Nowy rekord – ponad 20 mln zł za obraz Malczewskiego

8 grudnia na aukcji „Sztuka Dawna. XIX wiek – Modernizm – Międzywojnie” zorganizowanej przez Desa Unicum padł nowy rekord na polskim rynku sztuki. Zaginiony obraz Jacka Malczewskiego „Rzeczywistość” został sprzedany za 20,4 mln złotych. Ze względu skomplikowaną historię dzieła nie był to standardowy zakup. Proweniencja obiektu wciąż jest badana. 

Początkowa estymacja „Rzeczywistości” wynosiła 14-22 mln złotych. Dla porównania – poprzedni rekord sprzedażowy Malczewskiego został ustanowiony w marcu 2021 roku w Agra-Art, gdzie jego „Prządka” (1922) została sprzedana za 6,7 mln złotych. Wpływ na cenę  „Rzeczywistości” miał przede wszystkim status dzieła zaginionego. Dotychczas obraz był w posiadaniu pewnej polsko-niemieckiej rodziny, która przeprowadzając się z Polski do ówczesnego RFN zabrała obraz ze sobą. Ostatni raz „Rzeczywistość” pokazano publicznie prawie sto lat temu, w 1926 roku na wystawie w lwowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych.

Jacek Malczewski, „Rzeczywistość” (fragment), 1908, fot. Desa Unicum

„Rzeczywistość” została odnaleziona na przełomie 2021 i 2022 roku na jednej z zagranicznych aukcji internetowych. Do tej pory świadectwem potwierdzającym istnienie obrazu była fotografia wykonana przez Amalię Krieger z początku XX wieku. W symbolicznej kompozycji Malczewskiego wątki historyczne łączą się z autobiograficznymi, a bohaterami obrazu stają się reprezentanci różnych porządków i epok – w tym sam malarz czy Matejkowski Stańczyk.

Podkreślić jednak trzeba, że na ten moment jest to zakup warunkowy. Co to oznacza w praktyce? Transakcja zostanie zrealizowana dopiero po zbadaniu proweniencji i stanu prawnego obrazu. Dzieło Malczewskiego zostało wywiezione w latach 50. ubiegłego wieku z Polski i należy ustalić, czy wszystko odbyło się zgodnie z prawem, a ówcześni właściciele otrzymali pozwolenie na transport obiektu poza granice kraju. Podejrzenie o możliwości popełnienia przestępstwa do prokuratury zgłosiło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Ostatni równie imponujący wynik na polskim rynku osiągnął obraz Petera Paula Rubensa w marcu 2022 roku na aukcji „Sztuka dawna. XIX wiek, Modernizm, Międzywojnie” w Desa Unicum. XVII-wieczny „Portret damy” autorstwa flamandzkiego mistrza został sprzedany za 14,4 mln złotych bijąc tym samym rekord ustanowiony w grudniu 2021 roku – monumentalną instalację „Bambini” (1998-1999) Magdaleny Abakanowicz wylicytowano wówczas w Polswiss Art za 13,6 mln złotych.

M.T.

Zdj. góra: Jacek Malczewski, „Rzeczywistość”, 1908, fot. Desa Unicum