Zarówno polski, jak i światowy rynek sztuki nie zwalniają tempa. Wystarczy wspomnieć o niedawnej sprzedaży warunkowej obrazu Malczewskiego, która przekroczyła próg 20 mln zł czy 15 mln zł za obraz Jana Matejki. Jednymi z najważniejszych wydarzeń na rodzimym rynku były aukcje kolekcji Grażyny Kulczyk, których łączny obrót w wysokości 37,4 mln zł ustanowił nowy rekord. Sytuacja wyglądała podobnie w skali świata. Do najważniejszych wydarzeń należały odbywające się 9 i 10 listopada aukcje kolekcji Paula Allena. Pierwszego dnia obrót wyniósł ponad 1,5 miliarda dolarów, czyniąc aukcję najdroższą w historii – zostało wtedy wylicytowanych aż sześć z dziesięciu najdrożej sprzedanych dzieł sztuki w bieżącym roku, a pięć z nich przekroczyło próg 100 mln dolarów. Prezentujemy listę najdroższych sprzedaży aukcyjnych w 2022 roku.

10. René Magritte, “Imperium świateł”, 1961 – 79.8 mln dolarów

Na dziesiątym miejscu znajduje się dzieło “Imperium świateł” (L’empire des lumières) René Magritte’a wylicytowane przez dom aukcyjny Sothebys’s w Londynie. Obraz przedstawiający przedmieścia Brukseli stanowi część cyklu “Imperium Świateł”, którego powstanie datuje się na 1948 rok. Dzieło mistrza surrealizmu przez lata przebywało w prywatnych kolekcjach i nigdy wcześniej nie pojawiło się na aukcji. Sprzedaż w wysokości 79,8 mln dolarów ustanowiła nowy rekord za prace belgijskiego malarza.

© René Magritte, L’empire des lumières, 1961 | Źródło: Sotheby’s

9. Jean-Michel Basquiat, “Bez tytułu”, 1982 – 85 mln dolarów

Jean-Michel Basquiat, „Bez tytułu”, 1982. źródło: Phillips

Zmarły w 1988 roku artysta łączący w swoich pracach graffiti, komiksowe detale i napisy z estetyką prymitywizmu – Jean-Michel Basquiat – należy obecnie do najważniejszych przedstawicieli sztuki współczesnej. Twórca był przyjacielem Andy’ego Warhola, a malarstwa nauczył się samodzielnie. Monumentalny obraz “Bez tytułu” o wymiarach 239,4 na 501 cm w maju 2022 roku uzyskał na aukcji Phillips kwotę 85 mln dolarów.

8. Andy Warhol, „Biała katastrofa [wypadek białego samochodu, 19 razy]”, 1963 – 85, 3 mln dolarów

Andy Warhol, „Biała katastrofa [wypadek białego samochodu, 19 razy]”, 1963, źródło: Sotheby’s

Andy Warhol w zestawieniu najdrożej sprzedanych dzieł sztuki pojawia się dwa razy – na ósmym oraz pierwszym miejscu. Twórca w latach 1963-1968 prowadzący słynne atelier The Factory (często z pomocą asystentów) wytwarzał prace inspirowane kulturą masową. Dzieła, które na początku oburzały krytyków, dziś osiągają na aukcjach rekordowe kwoty. Pochodząca z 1963 roku “Biała katastrofa (…)” należy do najważniejszych prac w karierze amerykańskiego artysty. Jak sam powiedział: “im częściej patrzysz na dokładnie tę samą rzecz… tym lepiej i bardziej pusto się czujesz” (1) – nawiązując tym samym do charakteru społeczeństwa konsumpcyjnego.

7. Lucian Freud, „Duże wnętrze, W11 (według Watteau)”, 1981-83 – 86, 2 mln dolarów

Lucian Freud, „Duże wnętrze, W11 (według Watteau)”, 1981-83, źródło: Christie’s

Twórca będący wnukiem słynnego psychoanalityka – Sigmunda Freuda – najbardziej znany jest z brutalnego realizmu oraz stonowanych, cielistych barw. Monumentalny obraz o wymiarach 185.4 cm na 198,1 cm (wylicytowany na aukcji kolekcji Paula Allena) powstał w okresie zaliczanym do szczytowych w karierze artysty. Sprzedaż w wysokości 86,2 mln dolarów ustanowiła nowy rekord aukcyjny za dzieło Freuda.

6. Gustav Klimt „Brzozowy las”, 1905 – 104,6 mln dolarów

Dzieło jednego z tytanów sztuki wiedeńskiej – Gustava Klimta – przedstawia drzewa skąpane w jesiennych liściach. Mimo, że twórca najbardziej znany był z pozłacanych portretów kobiet, to właśnie “Brzozowy las” osiągnął rekordową (za pracę artysty) kwotę na aukcji. Urodzony w 1862 roku Klimt był współtwórcą secesji wiedeńskiej i podobnie jak wielu twórców na obecnej liście – odwrócił się od malarstwa akademickiego by rozwijać własny, indywidualny styl. Co ciekawe, jego najbardziej znane dzieło “Pocałunek” na początku skrytykowano za użycie zbyt dużej ilości złota. Płótno “Brzozowy las” stanowiło część kolekcji Paula Allena.

Gustav Klimt „Brzozowy las”, 1905 | źródło: Christie’s

5. Paul Gauguin, Macierzyństwo II, 1899 – 105, 7 mln dolarów

Paul Gauguin, „Macierzyństwo II” | źródło: Christie’s

Powstały w 1899 roku obraz Gauguina przedstawia trzy Tahitanki odziane w kolorowe szaty. Dzieło ukazuje fascynację malarza naturą oraz egzotycznymi krajami, których spontaniczność, szczerość i autentyczność stała się dla wielu znanych artystów (m.in. Picassa czy Matisse’a) źródłem inspiracji. Uznawany za jednego z ojców współczesnego malarstwa Gauguin przez kilka lat mieszkał na Tahiti, gdzie stworzył wiele kultowych dzieł, m.in. monumentalny obraz “Skąd przyszliśmy? Kim jesteśmy? Dokąd idziemy?”. Sprzedana za ponad 105 mln dolarów praca “Macierzyństwo II” należała do kolekcji Paula Allena.

4. Vincent van Gogh, „Sad z cyprysami” 1888 – 117,2 mln dolarów

„Sad z cyprysami” namalowany przez jednego z najważniejszych malarzy postimpresjonistycznych – Vincenta van Gogha – przedstawia pastelowy widok we francuskim Arles. Prowansalskie miasto stało się domem artysty w 1888 roku, który wyczerpany życiem w Paryżu udał się na prowincję. Zainspirowany kulturą Japonii, zaczął eksperymentować z paletą barw, wprowadzając więcej jasnych kolorów – co jest widoczne na obrazie pochodzącym z kolekcji Paula Allena.

Vincent van Gogh, „Sad z cyprysami” | źródło: Christie’s

3. Paul Cézanne, „Góra Sainte-Victoire”, 1888-90 – 137,8 mln dolarów

Góra Sainte-Victoire znajdująca się w południowej Francji, stanowiła źródło inspiracji dla postimpresjonistycznego malarza. Oprócz dzieła z kolekcji Allena (wylicytowanego za ponad 137 mln dolarów) powstało ok. trzydziestu prac przedstawiających podobny motyw.

„Cézanne zakwestionował wszystkie tradycyjne metody malarskie. Postanowił zacząć od zera – tak jakby nikt przed nim nie namalował żadnego obrazu. […] Przy ogromnym wysiłku, aby nie poświęcając czystości koloru, osiągnąć wrażenie głębi, i aby nie poświęcając wrażenia głębi, osiągnąć uporządkowaną kompozycję – we wszystkich tych staraniach i poszukiwaniach była jedna rzecz, którą zawsze gotów był poświęcić: konwencjonalna „poprawność” rysunku”. (1). – Ernst Gombrich

Paul Cezanne, La montagne Sainte-Victoire, olej na płótnie, 1888-1890 | źródło: Christie’s / Paul G. Allen Estate

2. George Seurat, „Modelki” (wersja mniejsza), 1888– 149,2 mln dolarów

George Seurat, „Modelki” | źródło: Christie’s

Najdrożej sprzedanym dziełem na aukcji kolekcji Paula Allena stał się obraz George’a Seurata o wymiarach 39,3 na 50 cm. Większą wersję pracy można podziwiać w Barnes Collection w Filadelfii. Francuski malarz należał do głównych przedstawicieli neoimpresjonizmu, był także twórcą pointylizmu (“kropkowania”). W 1886 roku ukończył pracę nad „Niedzielnym popołudniem na wyspie Grande Jatte”, które stało się jednym z najważniejszych dzieł sztuki XIX wieku. Nawiązanie do kultowego obrazu widoczne jest w pracy „Modelki” z 1888 roku – stanowi tło dla trzech nagich kobiet.

1. Andy Warhol, Shot Sage Blue Marilyn, 1964 – 195 mln dolarów

Andy Warhol, Shot Sage Blue Marilyn, 1964, źródło: Christie’s

Pierwsze miejsce w rankingu najdrożej sprzedanych dzieł sztuki na aukcjach w 2022 roku należy do (powstałego dwa lata po śmierci aktorki) portretu Marilyn Monroe autorstwa Andy’ego Warhola. Artysta znany z odniesień do kultury masowej przyczynił się do spopularyzowania pop artu i sukcesywnie zacierał granice między produkcją masową a procesem twórczym. W 2021 roku czarno-biała praca “Nine Marilyns” (przestawiająca Monroe) pochodząca z kolekcji Macklowe została sprzedana za 47,3 mln dolarów. Co ciekawe, zyski z rekordowej aukcji Christie’s, na której “Shot Sage Blue Marilyn” osiągnęła niemal 200 milionów dolarów, zostały przekazane na cele charytatywne. Praca stała się nie tylko najdroższym dziełem Warhola, ale także najdroższym, dwudziestowiecznym dziełem sztuki sprzedanym na aukcji.

M.M.

Cytaty:

1. A. Warhol and P. Hackett, POPism (London: Penguin Group, 2007) p. 64
2. E.H. Gombrich, O sztuce, tłum. M. Dolińska, I. Kossowska, D. Stefańska-Szewczuk, A. Kuczyńska, Rebis, Poznań 2009, s. 543-544.

Zdj. góra: Andy Warhol, Shot Sage Blue Marilyn, 1964, źródło: Christie’s

*Ranking powstał w oparciu o The Art Market Recap 2022 (Artsy)