W ramach cyklu pt. “Dzieła rekordowe”, którego zadaniem jest przybliżenie genezy powstania, tematyki oraz estetyki najdrożej sprzedanych na aukcjach prac polskich i światowych twórców, prezentujemy obraz „Macierzyństwo” Stanisława Wyspiańskiego, który 14 grudnia 2017 roku uzyskał status najdroższego polskiego dzieła sztuki, uzyskując wartość 4,366 milionów złotych.
Często przy okazji opisywania twórczości Stanisława Wyspiańskiego podkreśla się, że o ile Matejko za pośrednictwem swoich dzieł ukształtował sugestywną wizję historii, to młodopolski malarz wykreował wyrazisty obraz domowego życia, przepełnionego intymnymi scenami z udziałem rodziców i dzieci. Świadczy o tym chociażby fakt, że reprodukcje jego prac, takich jak „Główka Helenki” czy „Śpiący Staś”, jeszcze do niedawna stanowiły częsty element wystroju zarówno polskich domów, jak i instytucji, na przykład ośrodków zdrowia. Nic dziwnego, ze realizowanych przez Wyspiańskiego przedstawień dzieci emanuje niezwykła czułość artysty-ojca wobec swoich pociech.Obecnie dzieła młodopolskiego twórcy uznawane są za jedną z najważniejszych w historii europejskiej sztuki interpretację dzieciństwa.
Stanisław Wyspiański, Macierzyństwo, 1904, źródło: DESA Unicum
Zrealizowana w 1904 roku techniką pastelową na papierze naklejonym na tekturę praca przedstawia jednego z dwóch synów Wyspiańskiego (Mietka – ur. 1899 r. lub Stasia- ur. 1901 r.) w ramionach matki, żony artysty, Teodory Teofili Pytko. Spoglądający wprost na widza chłopiec wtula się w ciało ogarniętej uczuciem matki. Jej przymknięte oczy są wyrazem najwyższego skupienia na chwili obecnej, zdają się mówić: ten moment mógłby trwać wiecznie. Z dzieła emanuje czułość i niezwykły spokój. Artyście udało się uchwycić na obrazie jednak nie tylko silne uczucia na linii matka-dziecko i dziecko-matka, ale również całą swoją ojcowską i mężowską miłość. Dostrzegalna jest ona zarówno w samej treści pracy, jak i w jej kompozycji. Obraz w większości utrzymany jest w ciepłych, pastelowych barwach.Płasko położone na papierze plamy koloru zamknięte wyraźnymi konturami, które tworzą skomplikowane kompozycje materiałów ubrań bohaterów, świadczą natomiast o tym, iż Wyspiański malował z natury.
Artysta niejednokrotnie podejmował temat macierzyństwa. Na potwierdzenie tego faktu, wystarczy przywołać chociażby zrealizowany w 1905 roku obraz o analogicznym do rekordowego dzieła Wyspiańskiego tytule, który znajduje się w kolekcji krakowskiego Muzeum Narodowego. Na przedstawieniu żona artysty karmi małego Stasia. Kobieta w charakterystyczny sposób mający ułatwić dziecku ssanie uciska pierś. Duże znaczenie dla przesłania dzieła mają postacie dwóch dziewczynek z zainteresowaniem spoglądających na akt karmienia niemowlaka. Można przypuszczać, iż poprzez zastosowanie tego zabiegu przedstawieniowego, twórca pragnął w pewien sposób połączyć bohaterki w tym niezwykłym misterium kobiecości. Historycy sztuki powodu tak wielkiego zainteresowania Wyspiańskiego motywem macierzyństwa upatrują w jego tęsknocie za wcześnie utraconą matką.
Obraz „Macierzyństwo”, który 14 grudnia podczas aukcji „Sztuka Dawna. XIX wiek – modernizm – międzywojnie” w domu aukcyjnym DESA Unicum wygenerował łączną kwotę równą 4,366 milionom złotych (cena młotkowa- 3,7 miliony złotych), po raz pierwszy licytowany był w 2007 roku. Uzyskał wówczas kwotę 620 tysięcy złotych. Aktualny wynik oznacza, że w przeciągu dekady wartość dzieła wzrosła niemal sześciokrotnie. Ten niesamowity rekord jest wynikiem zaciekłej walki o pastel aż sześciu kolekcjonerów, Licytacja rozpoczęła się od 800 tysięcy złotych (ostatecznie wartość ta została ponad pięciokrotnie przewyższona). Kiedy natomiast cena „Macierzyństwa” przekroczyła 2 miliony złotych, rozgrywka o dzieło toczyła się już tylko pomiędzy dwoma kolekcjonerami. Ostatecznie obraz powędrował do anonimowego nabywcy licytującego przez telefon. W ten właśnie sposób wylicytowany w czerwcu 2017 roku za 3,683 miliony złotych obraz Jana Matejki pt. „Zabicie Wapowskiego w czasie koronacji Henryka Walezego” stracił swój status najdroższego polskiego dzieła sztuki, ustępując „Macierzyństwu” Wyspiańskiego.
fot. (góra) Stanisław Wyspiański, Macierzyństwo (fragment), 1904, źródło: DESA Unicum
Rynekisztuka.pl
