing. Umowa podpisywana jest w momencie przejęcia dzieła, jednak akt własności otrzymywany zostaje dopiero w chwili spłacenia ostatniej raty, zazwyczaj po kilkunastu miesiącach. Jak zwracają uwagę specjaliści, to jedna z najkorzystniejszych, dostępnych form leasingu, gdyż wartość dzieła sztuki po jego spłacie jest wyższa, aniżeli cena zakupu.
Korzystnym aspektem w świetle finansowym jest możliwość odliczenia podatku z tytułu wynajmu obrazu. Jeżeli owy wydatek jest odpowiednio zapisany w kosztach, może zostać prawnie potraktowany jako opłata za wyposażenie biura.
Dobór prac
W odróżnieniu od typowego kolekcjonerstwa, wybór wypożyczanych dzieł zależny jest od kilku czynników. Obiekt musi zostać dopasowany do przestrzeni, w której będzie się znajdował. Styl i forma dzieła dopasowywane są do zasad biurowej etykiety i ogólnie przyjętych gustów kultury wizualnej. Zdecydowanie najpopularniejszym medium jest malarstwo, fotografia oraz grafika. Dużo rzadziej wypożyczane są prace przestrzenne, choć i one mają swoich zwolenników. Z tematów przedstawień, w ostatnich latach do łask powracają przedstawienia figuratywne, wypierające wysoko cenioną do niedawna abstrakcję. Kompozycję tworzyć powinny elementy kojarzone od wieków przez powszednie gusty z majestatem i elegancją. Absolutnie niedopuszczalne są akty, sceny drastyczne i kontrowersyjne.
David Teniers Mł, Arcyksiążę Leopold Wilhelm i artysta w książęcej galerii obrazów w Brukseli
Instytucje działające na zasadzie doradztwa, stałego kontaktu z klientami, preferują prace klasyczne, nawiązujące do akademickiego malarstwa. Koncerny i firmy związane z produkcją pozwolić mogą sobie na swobodniejszy dobór prac. Dzieło sztuki ma być ładnym wyposażeniem, wpływającym swoim stylem nie tylko na wizerunek, ale też dobry nastrój. Dzieła o głębszym przekazie i bardziej eksperymentalnej formie znaleźć się powinny jedynie w gabinetach prywatnych.
Współpraca artysty z klientem
Dla wielu twórców współpraca z podobnymi galeriami jest traktowana jako czysto komercyjne zlecenie. Dobór dzieł na wynajem, dokonywany jest pod względem powszechnych gustów estetycznych i powierzchownych walorów wizualnych, zdecydowanie mniej ważnym czynnikiem jest sam akt artystyczny. Taka sytuacja posiada jednak dla twórców wiele korzystnych elementów. Wypożyczenie dzieła zapewnia stały i cykliczny dochód dla artysty. Użyczenie kilku prac staje się więc okazją na otrzymywanie miesięcznej pensji. Zlecenia są również doskonałym narzędziem promocji nie tylko wśród znawców sztuki. Współpracę nawiązują zazwyczaj artyści młodzi oraz ci nieco mniej uczestniczący w oficjalnym obiegu galeryjnym.
Wypożyczanie sztuki dobrem publicznym
Choć art rental funkcjonuje w Polsce już od ponad dekady, jest działalnością znaną jedynie wąskiej grupie zainteresowanych przedsiębiorców. Odmienną sytuację zaobserwować można na zachodzie Europy. Przy większych instytucjach – bibliotekach, mediatekach – istnieją publiczne wypożyczalnie sztuki współczesnej, otwarte dla każdej osoby, która opłaci abonament. W Stanach Zjednoczonych kilka średnich szkół artystycznych wypożycza prace swoim najlepszym studentom. Artyści w kolekcji uczniów? Marc Chagall, Salvador Dali, Roy Lichtenstein…
Fenomen wypożyczania dzieł dla klientów komercyjnych to niewątpliwie ciekawe zjawisko świadczące o nowej roli sztuki. Takie zabiegi mogą pomóc w propagowaniu nowoczesnych, lokalnych artystów i dają możliwość godnego wynagradzania artystów. To także sposobność na zainteresowanie sztuką osób, które wcześniej nie miały z nią styczności, a wypożyczenie dzieła staje się dla niech motorem do rozpoczęcia własnej kolekcji.
Julia Harasimowicz
fot. (góra) XVII wieczna kolekcja prywatna na obrazie Fransa Franckena, 1636
Portal Rynek i Sztuka
