Drugi kwartał roku, ze względu na odbywające się w maju w największych międzynarodowych domach aukcyjnych licytacje, zawsze stanowi okres niezwykle intensywny, generujący wysokie rezultaty sprzedażowe oraz nowe rekordy cenowe. Tak też było i w tym roku. Oprócz emocjonujących aukcji w największych światowych ośrodkach sztuki, miesiące od kwietnia do czerwca, obfitowały jednak również w inne istotne wydarzenia artystyczne, wśród których ważne miejsce zajęły liczne wystawy, biennale i targi sztuki.
Praca Nevin Aldag prezentowana podczas documenta 14, źródło: materiały prasowe organizatora
Drugi kwartał 2017 roku upłynął przede wszystkim pod znakiem dwóch międzynarodowych, niezwykle znaczących imprez artystycznych, a mianowicie 14. edycji documenty, a także 57. Biennale w Wenecji. Pierwsze z wymienionych wydarzeń, odbywający się co 5 lat przegląd sztuki współczesnej, w tym roku zorganizowany został zarówno w stolicy Grecji (od 8 kwietnia do 16 lipca), jak i w Kassel w Niemczech (od 10 czerwca do 17 września). W przygotowanej pod hasłem „14: Ucząc się od Aten” przez kuratora i krytyka sztuki, Adama Szymczyka, prezentacji, wzięło udział ponad 160 artystów, którzy w około 40 placówkach kultury wystawili dzieła stworzone specjalnie na okazję imprezy. Z kolei 13 maja rozpoczęła się 57. odsłona Międzynarodowej Wystawy Sztuki w Wenecji, podczas której publiczności zaprezentowana została między innymi indywidualna ekspozycja Damiena Hirsta czy też wspólna wystawa twórczości Andy’ego Warhola i Roberta Rauschenberga. Wyróżnieniem za najlepszy pawilon narodowy uhonorowani zostali Niemcy, prezentujący monumentalną instalację Anne Imhof, łączącej w jednym dziele sztuki plastyczne, muzykę, a także elementy filmu czy baletu. Złoty Lew za twórczość indywidualną trafił natomiast w ręce Franza Erharda Walthera, znanego z wielkoformatowych prac realizowanych w niekonwencjonalnych materiałach, takich jak płyty stalowe czy tkaniny. Ponadto, Złoty Lew za całokształt twórczości przyznany został amerykańskiej intermedialnej artystce, Carolee Shneemann, która obecnie uznawana jest za jedną z pionierek performansu i body-artu. Pawilon polski na weneckim biennale reprezentowały, zainspirowane sztuką Janusza Korczaka, prace autorstwa Sharon Lockhart.
Art Basel 2017, źródło: materiały prasowe organizatora
Do najważniejszych wydarzeń artystycznych drugiego kwartału 2017 roku z pewnością zaliczyć można również dwie europejskie odsłony targów sztuki, a mianowicie zakończoną 23 kwietnia 35. edycję Art Brussels oraz zorganizowane niemal miesiąc później 48. targi sztuki Art Basel 2017. Po raz kolejny już zaaranżowane w poprzemysłowym budynku Tour & Taxis, prezentujące program wystawienniczy około 146 instytucji, Art Brussels, pokazało prace nowoczesnych i współczesnych artystów w ramach czterech głównych sektorów ekspozycyjnych, poświęconych kolejno mało znanym, dobrze zapowiadającym się autorom, słynnym mistrzom modernizmu, a także wybitnym, aczkolwiek zapomnianym twórcom. Z kolei impreza Art Basel 2017, posiadająca także swój amerykański i azjatycki odpowiednik, zgromadziła blisko 300 znaczących galerii, dzięki czemu publiczność podziwiać mogła dzieła niemal 4 tysięcy artystów ze wszystkich zakątków świata.
Jackson Pollock, Untitled Gouache, ok. 1945-1949, źródło: J. Levine Auction & Appraisal
Jeśli chodzi o skradzione lub zniszczone w tym kwartale dzieła sztuki, ich ilość zdaje się odpowiadać mniej więcej liczbie prac w tym czasie odnalezionych lub odzyskanych. Podczas gdy pod koniec kwietnia z monachijskiej Galerie Klüser zrabowano obraz Alexa Katza, na początku maja w Opera Gallery w Aspen w Kolorado zniszczono abstrakcyjne płótno Christophera Woola, zaś w czerwcu ogołocono magazyn w Nowym Jorku, w którym znajdowały się dzieła Franka Stelli i Henriego de Toulouse-Lautreca, w Stedelijk Museum w Amsterdamie odkryto nieznany dotąd rysunek Kazimierza Malewicza, zaś specjaliści z domu aukcyjnego J. Levina Auction & Appraisal w Arizonie natrafili przypadkiem na wartą co najmniej 10 milionów dolarów realizację Jacksona Pollocka.
Jean-Michel Basquiat, Untitled, 1982, źródło: Sotheby’s
Podczas gdy maj pod względem wysokości generowanych kwot sprzedażowych zdecydowanie należał do nowojorskich domów Sotheby’s oraz Christie’s, w czerwcu wszystkie większe sukcesy aukcyjne miały miejsce w londyńskich oddziałach tych instytucji. Licytacja sztuki impresjonizmu i modernizmu, która odbyła się w Christie’s w Nowym Jorku, przy sprzedaży 78 procent spośród wszystkich oferowanych obiektów, wygenerowała łączny rezultat na poziomie niemal 290 milionów dolarów, znacznie przekraczając tym samym pierwotne szacunki, a także ponad dwukrotnie przewyższając wynik analogicznej, zeszłorocznej aukcji (141,5 milionów dolarów). Największym sukcesem majowego wieczoru sztuki impresjonistycznej i nowoczesnej okazała się jednak imponująca sprzedaż zrealizowanej w 1943 roku w brązie rzeźby Constantina Brancusiego pt. 'La muse endormie”. Szacowana na 20-30 milionów dolarów realizacja osiągnęła kwotę równą 57,4 milionów dolarów, czym pobiła ustanowiony w 2009 roku cenowy rekord artysty, wynoszący 37,3 milionów dolarów za pracę „Madame L. R. (Portrait de Mme L. R.)”. Zaledwie trzy dni po tym niezwykłym dokonaniu miało miejsce kolejne – dzieło Jean-Michela Basquiata „Untitled” z 1982 roku uzyskało kwotę sprzedażową na poziomie 110,5 milionów dolarów. Suma ta stanowi nie tylko rekord cenowy amerykańskiego artysty, ale również jest drugim najwyższym wynikiem aukcyjnym za sprzedaż dzieła sztuki nowoczesnej. Rezultat ten znacznie przyczynił się również do wygenerowania imponującego łącznego przychodu ze zorganizowanej 18 maja aukcji, wynoszącego ponad 319 milionów dolarów, a więc kwotę o 40 milionów dolarów przekraczającą najwyższą estymację. Aukcje zrealizowane w przeciągu drugiego kwartału roku wyraźnie pokazują, że na znaczeniu coraz bardziej zyskuje najpoważniejszy konkurent Christie’s i Sotheby’s, a mianowicie dom aukcyjny Phillips. To właśnie w jego nowojorskiej siedzibie 18 maja odbyła się licytacja sztuki współczesnej i nowoczesnej, która swoim łącznym rezultatem sprzedażowym (110,2 milionów dolarów) uzyskała wynik górnej estymacji. To nie jedyny sukces majowej aukcji Phillips – właśnie tutaj padł także nowy, cenowy rekord za sprzedaż dzieła „Rosedale” autorstwa szkockiego malarza, Petera Doiga (28,8 milionów dolarów).
Wassily Kandinsky, Bild mit weissen Linien, 1913, źródło: Sotheby’s
Zadziwiająco podobnym rezultatem sprzedażowym zakończyły się czerwcowe licytacje w londyńskich siedzibach największych domów aukcyjnych. Podczas gdy łączny przychód z aukcji sztuki impresjonistycznej i nowoczesnej Christie’s uplasował się na poziomie 149,5 milionów funtów, co swoją drogą stanowi najwyższy wynik tego domu aukcyjnego od 2010 roku, obrót z analogicznej licytacji Sotheby’s okazał się zaledwie o pół miliona funtów niższy. Zarówno letni wieczór sprzedażowy w Christie’s, jak i w Sotheby’s przyniósł także spektakularne rekordy cenowe. W pierwszym z aukcyjnych gigantów dzieło „Hölle der Vogel” Maxa Beckmanna zostało nabyte za imponującą kwotę 36 milionów funtów przez Larry’ego Gagosiana. Z kolei w Sotheby’s w ciągu godziny dwukrotnie pobity został sprzedażowy rekord Wassily’ego Kandinsky’ego – najpierw fowistycznym pejzażem autora pt. „Murnau – Landschaft mit Grünem Haus” (21 milionów funtów), później natomiast abstrakcyjnym płótnem „Bild mit weissen Linine” (33 miliony funtów).
Jednym z ważniejszych wydarzeń drugiego kwartału 2017 roku w obrębie sztuki polskiej okazało się rozstrzygnięcie konkursu Artystyczna Podróż Hestii. W tegorocznej, 16 już edycji wydarzenia jury wyjątkowo przyznało aż dwie Pierwsze Nagrody, które trafiły do Katarzyny Szymkiewicz oraz Józefa Gałązki. Laureatem Drugiej Nagrody został Horacy Muszyński, zaś Nagroda Specjalna powędrowała do rąk Agnieszki Mastalerz.
Edward Krasiński, Interwencje XVII, 1977
Do najważniejszych polskich wystaw okresu od marca do czerwca z pewnością zaliczyć można zorganizowaną w krakowskim MOCAKu ekspozycję „Sztuka w sztuce”, ukazująca mnogość odwołań do arcydzieł sztuki w pracach współczesnych artystów, projekt Centrum Sztuki Nowoczesnej Zamek Ujazdowski „Późna polskość. Formy narodowej tożsamości po 1989 roku”, skupiający się na rozmaitości kształtów, jakie przybiera obecna tożsamość narodowa, pokaz „Superorganizm. Awangarda i doświadczenie przyrody” zorganizowany przez Muzeum Sztuki w Łodzi, eksplorujący zagadnienie zmieniających się na przełomie XIX i XX wieku relacji na linii człowiek-środowisko, a także mającą miejsce w Muzeum Śląskim w Katowicach prezentację „Nie jestem już psem”, skupiająca się na twórczości artystów-outsiderów, kontestujących systemy polityczne, społeczne i estetyczne. Okazuje się, że w drugim kwartale bieżącego roku poza granicami naszego kraju szeroko eksplorowana była sztuka rodzimych awangardzistów. 25 kwietnia w madryckim Muzeum Narodowe Centrum Sztuki Królowej Zofii otwarto bowiem największą w Europie wystawę poświęconą twórczości Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego. Z kolei pod koniec czerwca w Stedelijk Museum w Amsterdamie wystartowała retrospektywa Edwarda Krasińskiego, która zakończy się w połowie października.
Jan Matejko, Zabicie Wapowskiego w czasie koronacji Henryka Walezego, 1861
Podobnie jak w przypadku międzynarodowego obiegu sztuki, czerwiec okazał się niezwykle pomyślny także dla polskiego rynku aukcyjnego. 8 czerwca, podczas licytacji sztuki dawnej w domu aukcyjnym DESA Unicum padł bowiem nowy rekord polskiego rynku sztuki. Olejny obraz Jana Matejki pt. „Zabicie Wapowskiego w czasie koronacji Henryka Walezego”, pochodzący z 1861 roku osiągnął spektakularną kwotę 3 683 000 złotych, znacznie przewyższając tym samym sumę najdroższego dotychczas dzieła wylicytowanego na aukcji w Polsce, a więc 2,6 milionów złotych za płótno „Polski Hektor” Jacka Malczewskiego. Czerwiec był także miesiącem dużych sukcesów przedstawicieli naszej rodzimej sztuki współczesnej za granicą. Obraz Marcina Maciejowskiego pt. „Picasso’s Boy with Pipe” wylicytowany został bowiem na aukcji w londyńskim Sotheby’s za kwotę 87,5 tysięcy funtów, co stanowi cenowy rekord za sprzedaż dzieła tego artysty. Wydarzenie to potwierdza coraz bardziej wzmagające się zainteresowanie twórczością członków Grupy Ładnie, które można obserwować zarówno na amerykańskim rynku aukcyjnym, jak i na licytacjach w obrębie Europy Zachodniej.
Marcin Maciejewski, Picasso’s Boy with a Pipe, źródło: Sotheby’s
Drugi kwartał 2017 roku bez wątpienia określić można mianem bardzo pomyślnego czasu tak dla międzynarodowego, jak i dla polskiego obiegu dzieł artystycznych. Wydaje się więc, że prognozy ekspertów mówiące o intensywnie wzmacniającym się rynku sztuki oraz dynamicznym wzroście zainteresowania inwestycjami w rzeźby czy obrazy, nie są bezzasadne. Dla przykładu warto chociażby porównać wynik tegorocznej czerwcowej aukcji sztuki impresjonistycznej i modernistycznej zorganizowanej w londyńskim Christie’s (149,5 milionów funtów) z rezultatem sprzedażowym analogicznej licytacji tego samego oddziału domu aukcyjnego z 2016 roku (25,6 milionów funtów).
Katarzyna Zahorska
Rynekisztuka.pl
