Tadeusz Kantor – jedna z najważniejszych postaci życia artystycznego w Polsce – malarz, scenograf, reżyser, twórca happeningów, na arenie międzynarodowej zapamiętany jako reformator teatru XX wieku. Urodził się dokładnie 101 lat temu, 6 kwietnia 1915 roku.
Tadeusz Kantor (1915-1990) przez liczne pokolenia kojarzony jest jako wybitny reprezentant szeregu dziedzin sztuk wizualnych i teatralnych. Był on bowiem jednym z nielicznych polskich twórców, którego działalność można rozpatrywać w tak szerokim kontekście – od malarstwa, rysunku, grafiki i ambalażu, przez teorię sztuki, aż po teatr, w którym spełniał się jako reżyser, scenograf, twórca kostiumów. Na międzynarodowej scenie artystycznej zasłynął przede wszystkim jako wielki reformator XX – wiecznego teatru, którym do dziś inspirują się światowi reżyserzy.
Tadeusz Kantor, Ambalaż: parasol i postacie, 1967, źródło: Polswiss Art
Kantor urodził się 6 kwietnia 1915 roku w Wielopolu Skrzyńskim na Podkarpaciu. Od roku 1934 studiował malarstwo u Władysława Jarockiego oraz malarstwo dekoracyjne i teatralne w pracowni Karola Frycza na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W tym czasie jego największą fascynacją była międzydyscyplinarna twórczość Stanisława Wyspiańskiego.
W czasie okupacji założył Podziemny Teatr Niezależny, gdzie wystawiał sztuki Słowackiego i Wyspiańskiego. W 1948 roku zorganizował słynną I Wystawę Sztuki Nowoczesnej w Krakowie, na której swoje prace prezentowali członkowie późniejszej Drugiej Grupy Krakowskiej, założonej w 1957 roku. Jej trzon prócz Kantora stanowili: Maria Jarema, Tadeusz Brzozowski, Jadwiga Maziarska, Kazimierz Mikulski, Jerzy Nowosielski, Erna Rosentstein i inni. Dwa lata wcześniej nawiązując do przedwojennego Teatru Artystów Cricot, wraz z Jaremą i Mikulskim stworzył Teatr Cricot 2, który stał się największym obszarem jego twórczych eksperymentów i z którym przez kolejne lata podróżował, wystawiając swoje sztuki w najważniejszych ośrodkach artystycznych na całym świecie: Nowym Jorku, Londynie, Paryżu, Amsterdamie, Edynburgu, Sao Paulo, Bazylei.
Największą inspiracją dla twórczości malarskiej Kantora były najnowsze trendy sztuki światowej, z którymi miał okazję spotkać się podczas wielu podróży zagranicznych. Na bazie tych doświadczeń tworzył obrazy w nurcie informel, dadaizmu oraz nawiązujące także do sztuki konceptualnej. W początku lat 60. zrezygnował całkowicie z realistycznego obrazowania rzeczywistości i skupił się na autorskiej idei ambalażu.
Na rynku światowym znajomość jego działalności plastycznej przyćmiona jest powszechnym rozpoznaniem Kantora jako twórcy teatralnego – stąd m.in wynika nie tylko dość niski status jego realizacji malarskich na rynku sztuki, ale ich słaba dostępność na aukcjach zagranicznych. Sytuacja ta ulega jednak wyraźnej zmianie od momentu obchodów międzynarodowego Roku Kantora w 2015 r. zorganizowanych z okazji 100. rocznicy urodzin artysty. W ramach święta starano się przypomnieć m.in. własnie o jego dorobku plastycznym. Wielka monograficzna wystawa „Maszyna Kantor” prezentowana w Sao Paulo, czy mniejsza ekspozycja w Edynburgu zatytułowana „Pomiędzy strukturami” miały przybliżać szerokiemu gronu odbiorców jego realizacje malarskie, rzeźbiarskie czy graficzne.
Prace artysty w 2015 roku pojawiły się na licytacjach największych domów aukcyjnych. Zarówno Christie’s jak i Sotheby’s dokonały transakcji jego płócien, których wartość wyniosła 164,483 tys. dolarów za obraz „Rori” z 1957 r. oraz 21,250 tys. dolarów za „Bez tytułu” z 1965 r.
W przeciwieństwie do tendencji światowych, na rynku polskim nazwisko Kantora cieszy się niesłabnącym uznaniem i popularnością. Ceny jego prac zaczynają się od kilku tysięcy złotych za realizacje na papierze – zarówno grafiki jak i rysunki wykonywane techniką mieszaną – i wielokrotnie osiągają kwoty nawet kilkuset tysięcy złotych za obrazy stworzone tradycyjną metodą oleju na płótnie. W roku 2015 najwyższą notą uzyskaną za serię projektów Kantora „Człowiek atrapa” było 739 tys. zł, które padło podczas licytacji przeprowadzonej 10 grudnia w domu aukcyjnym DESA Unicum. W bieżącym roku wartą odnotowania kwotą było natomiast 405 tys. zł uzyskane za „Ambalaż: parasol i postacie” z 1967 r., podczas marcowej licytacji w domu aukcyjnym Polswiss Art.
Fotografia (góra): Tadeusz Kantor
