W dzisiejszym wydaniu „dziesiątek” prezentujemy subiektywny przewodnik po miastach, miasteczkach i metropoliach na świecie oczami znanych i mniej znanych artystów.
1. Paryż, Francja
Józef Mehoffer, Plac Pigalle w Paryżu, 1894, ze zbiorów Muzeum w Poznaniu
„Jest to miasto przez swoją sztukę najarystokratyczniejsze na świecie, dzisiaj jeszcze, po tylu powrotach”. Tak pisał młodopolski malarz, uczeń Jana Matejki – Józef Mehoffer. Po raz pierwszy zawitał w Paryżu w 1891 roku, gdzie mieszkał wspólnie z Wyspiańskim. XIX-wieczny Paryż oferował młodym artystom wiele możliwości rozwoju. Oprócz studiów, spotkań z bohemą, ale również najznamienitsze muzea. Mehoffer w Paryż poczuł się wolny i niezależny od twardego i tradycjonalistycznego podejścia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Jednak będąc w Paryżu, nie sposób być obojętnym na najnowsze trendy w sztuce i nie chłonąć tamtejszej atmosfery. Plac Pigalle, który zobrazował młody Mehoffer to pierwsze impresjonistyczne próby. Dla artysty swoistym novum była jasna kolorystyka oraz ulotność chwili. W centralnym punkcie znajduje się bryczka ciągnięta przez dwa siwe konie. Kadr zdaje się być przypadkowy, przedstawiający dokładnie taki Plac Pigalle, jaki Mehoffer ujrzał z okna mieszkania przyjaciółki Wandy Strażyńskiej.
2. Tirana, Albania
Vangjush Mio, Tirana, 1942, ze zbiorów Narodowego Muzeum w Tiranie
Vangjush Mio to jeden z najwybitniejszych przedstawicieli albańskiego malarstwa XX wieku. Urodził się w 1891 roku w Korczy, mieście położonym w południowo-wschodniej Albanii. Pierwszą indywidualną wystawę otworzył, będąc studentem ostatniego roku Akademii Sztuk Pięknych w Bukareszcie w 1919 roku. Następnie podjął dalszą naukę na Akademii Sztuk Pięknych w Rzymie, a po jej ukończeniu, osiadł na stałe w Albanii. Słynie z impresjonistycznych pejzaży i portretów, jednak szczególną uwagę należy zwrócić na przedstawienia miast Krainy Orłów – rodzinnej Korczy i stolicy Albanii – Tirany. Obraz przedstawia centrum miasta, a dokładnie plac Skanderberga z widokiem na historyczny meczet Ethem Bey. Chłodna kolorystyka rozciągających się w tle gór Dajti, które otaczają Tiranę, kontrastuje z ciepłymi, piaskowymi barwami niskiej dwupiętrowej zabudowy. Dzień jest słoneczny, a autor próbuje uchwycić moment leniwego i spokojnego życia mieszkańców niewielkiej ówcześnie Tirany.
3. Stambuł, Turcja
Hikmet Onat, Poranek w Toygartepe, 1956, ze zbiorów Muzeum Instanbul Modern
Urodzony w Stambule w 1882 roku turecki artysta miał okazję doświadczyć westernizacji imperium osmańskiego. W pierwszej dekadzie XX wieku tureckie akademie sztuk pięknych oferowały stypendia zagraniczne do Paryża. Hikmet Onat miał okazję wyjechać do stolicy Francji w 1910 roku, gdzie – podobnie jak Mehoffer – doświadczył impresjonizmu. Poranek w Toygartepe w Stambule to olejny obraz na płótnie namalowany w 1956 roku. Na pierwszym planie wyłania się drzewo, które staje się centralnym punktem obrazu, dopiero na dalszym planie widać typowe tureckie zabudowania z górującymi minaretami pobliskiego meczetu. Na obrazie przeważa zieleń w różnych odcieniach, która nadaje scenie uroku i sprawia, że obraz staje się przyjemny dla oka.
4.Cesky Krumlov, Czechy
Egon Schiele, Żółte miasto, 1914, z prywatnej kolekcji, Nowy Jork
Ciekawym momentem w twórczości Egona Schiele jest pobyt w – być może najbardziej romantycznym mieście Republiki Czeskiej – Ceskym Krumlovie. Zmęczony Wiedniem Schiele w 1910 dotarł do małego miasteczka, które zdawało się zatrzymać w czasie. Charakter zabudowań, brukowane ulice, zapalane co wieczór latarnie i przyjazne sklepiki, tworzą jedyną w swoim rodzaju atmosferę, która urzeka każdego, kto tam trafi. Podczas pobytu w Ceskym Krumlovie Schiele stworzył unikatowy cykl pejzaży miasta. Wiernie odtwarzał strukturę i układ zabudowań, choć zwykle obrazy są ciemne i utrzymane w stałej, ciepłej tonacji. Przeważają beże, brązy i żółcie. Obraz Żółte Miasto to widok na Cesky Krumlov z obecnego Muzeum Regionalnego na dalszym brzegu Wełtawy.
5. Drezno, Niemcy
Ernst Ludwig Kirchner, Ulica, Drezno, 1908, ze zbiorów Galerii Nowych Mistrzów w Dreźnie
Wszystkim pasjonatom sztuki polecamy wizytę w stolicy Saksonii – Dreźnie. Mieszczą się tam godne uwagi muzea i galerie sztuki m.in. słynne Albertinum z obrazem Paula Gauguina z haitańskiej serii Parau Api z 1892 roku czy Dama w różu Edouarda Maneta. Ponadto muzeum może pochwalić się też ciekawym wyborem prac niemieckich ekspresjonistów. Jednym z nich był Ernst Ludwig Kirchner, w którego twórczości pojawiło się Drezno i przestrzeń tego bogatego kulturowo miasta. Podczas studiów w stolicy Saksonii Kirchner wraz z innymi malarzami założyli grupę artystyczną Die Brücke, która czerpała inspirację m.in. z twórczości Gauguina, Muncha a także ze sztuki prymitywnej. Te wpływy widać wyraźnie na pracy Ulica, Drezno, na której zaprezentowany jest widok na miasto spod industrialnego, stalowego wiaduktu. Wpisuje się to w ogólną poetykę “miasto, masa, maszyna” dominującą na początku XX wieku. Z kolei stalowa konstrukcja wskazująca na postęp technologiczny kontrastuje z przedstawionym przechodniem ciągnącym niemechaniczny wózek. Kolorystyka obrazu jest wyraźna, choć nie jaskrawa. Dominacja ciemnych odcieni zieleni, niebieskiego oraz zgaszona czerwień i żółć daje wrażenie ciężkości.
6. Sofia, Bułgaria
Gleb Savinov, Ulica w Sofii, 1958. źródło: leningradartist.com
Gleb Savinov urodził się w Obwodzie Charkowskim na Ukrainie należącej do Imperium Rosyjskiego w 1915 roku. Był jednym z czołowych przedstawicieli swojego pokolenia Leningradzkiej Akademii Sztuk Pięknych, dzisiaj Petersburskiej. Słynie głównie z portretów i pejzaży. Charakteryzuje go przede wszystkim doskonałe wyczucie koloru. Wykorzystuje grę światłem oraz jaśniejsze odcienie, aby stworzyć niepowtarzalną atmosferę danego momentu. Widać to wyraźnie na obrazie przedstawiającym jedną z głównych ulic stolicy Bułgarii z widokiem na zabytkowy, niemal egzotyczny meczet Banya Bashi z XVI wieku.
7. Rab, Chorwacja
Miljenko Bengez, Rab, źródło: Saatchi
Chorwacja to chyba jedno z najczęściej wybieranych kierunków wakacyjnych przez statystycznego Polaka. Nie ma w tym nic dziwnego, to perła bałkańska, która zachwyca i inspiruje – pisarzy, malarzy, kompozytorów. Warto też spojrzeć na ten kraj okiem rodzimych twórców. Miljenko Bengez urodził się w 1954 roku w Zagrzebiu, w stolicy Chorwacji, choć jego pierwsza indywidualna wystawa miała miejsce w sąsiadującej Słowenii. Jak mówi: „Sztuka nie istniałaby, gdyby nie zdolność do wyrażania idei. Moje prace to efekt ciągłych poszukiwań najlepszego sposobu wyrażania siebie i świata, który mnie otacza”. Rzeczywiście artysta poświęca wiele ze swoich prac motywowi miasta zdominowanego przez figury geometryczne i fantazyjne, soczyste kolory. Na obrazie przedstawiającym panoramę Rabu – historycznego miasteczka na północnym wybrzeżu dominuje paleta czerwieni i różu. Złota kopuła jednej z czterech słynnych dzwonnic Rabu wyraźnie kontrastuje i przykuwa uwagę oka.
8. Lwów
Ari Roussimoff, Rynek we Lwowie, Ukraina, 1970, źródło: roussimoff.com
Ukraiński artysta Ari Roussimoff urodził się w latach 50. i uznany jest za jednego z najpłodniejszych malarzy swojego pokolenia. Często sięga po motywy baśniowe i bajkowe mieniących się kolorami, ale zdarza mu się stworzyć impresjonistyczne pejzaże tak jak ten przedstawiający centrum Lwowa. Lwów to tygiel, w którym mieszają się różne kultury, religie, splatają się historie. Lwów to miasto tętniące własnym życiem, co pokazuje również Roussimoff na swoim obrazie. Na tle zabytkowych kamieniczek z okresu przedwojennego widać ludzi handlujących, spacerujących… Centralnym punktem kompozycji obrazu jest kamieniczka o charakterystycznej błękitnej barwie.
9. Barcelona, Katalonia
Pablo Picasso, Dachy i kościół Św. Marty, 1900, źródło: Muzeum Picassa
Barcelona to baśniowa kraina i artystyczny raj. To tu tworzyli najwięksi artyści hiszpańscy jak Gaudi czy Picasso. Dla każdego ma ona inne znaczenie i dostarcza innych emocji i wrażeń. Dla Picassa było to miejsce szczególne. Spod jego pędzla wyszło kilka znakomitych pejzaży tego miasta, które do połowy września będą prezentowane na wystawie Landscapes of Barcelona w Muzeum Picassa w stolicy Katalonii. Wystawa ta stanowi portret dokumentalny Barcelony oraz podsumowanie życia twórczego Picassa w tym okresie. Na tym obrazie pojawia się ciekawa wizja otaczającego świata z okna. Okno to łącznik pomiędzy znanym, oswojonym światem wewnętrznym oraz nieznanym, czasem groźnym, a czasem intrygującym światem zewnętrznym. Widok z okna na kościół św. Marty to klasyczna kompozycja frontalna z dominującą paletą żółci fasad budynków i pomarańczy zdobiących dachy.
10. Amsterdam, Holandia
Claude Monet, Amsterdam, 1874, Shelburne Museum, Vermont
Urodzony w Paryżu Claude Monet to autor słynnych Lilii wodnych sprzedanych niedawno za 32 mln dolarów. To też jeden z założycieli i najważniejszych przedstawicieli francuskiego impresjonizmu. Podróżując po Europie, trafił do pięknego Amsterdamu. Jak wielu odwiedzających to miejsce, Moneta urzekły urokliwe kanały, zabytkowe zabudowania i unikalna atmosfera. W swoim portrecie miasta przedstawił Amsterdam pod wieczór, kiedy słońce powoli chyli się ku zachodowi, nasycając otoczenie pastelowymi barwami. Widać wyraźnie czułość na elementy jak światło i kolor, którymi bawi się, a jednocześnie zachwyca odbiorcę.
Karolina Przybylińska
Portal Rynek i Sztuka
Bardzo ciekawy artykuł, zachęcający do podróży i twórczości! :)