szukaj w portalu Rynek i Sztuka MENU
FILM PEKAO KOSSAK Galeria Stalowa „Fragments of Reality”

Wszystko o zgodzie na rozpowszechnianie wizerunku w utworach fotograficznych

12.02.2020

Prawo

Prawo zapewnia każdemu ochronę jego wizerunku. Rozpowszechniając zdjęcia, czy inne utwory z cudzym wizerunkiem należy pamiętać, aby dostać od osoby, której wizerunek dotyczy odpowiednią zgodę. Powinna ona określać w jasny i zrozumiały sposób gdzie i na jakich warunkach wizerunek może być publikowany. Warto także wiedzieć czy i jak można wycofać taką zgodę, kiedy jest to skuteczne, oraz jak fotograf może zabezpieczyć się przed cofnięciem zgody.

Moja praktyka pokazuje, że wiele takich dokumentów jest źle sformułowanych, co powoduje problemy w przyszłości, a fotografowie i inni artyści zgłaszają się do adwokata dopiero, gdy umowy zostały naruszone. Tymczasem, tak jak przy budowie domu, w sztuce także warto zadbać o solidne fundamenty, poprzez podpisywanie dobrze napisanych umów, oraz dowiadywanie się jakie prawa przysługują twórcy i co może on zrobić, gdyby zostały one naruszone i jak móc temu przeciwdziałać.

Kiedy potrzebna jest zgoda na rozpowszechnianie wizerunku?

Polskie prawa uzależnia konieczność uzyskana zgody na publikację cudzego wizerunku od następujących okoliczności: (1) uzyskania przez osobę fotografowaną zapłaty za pozowanie lub (2) nie otrzymania żadnej korzyści majątkowej.

Jeśli osoba, której wizerunek chcemy publikować, nie otrzymała żadnej zapłaty, należy zawsze wziąć od niej odpowiednią zgodę. Jeżeli była zapłata za pozowanie, wówczas przyjmuje się, że obejmuje ona także zgodę na udostępnianie wizerunku, chyba że wyraźnie zastrzeżono inaczej. Nadto, nawet jeśli model otrzymał zapłatę za pozowanie, nie oznacza to, że jego wizerunek można w dowolny sposób wykorzystywać i to zawsze. Warto zatem i tak przygotować odpowiednią zgodę, tak aby uniknąć później sądu, gdyby osoba, której wizerunek został opublikowany, zmieniła zdanie i dochodziła roszczeń za rzekomo bezumowne wykorzystanie jej wizerunku. Dodatkowo, zawsze należy zadbać o zgodę na rozpowszechnianie cudzego wizerunku, gdy chcemy wykorzystać go komercyjnie.

Agata Bogacka. Pamiętniki/ Diaries, 2011, fotografia, dzięki uprzejmości artystki i Galerii Raster, Źródło: Zachęta Narodowa Galeria Sztuki

Prawo przewiduje dwa wyjątki rozpowszechniania cudzego wizerunku, które nie wymagają udzielenie w/w zgody tj.:

  1. osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych,
  2. osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Warto też pamiętać, że „rozpowszechnianie” wizerunku według prawa oznacza udostępnienie go nieograniczonej liczbie osób. Nie jest nim zatem opublikowanie zdjęcia na zamkniętym forum internetowym, czy w zamkniętej, prywatnej grupie na Facebooku, przesłanie zdjęć kilku osobom czy udostępnienie ich kilku osobom przez GoogleDrive.

Jak powinna wyglądać zgoda?

Przepisy prawa nie precyzują jak ma wyglądać taka zgoda, z pomocą przychodzi zatem orzecznictwo sądowe. Należy napisać oświadczenie o wyrażeniu zgody na publikację wizerunku, a jeśli chcemy uregulować też inne kwestie, jak np. możliwość korzystania przez modelkę ze zdjęć, warunki i zakres obróbki zdjęć, konsekwencje niewykonania umowy, karę umowną, obowiązki modelki i fotografa, jakość i styl sesji, komercyjne wykorzystanie fotografii, warto zawrzeć umowę o pozowanie, której zgoda na rozpowszechnianie wizerunku będzie częścią. W umowie takiej można zawrzeć też wiele innych kwestii, bo prawo zapewnia swobodę umów.

Michał Szlaga, mat. prasowe do wystawy „Stocznia“

W oświadczeniu lub w umowie w pierwszej kolejności należy podać dane osoby udzielającej zgodę oraz fotografa, tj. imię, nazwisko, adres (wystarczy adres do doręczeń, niekoniecznie adres stałego zamieszkania), numer dowodu osobistego i PESEL. Zmiana nazwiska lub adresu nie wpływa na ważność umowy. To samo dotyczy fotografa, z tym że jeśli prowadzi on działalność gospodarczą, należy podaj jej nazwę oraz NIP firmy.

Zgoda powinna być udzielona wprost, wyraźnie, nie może być domniemana. Brak sprzeciwu na bycie fotografowanym, czy nawet pozowanie do zdjęć, oznacza jedynie zgodę na utrwalenie wizerunku, nie na jego rozpowszechnienie. Jeśli zgoda jest sformułowana w taki sposób, że jej udzielający nie wiedział na co się rzeczywiście godzi, sąd może ją unieważnić i tak robi.

Choć prawo nie wymaga, aby zgoda miała formę pisemną, warto ją w takiej formie sporządzić. Zdarzają się jednak przypadki udzielenia ustnej zgody. Są sprawy sądowe, w których udowadnia się, że zgoda została udzielona, a fotografowie wygrywają. Wymaga to jednak dobrze przeprowadzonego postępowania dowodowego i znajomości procedury sądowej. Z tego względu zawsze uczę moich Klientów, co w sądzie uznaje się za wiarygodne dowody i jak je tworzyć.

Należy określić gdzie, na jakich warunkach i w jaki sposób wizerunek ma być udostępniany. Nie sposób napisać uniwersalnego wzoru, który będzie można bezpiecznie zastosować do każdego przypadku, gdyż każdy jest inny. Dobrze sformowana umowa/zgoda to inwestycja na przyszłość, dzięki której ustalamy zasady współpracy, tak jakbyśmy budowali fundamenty pod dom. Co do zasady zalecane jest, aby dobrze określić sposoby i miejsca publikacji (np.: w mediach społecznościowych, w szczególności na Facebooku, na Instagramie, na portalach internetowych, wystawach sztuki i w konkursach). Warto też przewidzieć dalsze losy utworu zawierającego wizerunek, pamiętając jednocześnie, że zbytnia szczegółowość oraz brak uwzględnienia planowanych losów utworu, może powodować, że zgoda nie zabezpieczy fotografa. Wówczas będzie trzeba zawierać aneksy.

Man Ray, fotografia Gertrudy Stein z portretem autorstwa Picassa, 1922 rok, źródło: San Francisco Man Ray Trust

Zgoda może też być dowolnie ograniczona. Można w niej wyłączyć np. prawo do publikacji  w określonych mediach, czy miejscach, trzeba jednak pamiętać, aby były one jasno sformułowane i nie nasuwały wątpliwości.

Dodatkowo, jeśli fotograf chce wykorzystywać zdjęcie w swoim portfolio, warto w zgodzie także to wprost napisać. To samo odnosi się do innych form promowania swojej twórczości artystycznej.

Dalsza publikacja wizerunku przez inne osoby możliwa jest bez dodatkowej zgody, lecz tylko jeśli zostanie wskazane pierwotne źródło, oraz nie zostaną wprowadzone zmiany

Czy można cofnąć zgodę?

Tak, można cofnąć taką zgodę. A co w sytuacji, gdy podpisaliśmy umowę, w której zrzekliśmy się takiego uprawnienia lub zgodnie, z którą zgoda taka jest bezterminowa i nieodwołalna? Wciąż można ją odwołać. Prawo polskie uznaje takie postanowienia za bezskuteczne. Zgodę na udostępnienie wizerunku zawsze można odwołać. Jednak pojawiają się pytania, co dalej.

Konsekwencje cofnięcia zgody

Cofnięcie zgody na rozpowszechniania wizerunku powoduje, że nie możemy publikować materiałów zawierających cudzy wizerunek. Takie oświadczenie wywołuje jednak skutki na przyszłość. Jeżeli wizerunek został już wykorzystany, tj. np. gazeta została wydrukowana i wprowadzona do obrotu, zdjęcie zostało udostępnione w Internecie, cofnięcie zgody nie działa wstecz.

Natalia LL, Consumer Art z serii Sztuka konsumpcyjna, 1973/1999, fotografia

Czy można zabezpieczyć się także przed sytuacją, gdy zgodę cofnięto po poniesieniu już przez nas określonych kosztów lecz przed publikacją (np. przygotowanie wystawy, opłacenie agencji reklamowej, która nagrała film przed emisją, którego aktor cofnął zgodę)? Tak. Warto w takim wypadku zastrzec karę umowną. Wysokość kary można dowolnie ustalić, nie zależy ona od poniesionych kosztów czy strat. Taka jest jej funkcja. Ma zabezpieczać osobę inwestującą w sytuacji, gdy przy zawieraniu umowy trudno dokładnie określić wysokość tych inwestycji. Jest to bardzo dobre rozwiązanie i proste w dochodzeniu przed sądem, a także dyscyplinujące przed pochopnymi decyzjami.

Co w przypadku, gdy kara umowna nie była zastrzeżona? Jej brak oznacza, że fotograf nie może uzyskać żadnej rekompensaty za poniesione  wydatki. Będzie wówczas mógł skorzystać z ogólnych zasad odpowiedzialności cywilnej. Zatem jeśli poniósł szkodę, ma prawo dochodzić jej naprawy. Jednak uprawnienie to daje możliwość dochodzenie zwrotu tylko realnie poniesionych wydatków i wymaga udowodnienia każdego z nich (ewentualnie może też obejmować straty przewidywanych korzyści w przyszłości). Warto zatem przewidzieć karę umowną.

Więcej na temat zgody na rozpowszechnianie wizerunku, a także:

  • Kiedy oświadczenie o wycofaniu zgody na publikację wizerunku jest skuteczne,
  • Jak napisać dobrą umowę fotograficzną z modelką,
  • RODO dla fotografa,
  • Prawa autorskie w umowach fotograficznych,
  • Jak zawrzeć umowę na kilka sesji,
  • Czy umowa będzie ważna w innym kraju,
  • Czy w umowie fotograficznej należy wskazać, jak zdjęcia mają być podpisywane przy publikacji,
  • Jak dokonywać zmian w już zawartej umowie,
  • Co z prawem do wizerunku i zapłatą za jego rozpowszechnianie, gdy zdjęcie wygra konkurs;

podczas warsztatu „Prawo dla fotografa. Jak napisać dobrą umowę o pozowanie”, prowadzonego przez adwokat Izabelę Jasińską, który odbędzie się dnia 29 lutego 2020 r. w kancelarii adwokackiej Izabeli Jasińskiej. Więcej informacji [Facebook]

Informacje prawne zawarte w na niniejszym artykule nie stanowią porady prawnej, lecz mają charakter jedynie ogólnoinformacyjny. Przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych zaleca się uzyskanie pomocy prawnej dostosowanej do indywidualnego stanu prawnego i faktycznego.

szukaj wpisów które mogą Cię jeszcze zainteresować:

Dodaj komentarz:

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Magazyn

Kursy online

Odwiedź sklep Rynku i Sztuki

Zobacz nasze kursy Zobacz konsultacje dla artystów

Zapisz się do naszego newslettera

Zapisując się na newsletter zgadzasz się z regulaminem portalu rynekisztuka.pl Administratorem danych osobowych jest Media&Work Agencja Komunikacji Medialnej (ul. Buforowa 4e, p. 1, p-2-5, 52-131 Wrocław). Podanie danych jest dobrowolne. Zgoda na otrzymywanie informacji handlowych może zostać wycofana w każdym czasie. Więcej informacji na temat danych osobowych znajduje się w Polityce prywatności.