„Dama z gronostajem” bez… gronostaja? Przełom w historii sztuki.

Najnowsze odkrycie francuskiego naukowca może zmienić najważniejsze teorie historii sztuki. Jego najnowsze techniki badawcze pozwoliły na bardziej szczegółowe przyjrzenie się słynnej Damie z gronostajem Leonarda da Vinci z kolekcji Muzeum Czartoryskich.

Pascal Cotte poświęcił trzy lata swojej naukowej pracy na dokładne zbadanie Damy z gronostajem autorstwa Leonarda da Vinci, wykorzystując do tego najnowszą technikę światła odbijanego. Technologia Lumiere to cyfrowe odtwarzanie oryginalnych barw, która z niespotykaną dotąd precyzją posługuje się kolorymetrią (jest to dział fizyki, zwany inaczej barwometrią, zajmujący się obiektywną oceną wrażeń wzrokowych za pomocą parametrów fizycznych). Dzięki tej technice w podczerwieni można podejrzeć nawet wstępne szkice na płótnie, a także całą paletę malarza. Na wielkim 65-calowym ekranie plazmowym wyświetlany zostaje obraz w rozdzielczości 240-360 megapikseli porównujący temperaturę pojedynczego pigmentu w świetle od ultrafioletowego po podczerwone. Współzałożyciel Lumiere Technology w Paryżu opracował technologię zwaną Layer Amplification Method (LAM). Działa ona poprzez naświetlania dzieła intensywnym światłem, w tym czasie kamera mierzy odbicia od powierzchni obrazu. Wynik takiego badania pozwala na precyzyjne określenie, co dzieje się pomiędzy warstwami farby nakładanymi na płótno. W praktyce oznacza to, że dzięki LAM można obrać obraz z warstw, dosłownie tak jak obiera się cebulę, a następnie można przeanalizować poszczególne warstwy niezależnie od siebie.

W ten sposób przebadano wielkie arcydzieła światowego malarstwa w tym Chagalla, Fragonarda, Audubona, Latoura, Renoira, Picassa, Van Gogha, Goi. Jednak najwięcej emocji wzbudziły badania nad polską Damą z gronostajem z kolekcji krakowskiego Muzeum Czartoryskich. Jak się okazuje mistrz często zmieniał zdanie, przemalowywał, usuwał i domalowywał. Tak też miało miejsce i w tym przypadku. Pascal Cotte udowodnił, że da Vinci namalował jeden portret damy bez gronostaja i dwa portrety z dwoma wersjami futra zwierzęcia. Do tej pory wszyscy badacze byli zgodni, że ceremonialne zwierzę od początku towarzyszyło damie z obrazu – Cecilii Gallerani. Kim była Gallerani? Młodą piękną kobietą, kochanką księcia Mediolanu Ludovico Sforzy będącego głównym patronem i mecenasem sztuki da Vinciego, który spędził w tym mieście aż 18 lat swojego życia, gdzie otrzymał przezwisko „biały gronostaj”. Czy domalowując gronostaja, chciał zaznaczyć swoją przynależność do mediolańskiej społeczności? A może był to po prostu wyraz renesansowego poczucia humoru mistrza Leonarda?

Technologia Lumiere to innowacyjna technologia, którą już dzisiaj śmiało można nazwać rewolucją w świecie historii sztuki. Jest to unikalne narzędzie dla historyków sztuki, kuratorów, konserwatorów i archiwistów dające całkowicie nowe i dotąd nieznane możliwości poznawcze. Co więcej, przyszłością archiwistyki i naszej kultury w ogóle jest digitalizacja zbiorów i kolekcji, a ta metoda pozwala na uzyskanie możliwie najlepszych efektów.

Fot. (góra/top) © Copyright Pascal Cotte, fotografia z książki „Lumiere on the Lady with an Ermine”, do kupienia przez Amazon

Karolina Przybylińska

Portal Rynek i Sztuka