Tajemnica słynnego, pociętego na części i przemalowanego płótna „La Pose Enchantée” René Magritte’a została rozwiązana – belgijscy badacze natknęli się na czwarty i ostatni fragment dzieła ukryty pod obrazem „Dieu n’est pas un saint”.
René Magritte we wczesnych latach 30. XX wieku był tak ubogi, że nierzadko dwukrotnie wykorzystywał swoje płótna, zamalowując jeden obraz drugim. Zrealizowane w 1927 roku dzieło „La Pose Enchantée” belgijski artysta pociął na ćwierci, aby móc stworzyć cztery nowe obrazy. Ostatnio badacze odkryli czwartą i ostatnią część słynnego płótna, rozwiązując w ten sposób jego 85-letnią tajemnicę.
Rene Magritte, Les vacances de Hegel, 1958, źródło: Christie’s
Pracę ukrytą wśród innych dzieł Magritte’a odnaleźli naukowcy brukselskiego Muzeum Magritte’a, którzy w ramach większego projektu badali wszystkie realizacje z kolekcji instytucji. W ten sposób w przeciągu zaledwie 5 lat rozwiązano zagadkę zaginionego płótna – trzy poprzednie części dzieła odkryte zostały w trzech innych instytucjach.
„La Pose Enchantée” przedstawia dwie identyczne, nagie figury kobiece z rękoma opartymi na kolumnach. Do momentu odnalezienia pierwszego fragmentu płótna, miejsce lokalizacji oryginału było określone w catalogue raisonné Magritte’a jako nieznane. O istnieniu obrazu informowała natomiast wyłącznie czaro-biała fotografia.
Rene Magritte, Souvenir de voyage, 1963, źródło: Christie’s
Pierwszy fragment „La Pose Enchantée” odnaleziony został pod powierzchnią zrealizowanego w 1935 roku „Portretu” Magritte’a w 2013 roku w nowojorskim Museum of Modern Art przez kuratorkę Anne Umland oraz konserwatora Michaela Duffy’ego, którzy przygotowywali dzieło do nadchodzącej wystawy. Następnym etapem identyfikacji płótna było poddanie go badaniu promieniami rentgenowskimi. Wynik był jednoznaczny.
Następnie kustosze i konserwatorzy MoMA odkryli, że również obraz „La Modele Rouge” (1935) znajdujący się w kolekcji sztokholmskiego Moderna Museet, namalowany został na jednej z części oryginału.
Odnalezienie trzeciego fragmentu „La Pose Enchantée” miało miejsce we wrześniu 2016 roku w londyńskim Norwich Castle Museum and Art Gallery, gdzie płótno „La Condition Humaine” z 1935 roku zidentyfikowane zostało jako następna ćwierć oryginalnego dzieła.
Nieco ponad rok później odnaleziono ostatni element tej malarskiej układanki Magritte’a. Tym razem część przedstawienia „La Pose Enchantée” ukryta została pod obrazem „Dieu n’est pas un saint”. Dzieło przedstawiające spoczywającego na kobiecym bucie ptaka z rozpostartymi skrzydłami, zrealizowane zostało w latach 1935-1936.
Odkrycia dokonano przypadkiem. Na ukrytą ćwierć oryginału naukowcy brukselskiego Muzeum Magritte’a natknęli się realizując trwający od 2016 roku projekt, który polegał na przebadaniu 42 olejnych obrazów oraz 21 gwaszy artysty z lat 1921-1963. Fragment zaginionego przedstawienia początkowo umknął uwadze badaczy. Obraz „Dieu n’est pas un saint”, który najprawdopodobniej został dodatkowo przycięty przez Magritte’a, jest bowiem w swoich wymiarach mniejszy niż trzy pozostałe dzieła. Dopiero dostrzeżenie w prawej górnej części realizacji zarysu przedstawienia z oryginału pozwoliło im stwierdzić, że mają do czynienia z kolejnym fragmentem „La Pose Enchantée”.
Przy okazji projektu badawczego w brukselskim Muzeum Magritte’a poczyniono także inne odkrycia. Ujawniono też, że w obrębie dzieła „Personnage méditant sur la folie”, które przedstawia toczącego ze sobą wewnętrzny dialog mężczyznę, znjdowała się pierwotnie druga postać.
Jak widać, słowa wypowiedziane przez Magritte’a w jednym z radiowych wywiadów w 1965 roku o tym, że „wszystko, co widzimy skrywa inną rzecz”, w przypadku sztuki artysty należy traktować bardzo dosłownie.
K. Z.
fot. (góra) Rene Magritte, Le domaine enchanté (II), 1953, źródło: Christie’s
Rynekisztuka.pl
