Czy każdy, kto kupuje dzieła sztuki chce nazywać się kolekcjonerem? Najnowsze badanie przeprowadzone przez Artsy dowodzi, że z każdym kolejnym rokiem rośnie zainteresowanie inwestycjami w polu sztuki i mają na to wpływ również zachowania postpandemiczne. Przyjrzyjmy się zatem, co kieruje nabywcami, jakie dominują tendencje i wreszcie, czym dosłownie w 2023 roku jest kolekcjonowanie sztuki.

Fot. Ricky Esquivel

Sztuka otacza nas zewsząd i w dobie inflacji może okazać się sposobem na lokatę kapitału. Przyczynia się do tego wzrost świadomości kulturalnej, jej dostępność, a także różnorodność rynku. Kupujemy coraz więcej. Punktem wyjścia corocznych badań Art Collector Insights 2023 są motywacje, zatem co napędza rynek?

Wyniki jasno wskazują, że ludzie pragną bardziej osobistego związku z dziełami sztuki. Chcą otaczać się tym, co określa ich osobiste gusta i wartości, a także wniesie do ich przestrzeni nową jakość. Sztuka ma stać się integralną częścią codziennego życia, a nie jedynie być magazynowana w oczekiwaniu na lepsze czasy. Aż 62% respondentów jako główny powód podaje właśnie potrzebę urządzenia własnego wnętrza. Kolejną motywacją, która niejako łączy się z osobistym podejściem do kupowania, jest chęć zbudowania własnej kolekcji (64%). Ten aspekt niewątpliwie dotyczy świadomości i poczucia, że dzieła mogą się nawzajem uzupełniać, a nawet definiować, tworzyć nowe konteksty czy w końcu – być wizytówką swojego właściciela. To wiąże się z nakładem większych środków i przede wszystkim wymaga czasu, jednak przemyślany i konsekwentnie realizowany plan jest rozsądniejszy niż pochopne, jednorazowe zakupy.

Rośnie świadomość

Z przeprowadzanych badań, ukazujących aktualne trendy w branży, lekcje wyciągnąć mogą nie tylko lokalni inwestorzy, ale również krytycy, galerzyści, kuratorzy i sami artyści. Bowiem okazuje się, że sztuka abstrakcyjna jest dziś najważniejszym gatunkiem i najchętniej wybieranym stylem. Postawiło na nią aż 50% ankietowanych. Dlaczego więc obecnie najchętniej decydujemy się na abstrakcję? Zapewne jej popularność jest wynikiem pewnego rodzaju uniwersalności przekazu. Takie dzieła zwykle nie przedstawiają konkretnego miejsca czy postaci, a jedynie impresję pojmowaną w sposób bardzo subiektywny. Jest to pojęcie bardzo szerokie, ale bez wątpienia prace z tego nurtu dają pełną swobodę eksploracji i możliwość odnalezienia ukrytych znaczeń – niezależnie od zaplecza, jakim dysponuje odbiorca. W końcu, może do abstrakcji podchodzimy bardziej emocjonalnie?

Fot. Andrew Neel

Nieco mniejszym zainteresowaniem wśród ankietowanych cieszy się również figuratywny ekspresjonizm (34%) i realizm (22%), a tendencjami prawie ze sobą konkurującymi, ale znajdującymi się pod podium, okazały się surrealizm, pejzaż i sztuka konceptualna. Artsy pochyliło się jeszcze nad najczęściej wybieranym medium – króluje malarstwo. Ostatecznie skłania się do niego 94% spośród 1200 respondentów. To bez wątpienia nadal najbardziej ceniona dziedzina sztuki. Dalej wymieniane są grafiki i odbitki (56%), podobnie rzeźba i ceramika (57%).

Co ciekawe, największym faktorem determinującym zakup jest własny gust kolekcjonera. Ludzie coraz bardziej ufają swoim personalnym preferencjom i intuicji, co jest niezwykle pokrzepiające. Oczywiście osiągnięcia artysty, opinie krytyków oraz wyniki aukcyjne nadal mają znaczenie, ale stanowią one bardziej wtórne czynniki wpływające na decyzję zakupową. Kim dziś jest kolekcjoner? W porównaniu z rokiem poprzednim, znacznie większa liczba respondentów chętnie określa się mianem kolekcjonera. To bez wątpienia dowodzi o rosnącej popularności sztuki, ale także zwiększonej świadomości samych jej nabywców, którzy nie tylko myślą o nabywaniu w celu inwestycji, ale również o pozostawieniu po sobie spuścizny.

Kupujemy coraz więcej

Czasy mamy niełatwe. Niemalże każda z gałęzi przemysłu odczuwa efekty inflacji. Jednak wg badań, obecna sytuacja na rynku sztuki jest całkiem dobra. Pomimo kryzysu gospodarczego obserwujemy wciąż rosnące słupki. Około 75% ankietowanych stwierdziło, że na przestrzeni ostatniego roku kupiło taką samą (lub nawet większą) liczbę dzieł sztuki niż w poprzednich 12 miesiącach. Podobnie sytuacja ma się ze średnią ceną za pracę, tutaj odnotowano nieznaczny, ale jednak wzrost. Wbrew niepewnym czasom, kolekcjonerzy decydowali się na nabycie dzieł droższych niż dotychczas – ponad 40% z nich jako średnią cenę określiło kwotę poniżej 5 000 dolarów. Niewielką zmianę odnotowano w grupie inwestorów skłaniających się do zakupu dzieł w przedziale cenowym od 10 000 do 24 999 dolarów, tutaj widać ruch o zaledwie jeden punkt procentowy ku górze. Tempa nie zwalniają majętni kolekcjonerzy. To ci, którzy nabyli co najmniej 10 obiektów w ciągu ostatniego roku. Z badań wynika, że aż 85% z nich kupiło tyle samo, a nawet więcej dzieł sztuki w porównaniu z rokiem poprzednim. Ba, część z nich spodziewa się, że w 2023 roku wyda na swoją kolekcję co najmniej 250 000 dolarów.

Fot. Leah Kelley

Różnice pokoleniowe

Badając tendencyjne zachowania młodych i starszych nabywców dostrzec możemy wyraźną różnicę. Ci pierwsi częściej decydują się na wschodzących artystów (64%), mając nadzieję, że ich dzieła z czasem zyskają na wartości. Fascynaci sztuki w wieku od 18 do 36 lat dokonują więc bardziej ryzykownych wyborów zakupowych. Co ciekawe, dla 61% młodych ludzi kupowanie dzieł sztuki jest jedną z największych pasji – to niemalże sposób na życie, a nie tylko możliwość lokaty kapitału. Cenią oni różnorodność i są otwarci na pełne spektrum rynku sztuki, ponieważ ankieta jasno wskazuje – zaledwie 9% początkujących zamyka się na jeden rodzaj sztuki, medium bądź styl. Skąd to zainteresowanie? Jednym z najbardziej klarownych wniosków wynikających z ankiety są kwestie dotyczące zakupów online, do których przyczyniła się pandemia. Aż 80% osób badanych w ciągu ostatnich 12 miesięcy zdecydowało się na nabycie sztuki przez Internet. Niektóre przyzwyczajenia pozostają z nami na dłużej, w tej kwestii możemy się spodziewać jedynie tendencji zwyżkowej.

Gdzie szukać?

W dzisiejszych czasach właściwie wszyscy są aktywni w Internecie – tą drogą artyści kreują swój wizerunek i popularyzują prace, ale jak się okazuje, jest to również dobre narzędzie do nabycia dzieła bez wychodzenia z domu. Blisko połowa respondentów przegląda dzieła sztuki w Internecie korzystając z witryn galerii, sklepów i Instagrama, a około 34% młodszych kolekcjonerów kupiło w ostatnim czasie dzieło sztuki poprzez media społecznościowe. Ta sama grupa wykorzystuje najczęściej właśnie Instagram do odkrywania sztuki (94%). Bez wątpienia należy przyznać, że Internet odnosi w tej sferze ogromne znaczenie i staje się immanentną składową art worldu. Również i świat sztuki sukcesywnie ulega reorganizacji i dopasowuje się do oczekiwań rynku. Możliwość dywersyfikacji dróg sprzedaży jest dla obu stron korzystna. Wizja braku bezpośredniego kontaktu z właścicielem galerii czy art dealerem może być dla wielu nieśmiałych i wycofanych sporym ułatwieniem, a dzięki możliwości zakupów internetowych nikt nie będzie czuł się wykluczony.

Fot. Juliet Furst

Czym jest luksusowa usługa?

Jedną z największych przeszkód na drodze do zakupu dzieła w sieci jest brak widocznej ceny (58%), co zdecydowanie uwypukla potrzebę przejrzystości. Ewidentnie konsumenci chcą znać ten kluczowy czynnik bez konieczności wysyłania dodatkowego zapytania. Duży wpływ na podjęcie finalnej decyzji mają również aspekty logistyczne związane z wysyłką (44%). Kolekcjonerzy oczekują kompletnej informacji na temat sprzedawanego dzieła (51%), a w niektórych przypadkach kłopotem jest komunikacja ze sklepem – brak reakcji czy opóźniona odpowiedź. Na tej podstawie widać, dlaczego to właśnie największe platformy internetowe, które te systemy mają opanowane doskonale osiągają największe wyniki sprzedażowe. Nie wystarczy już posiadać gorące nazwiska. Niezbędne jest zaufanie i wysoka jakość obsługi. Dziś luksusem jest profesjonalizm, który przekłada się na komfort i bezpieczeństwo kupującego.

Najnowsze badania Art Collector Insights 2023 dowodzą, że rynek sztuki stale ewoluuje, a zachodzące w nim procesy są wypadkową wielu różnych czynników. Dziś kolekcjoner wymaga znacznie więcej, a konkurencja w tej sferze jest ogromna. Pocieszającym faktem będzie wzrost zainteresowania sztuką wśród młodszej widowni. Należy w końcu odczarować typowy wizerunek kolekcjonera, który jawił się do niedawna jako sędziwy mężczyzna o zasobnym portfelu. Podsumowując, w 2023 roku rynek jest dynamiczny i zróżnicowany, a inwestorzy coraz bardziej cenią sobie własne preferencje i emocjonalny aspekt samego kolekcjonowania. Ponadto, jeszcze nigdy wcześniej Internet nie odgrywał tak dużej roli w procesie nabywania sztuki. Kluczem do pomyślnej transakcji staje się jednak zaufanie i zapewnienie bezpieczeństwa, to bez wątpienia najistotniejsze elementy świadczenia luksusowych usług.

Joanna Bury

Tekst powstał w oparciu o raport Art Collector Insights 2023.