Wielu wybitnych reżyserów stawiało pierwsze kroki jako artyści wizualni. Jeden z nich – Steve McQueen – został laureatem Oscara za film Zniewolony. 12 Years a Slave (2013). Inni śmiało eksperymentowali z możliwościami medium filmowego w swoich działaniach tworząc wiele intrygujących projektów intermedialnych. Pozostali jak choćby Wilhelm Sasnal efektywnie łączyli role filmowca i malarza. Przedstawiamy zestawienie najciekawszych pełnometrażowych filmów stworzonych przez przedstawicieli sztuk wizualnych.

„Manifesto” (reż. J. Rosefeldt, 2015) 

Manifesto to film zrealizowany przez Juliana Rosefeldta – wybitnego artystę wizualnego. Początkowo praca była przedstawiana w formie wieloekranowej instalacji. Film składa się z 13 segmentów trwających 10 minut i 30 sekund. W każdym z nich Cate Blanchett wciela się w inną postać (od bezdomnego mężczyzny, przez wokalistkę zespołu punkowego do gospodyni domowej) recytując przy tym fragmenty manifestów politycznych lub artystycznych. W Manifesto znajdziemy echa sytuacjonizmu, futuryzmu, dadaizmu, fluxusu, surrealizmu, pop artu, minimalizmu, sztuki konceptualnej, suprematyzmu czy konstruktywizmu. 90-minutowa wersja filmu miała premierę na Sundance Film Festival.

Manifesto, reż. Julian Rosefeldt, 2015

„Wyjście przez sklep z pamiątkami” (Exit Through the Gift Shop, reż. Banksy, 2010) 

Banksy’ego nie trzeba chyba nikomu przedstawiać. Ten tajemniczy reprezentant street artu w 2010 roku wyreżyserował dokument okraszony charakterystycznym poczuciem humoru. Film Banksy’ego można traktować jako wywrotowy autoportret środowiska związanego ze sztuka uliczną, a także zabawna historia o rynku sztuki i kolekcjonerach. Wyjście przez sklep z pamiątkami przedstawia historię francuskiego miłośnika graffiti Thierry’ego Guetty. Za namową Banksy’ego mężczyzna postanawia sam zostać artystą – przyjmuje pseudonim Mr Brainwash i tworzy prace łudząco przypominające dokonania ikony street artu. Co ciekawe, wielu krytyków było zdania, że Mr Brainwash to postać wykreowana przez Banksy’ego w ramach żartu, choć sam artysta temu zaprzecza, a na jego stronie internetowej została zamieszczona informacja, że historia Getty jest autentyczna. Wyjście przez sklep z pamiątkami było nominowane do Oscara w kategorii najlepszy pełnometrażowy film dokumentalny.

„Serce psa” (Heart of a Dog, reż. L. Anderson, 2015)

Laurie Anderson to artystka eksperymentalna, piosenkarka i performerka, rzeźbiarka i reżyserka. Serce psa to nowatorski film/dziennik będący hołdem dla zmarłego męża artystki i jednocześnie wybitnego muzyka – Lou Reeda oraz jej terierki Lolabelle. Anderson porusza w nim temat przemijania, buddyzmu oraz relacji z ludźmi i innymi zwierzętami. Serce psa to  osobisty i w pełni autorski projekt. Artystka samodzielnie skomponowała również ścieżkę filmową z jednym wyjątkiem – utwór Turning Time Around został napisany przez Reeda. Premierowe pokazy filmu odbyły się na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji.

„Jellyfish Eyes” (reż. T. Murakami, 2013)

Jellyfish Eyes (reż. T. Murakami, 2013)

Takashi Murakami to artysta wizualny, którego twórczość stała się integralną częścią popkultury, nie tylko japońskiej, ale i światowej. Murakami niejednokrotnie sięgał po media cyfrowe, tworzył filmy krótkometrażowe, reklamy (Superflat Monogram razem z Mamoru Hosodą dla Louis Vuitton), a nawet teledyski (m.in. do you should see me in a crown Billie Eilish). Jellyfish Eyes to pełnometrażowy debiut artysty, w którym pojawia się szereg fantastycznych i wirtualnych postaci (nazywanych F.R.I.E.N.D.S.) stworzonych za pomocą animacji komputerowej (CGI). Głównym bohaterem historii jest Musashi – chłopiec, który zaraz po tym jak przeprowadził się z matka do nowego miejsca poznaje jedno z tajemniczych stworzeń. Film nie doczekał się dystrybucji kinowej w Polsce, ale można było go oglądać na 10. edycji Festiwalu Filmowego Pięć Smaków.

„Z daleka widok jest piękny” (reż. W. Sasnal, A. Sasnal, 2011)

Wilhelm Sasnal to nie tylko wybitny malarz, ale i filmowiec, który w swojej twórczości niejednokrotnie łączył strategie obu mediów. Kompozycja jego obrazów często przypomina kadr filmowy. Sasnal najczęściej pracuje ze swoją żoną – Anną, która jest współreżyserką większości jego produkcji, w tym także Z daleka widok jest piękny. Akcja filmu rozgrywa się w podkarpackiej wiosce, a jego bohaterem jest – zajmujący się zbieraniem złomu i mieszkający z chorą matką – Paweł. Pewnego dnia mężczyzna znika, a mieszkańcy wioski wykradają z jego domu kolejne przedmioty. Sytuacja komplikuje się po powrocie Pawła. Z daleka widok jest piękny to historia o tym jak pozornie bezpieczna monotonia życia odsłania swoją mroczniejszą stronę, a na wierzch wychodzi ludzka pożądliwość. Film zakwalifikował się konkursu głównego Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Rotterdamie. Wilhelm i Anna Sasnalowie wyreżyserowali do tej pory kilka pełnych metraży w tym Świniopasa (2008), Hubę (2013), Aleksandra (2013) czy Słońce, to słońce mnie oślepiło (2016).

„Z daleka widok jest piękny”, reż. Wilhelm i Anna Sasnal, 2011

„Motyl i skafander” (Le scaphandre et le papillon, reż. J. Schnabel, 2007)

Julian Schnabel to przykład artysty wizualnego, który odnalazł swoje powołanie w świecie kina. Wcześniej próbował swoich sił zarówno jako malarz jak i rzeźbiarz. Był rozpoznawalny głównie jako autor obrazów stworzonych z potłuczonej ceramiki. W jego filmografii znajdziemy wielu bohaterów-artystów i meta-artystycznych wątków w tym m.in. Van Gogh. U bram wieczności (2018) czy Basquiat – Taniec ze śmiercią (1996). Motyl i skafander to historia Jean-Dominique’a Bauby’ego – sparaliżowanego redaktora francuskiego czasopisma Elle, który próbuje opisać swoją historię. Film powstał na faktach, a w 2008 roku był nominowany do Oscara w 4 kategoriach w tym za najlepsze zdjęcia, których autorem jest polski operator i stały współpracownik Stevena Spielberga – Janusz Kamiński.

„Control” (reż. A. Corbijn, 2007)

Control to pierwszy pełnometrażowy film Antona Corbijna – holenderskiego fotografa, który przed swoim debiutem zajmował się realizacją teledysków dla Depeche Mode (Personal Jesus, 1989) oraz Nirvany (Heart-Shaped Box, 1993). Film Corbija przedstawia historię z ostatnich 7 lat życia Iana Curtisa – wokalisty zespołu Joy Division. Control stanowi estetyczne przedłużenie charakterystycznego stylu fotografa – czarno-białe zdjęcia łączą się z surowymi i dopracowanymi kompozycyjnie ujęciami. Scenariusz oparto na autobiograficznej książce Przejmujący z oddali autorstwa Deborah Curtis – żony muzyka. Obraz otrzymał trzy nagrody na Festiwalu Filmowym w Cannes w tym jedną dla najlepszego filmu europejskiego.

Marta Tychowska

Zdjęcie góra: Banksy, Napalm (Can’t Beat the Feeling), from In the Darkest Hour There May be Light, 2006, Phillips