Po sześciu latach negocjacji pomiędzy Ministerstwem Spraw Zagranicznych a domem aukcyjnym Sotheby’s do Polski powróciło utracone dzieło Jacoba Jordaensa Św. Iwo wspomagający biednych. Jest to olejny szkic, który zaginął w czasach II wojny światowej. W roku 2008 pojawił się na nowo podczas licytacji w londyńskim Sotheby’s.
Sześć lat trwały negocjacje między Ministerstwem Spraw Zagranicznych a domem aukcyjnym Sotheby’s. Dzięki współpracy polskich negocjatorów, do Polskich zbiorów powróciło jedno z ważniejszych dzieł utraconych w czasach II wojny światowej. Olejny szkic na dębowej desce (47 x 57 cm) do obrazu Św. Iwo wspomagający biednych jest dziełem Jacoba Jordaensa – artysty uważanego za jednego z największych przedstawicieli Złotego Wieku malarstwa flamandzkiego zaraz obok Rubensa i van Dycka. Obraz ten obecnie znajduje się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, gdzie uroczyste przyjęcie go do kolekcji miało miejsce 13 lutego 2015 roku.
„Po siedemdziesięciu latach Jordaens wrócił do domu i to najważniejsza informacja dzisiejszego dnia” – mówi Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr hab. Małgorzata Omilanowska.
Istotnie, obraz przeszedł długą drogę, by powrócić na swoje miejsce. Najstarsze zapiski dotyczące dzieła wskazują na obecność w klasztorze Cystersów w Krzeszowie (XVIII w.). Następnie przeszedł na własność Państwa Polskiego dzięki komisji sekularyzacyjnej i przewieziony został do pierwszego otwartego Królewskiego Muzeum Sztuki i Starożytności utworzonego we Wrocławiu. W roku 1942 ewakuowano go do składnic wojennych w Kamieńcu Ząbkowickim. Cztery lata później, kiedy dzieła eksportowano do Muzeum Narodowego w Warszawie, obraz zaginął.
Wiadomo jedynie, że znajdował się on na terenie Polski. Pierwsza powojenna informacja na jego temat pochodzi z 1990 roku, należał wtedy do prywatnych zbiorów warszawskich. W roku 1999 na aukcji w nowojorskim Sotheby’s dzieło sprzedano za 112 500 dolarów, a nowym właścicielem stał się Simon Halpern.
Wystosowanie wniosku rewindykacyjnego przez Departament Dziedzictwa Narodowego, działającego przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego nastąpiło w grudniu 2008 roku, kiedy to obraz znów miał pojawić się na aukcji, tym razem w Londynie. Dzięki obszernej dokumentacji fotograficznej, bibliograficznej oraz badaniom metodą podczerwieni, które odkryło dawne oznakowania wrocławskiego Muzeum Narodowego obraz szczęśliwie powrócił do Wrocławia. Minister MKiDN zwraca uwagę na fakt, że: „To największy sukces odniesiony w dziedzinie powrotów zaginionych obrazów do Polski. Ten obraz jest naprawdę piękny! To wirtuozeria urzekających barw, dynamiki i energii”.
Obraz został stworzony jako olejny szkic służący do skuszenia potencjalnego klienta. Musiał być piękny i przyciągający wzrok, by przekonać do siebie mecenasa, który zamówiłby taki sam, tylko pokaźniejszych rozmiarów. „To obraz pozwalający zobaczyć jak naprawdę pracowała ręka mistrza. To niezwykły talent Joardens’a. My, siedemdziesiąt lat po wojnie, pamiętamy i szukamy. Będziemy pamiętać i będziemy szukać” – dodaje prof. Małgorzata Omilanowska.
Jak podaje Wydział Strat Wojennych MKiDN do chwili obecnej, oficjalnie poszukiwanych jest około 63 tys. zaginionych dzieł sztuki, w tym prawie 7 tys. obrazów polskich twórców m.in.: Aleksandra Gierymskiego, Jana Matejki, Jacka Malczewskiego, Stanisława Wyspiańskiego czy autorstwa Kossaków. Wśród wszystkich dzieł znajdują się również takie nazwiska jak: Rubens, Rembrandt czy Dürer.
Weronika Burchart
Portal Rynek i Sztuka
