Niemal na kole podbiegunowym odnaleziono prawie kompletny i w całości zachowany pierwszy film w historii wytwórni Walta Disneya powstały w 1927 roku. Do tej pory znany był tylko 25-sekundowy fragment, który znajduje się w kolekcji prestiżowego muzeum MoMA w Nowym Jorku.
Święta w tym roku zaczęły się wyjątkowo szybko dla Disneya, choć tak naprawdę historia zaczyna się jeszcze w 2008 roku. Podczas inwentaryzacji Biblioteki Narodowej w małym miasteczku Mo i Rana, na dalekiej norweskiej północy, dokonano odkrycia, jednak wtedy nikt nie był świadomy, że odnaleziona szpula to małe arcydzieło animacji i kawek historii. „Nie mieliśmy pojęcia, że mamy do czynienia z zaginionym skarbem” – mówił Eirik Frisvold Hanssen, archiwista Biblioteki Narodowej. Szpula nie była też odpowiednio opisana. Sześć lat zajął Norwegom proces identyfikacji i dotarcia do źródeł. Wspomógł ich historyk komiksu i animacji ze Stanów Zjednoczonych David Gerstein, który komiksy Disneyowskie zna od podszewki, ponieważ sam był ich rysownikiem.
Dzięki współpracy różnych specjalistów, udało się ustalić, że odnaleziony film to słynna animacja Empty Socks, czyli Puste skarpety z 1927 roku. Główną postacią jest Królik Oswald (prototyp późniejszej Myszki Miki), który wciela się w rolę św. Mikołaja i rozdaje biednym sierotom prezenty. Jednakże w pewnym momencie krzesło znajdujące się przy kominku zajmuje się ogniem. Dzieci próbują go ugasić za pomocą zabawkowego wozu strażackiego, ale im się to nie udaje. Oswald śpieszy sierotkom na ratunek z wężem, ale – co najgorsze – podłączonym nie do wody, a do zbiornika z benzyną… i cały dom wybucha.
Odnośnie „wybuchowości” trzeba zaznaczyć, że nitrocelulozowa szpula filmowa jest materiałem niezwykle łatwopalnym – wystarczy jedna iskra czy trochę za wysoka temperatura i pożar – a właściwie detonacja – gotowy. Co więcej, perforacja nitrocelulozowa może też ulec samozapłonowi, dlatego Norwegia złożyła stosowne oświadczanie o najwyższych warunkach ostrożności, jakie towarzyszą magazynowaniu tak delikatnych i cennych przedmiotów jak pierwszy film autorstwa Walta Disneya.
Oryginał wyświetlano w Norwegii w 1929 roku, podczas gdy wszystkie inne kopie rozproszone po różnych krajach zaginęły, zostały zniszczone (a może nadal spokojnie leżą w podziemiach archiwów…?). Należał on do osoby prywatnej, a następnie w nieznanych okolicznościach został przekazany Bibliotece Narodowej. Jedyny znany do niedawna 25-sekundowy fragment spoczywa w murach Musuem of Modern Art w Nowym Jorku. Eirik Frisvold Hanssen, dyrektor Narodowej Biblioteki w Norwegii, stwierdził, że jeżeli tylko MoMA zażyczy sobie film, otrzyma pełnowartościową kopię, jednakże żadne pytanie w tej sprawie jeszcze nie padło, ponieważ MoMA nie ma zamiaru przyjmować po prostu kopii… Pozostaje tylko wyobrażać sobie, jakie astronomiczne kwoty mogłyby paść, gdyby szpulę wystawiono na aukcję…
Natomiast fani animacji i Disneya oraz specjaliści tej branży w ramach przedwczesnego prezentu gwiazdkowego będą mieli okazję obejrzeć pięcio i półminutowe „Puste skarpety” już 17 grudnia. Projekcja odbędzie się w murach Narodowej Biblioteki w Oslo po 85 latach od ostatniej projekcji.
Fot. Fragment błony filmowej animacji Empty Socks, źródło: Martin Weiss/Nasjonalbiblioteket
Karolina Przybylińska
Portal Rynek i Sztuka