Jak zwiększyć wartość dzieła sztuki?

Jest wiele czynników mających wpływ na wartość dzieła sztuki – choć niejednokrotnie przebieg aukcji sztuki wzbudza emocje, a ceny zaskakująco odbiegają od założonych estymacji, jest kilka ważnych elementów, które zdecydowanie powinny być wzięte pod uwagę podczas podejmowania decyzji o zakupie/sprzedaży pracy. Wyniki wszelkich podsumowań z ostatnich lat wyraźnie pokazują, że pod względem przychodów aukcji dzieł sztuki w Polsce najbardziej dochodową techniką jest malarstwo, zatem to właśnie na przykładzie prac malarskich przedstawimy tych kilka elementów, na które warto zwrócić uwagę chcąc zwiększyć wartość pracy. 

Katarzyna Chmiel, Forma fizyczna – przenikliwa, akryl na płótnie, 120 x 100 cm, 2021

Posługując się przykładem malarstwa młodego można przedstawić niezbędne elementy mające spore znaczenie dla każdego kolekcjonera, a także specjalisty zajmującego się wyceną pracy malarskiej – w pierwszej kolejności skupmy się na elementach czysto technicznych dotyczących obrazu. Technika wykonania, a także materiał mają znaczący wpływ na wycenę – prace wykonane na płycie lub innym  nietrwałym materiale mogą się spotkać ze złym odbiorem i zaniżoną ceną rynkową nie tylko ze względu na walor estetyczny, ale również na trudności w konserwacji pracy, które mogą się pojawić w przyszłości. Prace wykonane na dobrej jakości płótnie są znacznie lepiej odbierane – charakteryzują się trwałością, estetyką wykonania oraz dobrze rokują na przyszłość. Obecnie młoda sztuka cieszy się ogromną popularnością wśród prywatnych nabywców szukających wymarzonego obrazu do domu, firmy – materiał z którego obraz jest wykonany ma w tym przypadku znaczenie również ze względu na potencjalną chęć oprawienia przez nabywcę, zła jakość techniczna pracy znacznie ten proces utrudnia. Jeśli chodzi o technikę wykonania, to najlepiej postrzegane jest wciąż malarstwo olejne – klasyczna technika mistrzów. Obraz wykonany w tej technice dobrze rokuje, oczywiście przy zachowaniu odpowiedniej dbałości o pracę w przyszłości i przechowywaniu jej w sprzyjających warunkach. Pozostałe techniki pracy jak np. malarstwo akrylowe również spotyka się z dobrym odbiorem, technika ta daje możliwość szybkiej pracy w praktycznie każdych warunkach, technika olejna wymaga znacznie większych nakładów czasu i cierpliwości przy wykonywaniu obrazu oraz jest bardziej wymagająca technicznie, co też ma wpływ na wycenę – jest to również technika bardziej kosztowna, co ma również znaczący wpływ na wycenę, gdyż sam koszt materiałów oraz czasu wykonania pracy przez artystę się zwiększa – nawarstwione obrazy olejne wykonane dobrej jakości farbami potrafią schnąć miesiącami.

Kolejnym istotnym jest poruszany temat – choć oczywiście nie ma reguły dotyczącej wyceny na podstawie określonej tematyki, można łatwo zauważyć, że jak w każdej innej dziedzinie życia tak i w sztuce pojawiają się różnego rodzaju trendy – niesłabnącą popularnością cieszą się pejzaże, kompozycje abstrakcyjne, sceny przedstawieniowe ukazane zarówno w realistycznych ujęciach, jak i tych ekspresyjnych. 15 czerwca na aukcji młodej sztuki w warszawskiej Desie olejny obraz Bartłomieja Kotera przedstawiający w sposób swobodny paryski pejzaż miejski został sprzedany za 32 000 złotych. Wśród najbardziej dochodowych aukcji aktualnej sztuki można zobaczyć wyraźną dominację wymienionych tematów – portrety oraz postaci pojawiają się znacznie rzadziej, a jeśli tak to w sposób mocno interpretowany, odbiegający od założeń klasycznego akademizmu. 

W przypadku tematu istotne znaczenie ma oczywiście również sam artysta – w przypadku młodej sztuki mamy do czynienia z nazwiskami cieszącymi się już dużym uznaniem wśród kolekcjonerów jak np. Grzegorz Klimek czy Katarzyna Chmiel – liczne aukcje udowadniają, że artyści Ci cieszą się już renomą w środowisku. Ceny ich prac oscylują w chwili obecnej w okolicach 10 000 złotych, dla przykładu ostatnia praca Grzegorza Klimka Cyklista z 2021 roku osiągnęła kwotę sprzedaży 9 000 zł, natomiast obraz Forma fizyczna – przenikliwa Katarzyny Chmiel również z tego roku sprzedano za 13 000 złotych. Nazwisko artysty ma również znaczenie w przypadku samego podpisu – znacznie lepiej postrzegane są prace opatrzone podpisem z przodu, nieco mniejszą popularnością cieszą się sygnatury umieszczone z tyłu obrazu, lub obrazy całkowicie pozbawione jakiegokolwiek opisu – w przypadku uznanych malarzy nazwisko na przodzie pracy stanowi oczywiście prestiżowe potwierdzenie określonej twórczej marki, jednak warto również wspomnieć, że w chwili obecnej kiedy nagłaśniane są sprawy związane z wprowadzaniem w obieg rynkowy falsyfikatów warto zadbać o ten aspekt – można również zadbać o certyfikat potwierdzający autentyczność obrazu – elementy te zabezpieczają potencjalnego nabywcę przed nieprzyjemnościami w przyszłości, ale również dają możliwość podniesienia wartości pracy w kolejnych latach.

Grzegorz Klimek, Cyklista, akryl na płótnie, 100 x 140 cm, 2021

Warto również zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku tak licznych prac znajdujących się obecnie w obiegu również styl danego malarza oraz ścieżka jego rozwoju artystycznego mają znaczenie dla nabywcy – liczni kolekcjonerzy śledzą karierę wybranego malarza, skupiają się na kolekcjonowaniu prac z wybranego okresu w jego twórczości, wykonanych w określonej technice lub prac będących cyklem – dlatego też tak duże znaczenie ma sam podpis na obrazie, jak i sama proweniencja pracy. Istotny jest fakt, czy malarz pozostaje aktywny wystawienniczo, być może uczestniczy w konkursach jak np. Bielska Jesień będąca najbardziej uznanym konkursem malarskim w Polsce – liczne wystawy, a także uznanie w środowisku malarskim podnosi prestiż danego malarza, a także tworzy niezbędną dokumentację dotyczącą jego twórczości – zdecydowana większość nabywców mając wybór między kilkoma obrazami wpisującymi się w ich estetyczne preferencje wybierze obraz artysty, o którym słyszeli i którego dorobek artystyczny jest dobrze udokumentowany.  Ważne zatem, aby zadbać o zachowanie wszelkiego dorobku artystycznego oraz informacji archiwalnych dotyczących wszelkich wydarzeń związanych z danym malarzem – jak już wyżej opisano udział w wystawach indywidualnych, ale również aktywność naukowa, udział w sympozjach malarskich, plenerach i oczywiście jak już było wspomniane udział w prestiżowych konkursach. Większość domów aukcyjnych oraz instytucji zajmujących się sprzedażą obrazów dba o odpowiedni marketing – jw. chętniej kupowane są dzieła, o których posiada się jakąś wiedzę – reklama w postaci katalogu, artykułów związanych z twórczością autora mają duży wpływ na to, jak potoczy się historia związana z danym obrazem. W przypadku prac starszych to niejednokrotnie właśnie ciekawa historia związana z pracą ma znaczenie dla kupującego – nierzadko jest to również interesujący biogram twórcy. Warto zatem zadbać o odpowiednią promocję, nierzadko powierzając ten element odpowiedniej instytucji lub osobie.

Bartłomiej Koter, Séquence de piano. Paris, olej na płótnie, 100 x 160 cm, 2021

W tym miejscu dochodzimy do obecnie najważniejszego punktu związanego z obiegiem dzieł sztuki – choć aukcje odbywające się na żywo mają nieocenione znaczenie, a największą wartość ma bezpośredni kontakt z dziełem, nie można – zwłaszcza w obecnych czasach – pominąć wkładu jaki w działanie rynku sztuki ma internet. Choć największe domy jak Desa, Art In House czy Agra Art mają już określoną renomę i sam fakt sprzedaży przez daną instytucję jest już formą prestiżu, w chwili obecnej powstaje coraz więcej małych galerii zajmujących się sprzedażą prac na aukcjach internetowych. Portale jak Artinfo.pl czy OneBid.pl już wcześniej cieszyły się popularnością, która w dobie pandemii stała się jeszcze większa – kolekcjonerzy spragnieni kontaktu ze sztuką z niesłabnącą energią podbijali internetowe ceny sprzedaży, co sprawiło, że coraz większa liczba artystów postawiła na promowanie własnej marki w internecie – Instagram, blog, autorskie strony internetowe połączone ze sklepami online – możliwości są niezliczone, a co ważniejsze nie wiążą się z żadnymi większymi kosztami. W przypadku sprzedaży internetowej tym ważniejsze zdają się być wymienione powyżej aspekty – w miejscu, gdzie informacje wyszukiwane są za pomocą jednego kliknięcia swobodny dostęp do licznych treści związanych z malarzem, a także jakość zamieszczanych dokumentacji dzieł mają jeszcze większe znaczenie, jako że to na ich podstawie dokonuje się sprzedaży – nie ma tu miejsca na klasyczny zachwyt dziełem zobaczonym na żywo, być może docenienie faktury, struktur. Dlatego też warto zainwestować w odpowiednią promocję internetową i dostęp do wszelkich odnośników związanych z danym dziełem.

Jak widać, na wartość dzieła wpływ mają liczne czynniki – oczywiście najważniejszym aspektem, o którym wspomina każdy marszand czy doradca jest to, czy dana praca nam się podoba – od tego powinno się zacząć. Subiektywny odbiór dzieła ma ogromne znaczenie dla miłośników sztuki, jednak jeśli pominiemy element dzieło – odbiorca i element odczuć z nim związanych, to wymienione powyżej czynniki mają istotny wpływ na sprzedaż. Podsumowując, elementy warsztatowe są czynnikiem podstawowym – praca źle przechowywana, wykonana w sposób niedbały nie rokuje dobrej przyszłości i szybko zostanie wyeliminowana przez potencjalnego nabywcę. Technika wykonania pracy ma równie duże znaczenie, prace o większych formatach wykonane w bardziej wymagającej technice dodaje dziełu dodatkowych walorów. Kolejne elementy jak sygnatura, odpowiednia dokumentacja związana z twórczością autora, a także swobodny dostęp do materiałów z nim związanych mają również bardzo duży wpływ na wybór między obrazami – w czasach zdominowanych przez cyfryzację warto zadbać o jakość informacji dostępnych dla każdego odbiorcy. W przyszłości postęp technologiczny jedynie poszerzy możliwości jakie daje internet, zatem warto już teraz zatroszczyć się o publikowane tam treści. Wszelkie notki, artykuły – być może teksty krytyczne mogące podnieść wartość danego dzieła – nie można z całą pewnością stwierdzić, że będą to czynniki bezpośrednio decydujące o zakupie danej pracy, możemy jednak z całą stanowczością założyć, że zadbanie o nie z pewnością twórcy i dziełu nie zaszkodzi, jedynie doda wartości.

Zdjęcie góra: Dariusz Grabuś, Z dala od tłumów, akryl na płótnie, 120 x 110 cm, 2021

Beata Tarnowska