Jak przechowywać i dbać o dzieła sztuki z domowej kolekcji?

Dzieła sztuki wchodzące w skład domowego zbioru są dla każdego kolekcjonera niezwykle istotne i zasługują na wyjątkowe traktowanie tak, aby można się było nimi cieszyć jak najdłużej. W kilku przydatnych punktach przedstawiamy dziś podstawowe rady, które pomogą właściwie przechowywać i dbać o perełki w naszej prywatnej kolekcji.

Transport dzieła sztuki
Zanim obraz zawiśnie na ścianie bardzo istotne jest, aby odpowiednio zabezpieczać go przed mechanicznymi urazami, na które jest narażone już podczas transportu. Przydatna będzie zwłaszcza folia bąbelkowa, którą należy owinąć obraz bąbelkami do zewnątrz. W przypadku dzieł za szybą należy pamiętać również, aby na szkło przykleić specjalną taśmę transportową, która zminimalizuje uszkodzenie popękania lica. Zabezpieczenia wymagają również rogi obrazu, które można ochronić za pomocą specjalnych trójkątnych kartoników. Wszystkie te czynności najlepiej wykonywać w bawełnianych rękawiczkach, co zniweluje pozostawienie na dziele sztuki odcisków i plam. Spakowane dzieło należy odpowiednio przymocować i przewozić na stojąco tak, aby nie zsunęło się i nie upadło, powodując niepożądane uszkodzenie. Planując transport zawsze warto wziąć pod uwagę korzystanie ze specjalistycznych usług transportowych, specjalizujących się w przewozie dzieł sztuki i oferujących kompleksowe zabezpieczenie.

Magazynowanie prac
Bardzo istotne jest, aby dzieło sztuki nie przebywało długo w szczelnym zamknięciu, bez dopływu powietrza. Jeśli z różnych powodów nie możemy wyeksponować dzieła i jesteśmy zmuszeni je magazynować przez dłuższy czas, warto wybrać miejsce suche oraz wolne od wilgoci, która wpływa negatywnie na stan techniczny obrazu ułatwiając rozwój grzybów. Warunki magazynowania nie powinny różnić się mocno od tych, w których obraz będzie wisiał na ścianie. Wszystkie drastyczne różnice i przejścia z zimna do ciepła oraz z suchego do miejsc wilgotnych i na odwrót, są bardzo niekorzystne i należy ich unikać. Dzieła magazynowane przez długi czas trzeba okresowo doglądać tak, aby na bieżąco czuwać nad ich stanem technicznym. Umieszczone ok. 2 – 3 metry nad ziemią prace można przykryć bawełnianym materiałem tak, aby zminimalizować zakurzenie. Tworzyw sztucznych należy bezwzględnie unikać, ponieważ nie przepuszczają powietrza.

Wieszanie i ekspozycja
Oprócz pobudek estetycznych i kompozycyjnych, takich jak kolor ściany czy wybór odpowiedniej ramy, które w dużej mierze wpływają na wybór odpowiedniego miejsca do powieszenia obrazu, niezwykle istotne jest także zadbanie o właściwe i dogodne warunki prezentowania pracy. Należy unikać wieszania dzieła zwłaszcza w pobliżu miejsc narażonych zarówno na zwiększone temperatury (kominek, grzejnik), jak i zbyt niskich (na przykład w pobliżu drzwi wyjściowych). Bardzo ważne jest również, aby miejsce pod obraz nie było intensywnie naświetlone. Długotrwałe narażenie na promienie słoneczne sprawiają, że zarówno dzieła olejne jak i akwarele i grafiki bledną i tracą kolor. Wieszając dzieło sztuki warto zadbać, aby pomiędzy nim a powierzchnią ściany znajdowała się niewielka przestrzeń, która zapobiegać będzie zbieraniu się w tym miejscu kurzu oraz wilgoci. Przestrzeń taką można osiągnąć dzięki zastosowaniu niewielkich prostopadłościennych podkładek, przymocowanych na wszystkich czterech rogach pracy od wewnętrznej strony. Warto pamiętać, aby dzieła pozbawione szyby nie znajdowały się w pomieszczeniach, w których pojawia dym papierosowy – on także źle wpływa na strukturę prac. Warto zdejmować wiszące dzieło profilaktycznie przynajmniej dwa razy do roku, oglądając je przy tym dokładnie i sprawdzając, czy nie uległo zniszczeniom i urazom. Dzięki temu każda szybka i w miarę „świeża” interwencja zminimalizuje dalszą degradację pracy.

Czyszczenie z kurzu
Powieszone dzieła sztuki, podobnie jak reszta domowych sprzętów z biegiem czasu będą zbierać kurz i brud, dlatego bardzo ważne jest, aby poddawać je regularnym zabiegom odświeżającym. Niewielkie ilości kurzu osiadające na pracach olejnych można usuwać z powierzchni płótna za pomocą bardzo miękkiej, delikatnej szczotki do kurzu o właściwościach antystatycznych. Jednocześnie należy unikać piórek oraz wełny owczej i innych szorstkich materiałów, które mogłyby uszkodzić lico obrazu i pozostawić na jego powierzchni fragmenty włosia. W przypadku delikatnych zabrudzeń można użyć wilgotnej bawełnianej szmatki i bardzo delikatnie przecierać nią obraz. W tym celu należy ściągnąć ramę, tak by jej nie uszkodzić i dotrzeć do wszystkich zakamarków dzieła, także tych znajdujących się pod oprawą. To właśnie od tych miejsc warto rozpocząć czyszczenie. Pozwoli to na określenie, czy nasze działanie przynosi zamierzone rezultaty. Jeśli spostrzeżemy, że na bawełnianej szmatce, oprócz kurzu pojawia się także odcień farby, należy zaprzestać dalszych prac i pozwolić, aby czyszczenie dokończył specjalista w tej dziedzinie. Podobnie rzecz ma się w przypadku przemywania ramy. O ile nie posiada ona żadnych ubytków i uszkodzeń, można ją umyć za pomocą wilgotnej, bawełnianej szmatki.

Przed każdym odkurzaniem należy sprawdzić dokładnie powierzchnię obrazu i upewnić się, czy jego struktura jest gładka, a farba w żadnym miejscu nie odpada i nie łuszczy się. Warto pamiętać o oczyszczeniu z kurzu także drugiej strony dzieła. W tym celu najwygodniej zdjąć pracę i położyć ją płasko na czystej i gładkiej powierzchni. Bez względu na technikę dzieła, żaden obraz nie powinien być czyszczony za pomocą jakichkolwiek środków chemicznych, czy rozpuszczalników. Wbrew powszechnej opinii, bardzo szkodliwe jest stosowanie również metod z użyciem składników naturalnych, takich jak chleb czy cebula. Nasze dzieło narażamy w ten sposób na kontakt z substancją naturalną, która, chcąc nie chcąc, pozostanie fragmentarycznie na powierzchni płótna, z czasem wchodząc w reakcje zarówno z farbą jak i otoczeniem. W przypadku delikatniejszych technik, takich jak grafiki, pastele czy akwarela, warto zaopatrzyć dzieła w szybę i zupełnie zrezygnować z jakiejkolwiek ingerencji.

Kiedy obraz potrzebuje profesjonalnej konserwacji?
O ile z kurzem w pewnym stopniu możemy uporać się sami, o tyle jest wiele usterek, które będą wymagać pomocy specjalistów. Są to między innymi:
– widoczne spękania farby na powierzchni płótna,
– znikająca, blaknąca farba,
– pofalowania i guzy na powierzchni dzieła – wymaga to ponownego naciągnięcia płótna,
– żółte plamy na przedniej oraz tylnej stronie papieru – świadczą o pojawieniu się grzybów, które należy usunąć,
-widoczna zmiana barw, możliwa zwłaszcza w przypadku prac lakierowanych – lakier ma tendencje do brązownie i żółknięcia po latach,
– mechaniczne pęknięcia o rozdarcia powierzchni,
– narażenie dzieła sztuki na kontakt z wodą i wilgocią.

Niezwykle ważne jest, aby w przypadku jakichkolwiek wątpliwości związanych ze stanem dzieła sztuki, sprawę powierzać specjaliście, który najlepiej oceni uszkodzenie i zdecyduję, jakie środki naprawcze zastosować. Oszczędzanie na tego typu działaniach na ogół nie popłaca zwłaszcza, że bardzo łatwo jest, pozornie nawet drobnym gestem, spowodować nieodwracalne defekty.

Justyna Stasiek-Harabin

Rynekisztuka.pl