Kobiecy portret był na przestrzeni wieków jednym z najpopularniejszych i najwdzięczniejszych gatunków artystycznych. Z okazji obchodzonego dzisiaj Dnia Kobiet przedstawiamy nasz subiektywny wybór najciekawszych kobiecych wizerunków powstałych od końca XIX wieku aż po współczesność.
Anna Bilińska-Bohdanowiczowa, Autoportret
Bilińska-Bohdanowiczowa, Witkacy, Wlastimil Hofman, Szapocznikow i Rolke – to artyści, którzy stworzyli niezapomniane wizerunki kobiet. Wybrane przez nas portrety wyróżniają się artystyczną, estetyczną jak również historyczną wartością, dzięki czemu stanowią najlepsze świadectwo epoki, w której powstały.
Anna Bilińska-Bohdanowiczowa, Autoportret 1887 – arcydzieło jednej z najwybitniejszych polskich malarek jest sztandarowym już przykładem portretu kobiecego końca XIX wieku. Bilińska była studentką samego Wojciecha Gersona, a dłuższą część swojej malarskiej kariery spędziła w Paryżu. Autoportret wykonany w 1887 roku w stolicy Francji przyniósł artystce międzynarodową sławę i ugruntował jej pozycję w środowisku artystycznym. Obraz nagrodzony był m.in. złotym medalem na Salonie 1887 i srebrnym na Wystawie Światowej w Paryżu w 1889 r. Po ogromnym sukcesie jaki przyniósł „Autoportret” Bilińska realizowała się przede wszystkim jako portrecistka. W 1890 uzyskała złoty medal na wystawie w The Royal Academy w Londynie, a w 1891 również złoty medal na międzynarodowej wystawie sztuki w Berlinie. Twórczość polskiej artystki wpisuje się w nurt europejskiego realizmu. Bilińska biegle posługiwała się malarskim warsztatem, o czym świadczą nie tylko jej akademickie studia pozujących modeli, ale przede wszystkim dojrzałe dzieła, w których swobodnie operuje plamą barwną, doskonale opracowuje światłocień i syntetyzuje formę kompozycji.
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Witkacy, Portret kobiecy
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Witkacy, Portret kobiecy, 1927 – malarz, dramaturg, fotograf, filozof – sylwetki Witkacego, jednego z najbardziej charyzmatycznych polskich artystów międzywojennych nie trzeba nikomu przedstawiać. Wybrany przez nas „Portret kobiecy” powstały w 1927 roku jest przykładem jednego z genialniejszych wizerunków jaki artysta stworzył w ramach utworzonej jednoosobowej „Firmy Portretowej S. I. Witkiewicz’’, działającej od 1924 r. Poza urodą modelki, która skłania historyków sztuki do identyfikowania jej jako żony Witkacego – Jadwigi, uwagę przykuwa dobór monochromatycznych barw, z przebijającą się w dolnej partii obrazu ciepłą zielenią i niebieskim akcentem w postaci owalnej broszki. Ciekawostką, wskazującą na żywe poczucie humoru artysty jest odręczna adnotacja, pojawiająca się w prawym górnym rogu wzdłuż pionowej krawędzi, brzmiąca: „Jadzia myśli!”
Wlastimil Hofman, Portret kobiety
Wlastimil Hofman, Portret kobiety, 1927 – Hofman (1881-1970) był malarzem symbolistą, na twórczość którego wpłynęła m.in. sztuka Jacka Malczewskiego, Leona Wyczółkowskiego i Jana Stanisławskiego, u których studiował od 1896 r. Od 1902 roku zaczął wystawiać swoje prace. Od 1904 należał do Towarzystwa Artystów Czeskich „Mánes” i Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. W 1905 roku powstała „Spowiedź”, która wystawiona w 1906 roku w warszawskiej Zachęcie przyniosła mu sławę. Specjalizował się w scenach o tematyce religijnej, antycznej, baśniowej i fantastycznej. Stworzony w 1927 roku „Portret kobiety” jest przykładem zainteresowania artysty malarstwem nowoczesnym, na co wskazuje utrzymanie obrazu w aktualnej ówcześnie delikatnie zgeometryzowanej stylistyce art deco. Portret zwaraca uwagę głównie doborem chłodnych kolorów i płaską plamą barwną, którą malarz umiejętnie zbudował intrygujący wizerunek rudowłosej kobiety. Zarówno stylistyka obrazu, jak i poszczególne elementy portretu – fryzura modelki, jej ubiór oraz koloryt skóry – są wyrazem świeżości i nowoczesności w klasycznym i często akademickim malarstwie Hofmana.
Tadeusz Rolke, Bez tytułu (Paryż)
Tadeusz Rolke, Bez tytułu (Paryż), 1965 – urodzony 24 maja 1929 roku Rolke uchodzi za jednego z najwybitniejszych polskich fotografów oraz prekursora rodzimej fotografii reportażowej. Zawodowo działa od 1955 roku, kiedy to rozpoczął pracę w warszawskich Zakładach Przezroczy na ul Ogrodowej. W tym czasie zaczął też współpracę z tytułami prasowymi – „Światem Młodych” oraz „Stolicą”, gdzie w 1956 roku otrzymał etat fotografa; dokumentował m.in. historyczny wiec Gomułki. Współpracował z tym pismem do 1960 roku, kiedy to przeniósł się do „Polski”. Zasłyną zdjęciami polskich i zagranicznych gwiazd oraz osób z kręgów artystycznych. Do jego najbardziej znanych prac należą portrety Tadeusza Kantora, Jospha Beuysa, Ewy Demarczyk, Kaliny Jędrusik, Romana Polańskiego. Wybrana przez nas fotografia „Bez tytułu (Paryż)” wykonana w 1965 r. ukazuje świetnie rozwiniętą artystyczną wrażliwość fotografa. Oryginalnie zakompoznowana scena, układ ciał postaci, doskonale opracowana perspektywa i światło, jak również dobór elementów stroju są świadectwem niebywałej pomysłowości i nowatorstwa charakerystycznych dla prac Rolkego.
Alina Szapocznikow, Portret wielokrotny
Alina Szapocznikow, Portret wielokrotny, 1967 – Szapocznikow (1926-1973) to jedna z najwybitniejszych polskich rzeźbiarek powojennych. W latach 1945-1946 praktykowała w praskiej pracowni Otokara Velimskiego. Dalsze studia odbyła w Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej w Pradze i w latach 1948-1950 w École Nationale Supérieure des Beaux-Arts w Paryżu. Od 1951 roku pracowała w Polsce, biorąc udział m.in. w konkursie na pomnik Chopina, ale już w 1963 roku przeniosła się na stałe do Francji. Należy do jednych z najbardziej oryginalnych rzeźbiarek swoich czasów, jej twórczość od lat doceniana jest także poza granicami naszego kraju, czego efektem były indywidualne wystawy Szapocznikow w Centrum Sztuki Współczesnej WIELS w Brukseli czy w Museum of Modern Art w Nowym Jorku (wystawa Sculpture Undone, 1955–1972).
„Portret wielokrotny” to gra z tradycyjnym tematem rzeźbiarskim jakim jest popiersie. Rzeźba jest przewrotną interpretacją tego klasycznego gatunku, gdzie marmurowa podstawa ma formę jedynie szkicowo potraktowanego kobiecego korpusu, a w miejscu głowy pojawiają się zwielokrotnione odlewy ust artystki. Motyw odlewów własnego ciała stał się popularny w twórczości Szapocznikow od lat 60. kiedy autorskie rzeźby budowała z odlanych fragmentów twarzy, nóg, ust, piersi. Wielokrotnie powracającym tematem był kobiecy brzuch, odlewany w różnokolorowych poliestrach. „Portret wielokrotny” jest emblematycznym dziełem w sztuce Szapocznikow, dotyczy bowiem relacji artystki z samą sobą i stawia pytania na temat jej własnej tożsamości.
Fotografia (góra): Alina Szapocznikow, Portret wielokrotny, 1967, źródło: Muzeum Sztuki w Łodzi
