Naukowcy po raz kolejny zbadali obraz Impresja, wschód słońca Claude’a Moneta nad portem we francuskim Hawrze, który uznaje się za pionierski obraz w historii impresjonizmu jako kierunku w malarstwie. Pod uwagę wzięto pozycję słońca, wysokość przypływu i astrofizyczne punkty odniesienia.
Według najnowszych ekspertyz przeprowadzonych na obrazie Claude’a Moneta Impresja, wschód słońca wiemy, kiedy narodził się impresjonizm. Pierwsze pociągnięcie pędzla po płótnie miało miejsce o godzinie 7:35 rano dnia 13 listopada 1872 roku. Dokładnie wyniki badań zostaną podane do wiadomości publicznej podczas wystawy zaplanowanej na 18 września 2014 roku w Musée Marmottan Monet w Paryżu.
Wątpliwości wokół obrazu
Do tego momentu najwięcej wątpliwości budził sam rok powstania obrazu. Badacze wahali się pomiędzy 1872 i 1873 rokiem. Monet umieścił sygnaturę „72”, jednakże w katalogu Wildensteina widniał wyraźny zapis „1873”. Pochmurna i szarawa pogoda zaprezentowana na obrazie utrudniała ustalenie, czy była to wiosna, czy lato. Wiele kłopotów przysparzało też doprecyzowanie, czy malarz zaprezentował wschód czy zachód słońca. W 1878 roku bowiem obraz został wystawiony na sprzedaż pod nieco innym tytułem – Impression: Soleil Couchant, co oznacza zachód. Dziś funkcjonuje pod tytułem Impression, Soleil Levant, czyli wschód słońca.
Z pomocą przyszła astrofizyka
Historykom sztuki z pomocą przyszła nauka, a konkretnie profesor astrofizyki Donald Olson na Stanowym Uniwersytecie w Teksasie. Pod lupę wziął on pokój na trzecim piętrze w Hotelu d’Amirauté au Havre przy 45 Grand Quai i balkon, z którego rozciągał się widok na port. To właśnie tam przebywał wielki malarz, tworząc jedno z ważniejszych dzieł w historii. Fizyk przebadał dokładnie elementy takie jak kąt padania promieni słonecznych, punkty odniesienia na niebie w stosunku do sceny prezentowanej na obrazie. Udowadnia on, że Impresja Moneta to z pewnością wschód słońca, ponieważ słońce jest odchylone o 2-3 stopnie w stosunku do linii horyzontu. Oznacza to również 20 do 30 minut tuż po wzejściu słońca. Następnie do badania wziął poziom morza widoczny na obrazie. Duże statki w Hawrze mogą swobodnie przemieszczać się wraz z falą przypływu jedynie przez 3-4 godziny w ciągu całego dnia. Biorąc pod uwagę pozycję słońca i wysoką falę przypływu, prawdopodobna data powstania obrazu zawęża się do jedynie 19 różnych dni pomiędzy 1872 i 1873 rokiem. Kolejnym elementem układanki było dokładne prześledzenie map pogody w tym regionie. Tego typu mglistą, szarą i pochmurną pogodę obserwuje się w tym regionie w styczniu i listopadzie. A zatem mogły to być daty: 21-22 stycznia 1872, 13-15 listopada 1872 i 25-26 stycznia 1873. To nie koniec wnikliwej analizy prof. Olsona. Zwrócił on uwagę na dym, który pojawia się w lewej części obrazu. Skłania się on ku prawej stronie, a zatem trzeba było rozważyć kierunek wiatru. W oparciu o ekspertyzę meteorologiczną taki wiatr mógł wiać tylko 13 listopada 1872 i 25 stycznia 1873 roku.
Z pomocą przyszła kuratorka
Kropkę nad i w badaniach nad Impresją postawiła kuratorka Musée d’Art Moderne André Malraux w Hawrze Géraldine Lefebvre, która jest przekonana, że inskrypcja „72” wykonana własnoręcznie przez Claude’a Moneta jest prawdziwa i prawidłowa. Mało prawdopodobne jest również to, że Monet przebywał we francuskim miasteczku portowym w styczniu.
Sceptycy wyrażają wątpliwości co do dokładności przedstawienia sceny przez Moneta, co podważa badania wykonane przez Prof. Donalda Olsona. Naukowiec twierdzi jednak, że Monet wykonał obraz z topograficzną dokładnością i zbyt dużo jest zbieżności, aby mówić o przypadku. A zatem można za pewne przyjąć, że Impresja przedstawia wschód słońca o godzinie 7:35 rano w dniu 13 listopada 1872 roku. I to tę datę należy traktować jako narodziny impresjonizm jako kierunku w sztuce.
Fot. Claude Monet, Impression, Soleil Levant, 1872, z kolekcji Musée Marmottan Monet w Paryżu, © Christian Baraja, Ancienne collection Ernest Hoschedé, Ancienne collection Georges de Bellio
Karolina Przybylińska
Portal Rynek i Sztuka
