Dzieło, które przez ponad 70 lat znajdowało się na liście najważniejszych strat wojennych, w 2017 roku zostało odnalezione przez policję. Ostatnio zakończyła się jego konserwacja i jest teraz dostępne dla odwiedzających Muzeum Narodowe w Krakowie. Jaką historię skrywa zaginiony obraz i gdzie przebywał przez ponad pół wieku?
Obraz “Zima w małym miasteczku” powstał w 1872 roku, na zlecenie marszanda z Berlina. Gierymski był dobrze znany w Niemczech, gdzie studiował malarstwo. Kilka lat przed namalowaniem obrazu, został zauważony przez krytyków na I Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Monachium. Był nawet członkiem Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Płótno przebywało w prywatnych rękach do 1938 roku, kiedy zakupiło je Muzeum Narodowe w Krakowie. Niestety, już rok później, po rozpoczęciu wojny, zostało skonfiskowane przez Kajetana Mühlmana, pełniącego funkcje związane z zabezpieczaniem dzieł sztuki w Generalnym Gubernatorstwie.
Ostatnia wzmianka o obrazie pochodzi z 1945 roku. Spłonął wtedy gmach Akademii Górniczej w Krakowie. Podczas wojny znajdowało się tam biuro Mühlmana, który wybrał dzieło Gierymskiego do ozdoby swojego gabinetu.
W listopadzie 2017 roku, do policji dotarła informacja, że obraz niewidziany od czasów wojny przebywa w prywatnych rękach. Malowidło „Zima w małym miasteczku” było w bardzo złym stanie. Prawdopodobnie od ponad pół wieku pozostawało zwinięte w rulon (warstwą malarską do środka). Dzieło zostało wycięte z ramy, którą to odnaleziono po wojnie.
Zatem gdzie obraz przebywał przez tyle lat? Okazało się, że nigdy nie opuścił Krakowa. Osoba prywatna otrzymała płótno od babci i do pewnego stopnia była świadoma, że przechowuje dzieło o wartości historycznej.
Obraz został poddany wielu badaniom laboratoryjnym w celu potwierdzenia jego autentyczności. Wyniki są dostępne na stronie Muzeum Narodowego. Prace konserwatorskie trwały od 2018 roku i składały się z kilku etapów. Pierwszy miał na celu zabezpieczenie dzieła. Drugi etap w 2020 roku polegał na przywróceniu pierwotnej estetyki i wzmocnieniu podobrazia. Na odwrocie znajdowały się ważne napisy, m.in. numer, który w 1938 roku został naniesiony przez Muzeum Narodowe. Konserwatorzy nanieśli na odwrocie transparentną tkaninę z jedwabiu, aby nie zakryć historycznych napisów.
„Zimę w małym miasteczku” można oglądać do 5 września w sali wystaw zmiennych w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach.
Film o konserwacji Zimy w małym miasteczku dostępny pod linkiem: https://www.youtube.com/watch?v=Y72DbdgormE&t=35s
fot. Maksymilian Gierymski, Zima w małym miasteczku, 1872, fot. Pracownia MNK
M.M
