Muzeum Noordbrabants w mieście Den Bosch, w którym na początku tego roku odbyła się wielka retrospektywna wystawa prac Hieronima Boscha, zrealizowało wyjątkowy dokument poświęcony badaniom nad zagadkowymi pracami artysty. „Dotknięty przez diabła” to 86-minutowa produkcja, odsłaniająca kolejne tajemnice twórczości niderlandzkiego wizjonera.
Hieronim Bosch, Ogród ziemskich rozkoszy, ok. 1500, Muzeum Prado w Hiszpanii
Dokument „Dotknięty prze diabła” powstał z inicjatywy zespołu holenderskich historyków sztuki, którzy na początku tego roku zorganizowali wystawę prac Hieronima Boscha, z okazji 500-lecia jego śmierci. Członkowie zespołu, na czele z genialnym Matthjisem Ilsink, odwiedzili wszystkie muzea europejskie posiadające prace artysty. Obrazy poddane zostały skrupulatnym badaniom, przy użyciu podczerwieni oraz wysokiej jakości fotografii mikro, co pozwoliło na dokładne przyjrzenie się niezliczonym detalom i analizę skomplikowanego systemu znaczeń, jakim posługiwał się Bosch.
Jeśli spojrzeć bliżej na dzieła Boscha łatwo dostrzec, że są one zbudowane z wielu małych, osobnych „portretów” i scen, rodem z surrealistycznych prac Salvadora Dalego czy okładki Heavy-metalowego albumu z lat 70. Obrazy Boscha są bardzo surrealistyczne, gwałtowne, szalone i niejednokrotnie także brutalne. Mogą z łatwością sprawić, że oczy oglądającego otwierają się z wielkim zdziwieniem i przerażeniem, na myśl, że prace te nie są dziełem współczesnego artysty, ale powstały w XV wieku.
Bosch był malarzem, którego prace, jako jednego z nielicznych nie poddają się działaniom czasu i wydają się być równie aktualne co 500 lat temu. Bosch żył w tym samym czasie, co Leonardo da Vinci, będąc, tak jak on, jednym z największych malarzy w historii sztuki. „Mona Lisa” stała się ikoną malarstwa, nie z powodów estetycznych, ale z racji intrygującego uśmiechu, który do dzisiaj stanowi przedmiot sporów i badań znawców sztuki, a także wielu psychologów. Dokładnie tak samo dzieje się w przypadku obrazów Boscha, które poruszają zarówno aspekt religijny, teologiczny, psychologiczny jak i społeczny.
Film „Dotknięty przez diabła” wyreżyserowany przez Pietera van Huystee, to kolejna realizacja kinowa poświęcona Boschowi. Na polską premierę czeka również dokument „Bosch. Ogród snów”, zrealizowany przez Muzeum Prado w Hiszpanii, gdzie obecnie odbywa się kolejna wielka retrospektywna wystawa artysty. Oba filmy pojawią się w polskich kinach już niebawem.
Justyna Stasiek
Fot. (góra) Hieronim Bosch, tryptyk „Ogród ziemskich rozkoszy”, 1503-1515, detal
Portal Rynek i Sztuka
