14 czerwca o godzinie 18 w Królikarni będzie miał miejsce wernisaż wystawy „Figury retoryczne. Warszawska rzeźba architektoniczna 1918-1970”. Prace rzeźbiarskie kojarzone tylko i wyłącznie z mozolną działalnością propagandową i szarymi pozbawionymi głębszej treści przedstawieniami ukażą się w zupełnie innej odsłonie. Zdjęcia robione przez Szymona Rogińskiego, czy dokumenty, którym udało się przetrwać próbę czasu, przybliżą czym tak naprawdę jest warszawska rzeźba architektoniczna.
Pomysł na zaprezentowanie takiej ekspozycji zrodził się z powodu panującej wśród mieszkańców Warszawy niewiedzy. Rzeźby, które towarzyszą im na co dzień zwykle mijają w milczeniu, czasem spoglądając na nie dość bezrefleksyjnie. Niektóre z rzeźb zachowały się jeszcze sprzed okresu II Wojny Światowej. Jako ilustruje historia, wiele z nich stworzonych w epoce komunizmu było owocem niezwykle ciężkiej pracy. Tym bardziej wysiłek artystów nabiera nowego wymiaru, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, jak miniony system „wspierał” ideologicznie ich warsztat pracy.
Ogromne, masywne rzeźby mające wywoływać wśród mieszkańców skruchę, poczucie respektu i rozbudzać przekonania ideologiczne bardzo często nie spełniały swojej roli. Wręcz przeciwnie. Bawiły ludzi ze względu na swoją teatralność i wyolbrzymienie pewnych gestów, zachowań.
Wielu „współpracujących” z władzą architektów nie miało innego wyjścia jak tworzyć rzeźby na konkretne zamówienie. W ówczesnych realiach było to najlepsze rozwiązanie, by artysta mógł przetrwać. i „wyrażać siebie”. Na wystawie organizatorzy podzielą się z widzami dokumentacją, która odkrywa często ciemne karty w relacjach system-twórca. W ich świetle rysują się historię mało optymistyczne w swej wymowie. Wielu architektów traktowano wręcz bezwzględnie. System chciał mieć twórcę na wyłączność, co wiązało się niejednokrotnie z przejęciem kontroli nad jego życiem prywatnym. Za przykład niech posłuży historia artysty, który dla sprawnej realizacji zlecenia musiał zaangażować ciężarną żonę i brata. Inna historia ilustruje, jak niezrozumiałe w swojej konstrukcji były decyzję komunistycznej wierchuszki. Jeden akt władzy zatrzymał proces twórczy rzeźbiarza, który zobowiązany był oddać nieukończoną pracę. Kontynuacje realizacji projektu podjął się „opiekuńczy”system.
Jak podaje Muzeum Narodowe w Warszawie: dzięki zdjęciom Szymona Rogińskiego na wystawie w Królikarni będzie można zobaczyć dekoracje rzeźbiarskie, które na co dzień giną w wizualnym chaosie ulic lub które ze względu na ich lokalizację trudno obejrzeć, takie jak dekoracyjny fryz znad wejścia głównego do Pałacu Kultury. Fotografiom towarzyszyć będą oryginalne, nieznane lub bardzo rzadko prezentowane rzeźbiarskie modele i archiwalia. Większość prac, których dotyczą, z różnych powodów już nie istnieje lub nigdy nie została zrealizowana. Na przykład makieta utopijnej rzeźbiarskiej struktury Jana Szczepkowskiego, pierwotnie planowanej jako pomnik ku czci Józefa Piłsudskiego, w kolejnych dwóch dekadach prezentowanej najpierw jako model łuku triumfalnego dla placu Konstytucji, a następnie jako dominujący akcent w alei Niepodległości”.
Wśród rzeźb architektonicznych pojawią się prace Kazimierza Bieńkowskiego „Alegoria sztuk pięknych”, Jana Szczepkowskiego „Myśl twórcza” czy Jana Golińskiego „Syrenka na zakładzie filtrów pośpiesznych”. Niezależnie od tematu wszystkie te wykonania łączy agresja, geometryczne kształty, ekspresyjne ruchy. Zbliżająca się wystawa pozwoli zrozumieć, że przedstawione obiekty prócz tego, że są ciężkie, szare, krzykliwe skrywają w sobie nutę ironii, o której warto pamiętać.
Kuratorem wystawy jest Alicja Gzowska.
Lara Malan Woodgate, red.
Fot. (góra) Jan Goliński „Syrenka na zakładzie filtrów pośpiesznych”
Portal Rynekisztuka.pl
