Rozpoczęło się wydarzenie, na które wszyscy czekali. 20 kwietnia ruszyła 60. edycja Biennale w Wenecji. Tegorocznej odsłonie przyświeca hasło „Stranieri Ovunque – Foreigners Everywhere” („Cudzoziemcy są wszędzie”). Kuratorem wystawy jest Adriano Pedrosa — dyrektor artystyczny São Paulo Museum of Art, międzynarodowy kurator. Wydarzenie potrwa jeszcze do 24 listopada 2024 roku.

CUDZOZIEMCY SĄ WSZĘDZIE

Tytuł wystawy został zaczerpnięty z cyklu rozpoczętego w 2004 przez kolektyw Claire Fontaine. Na cykl składają się różnobarwne neonowe rzeźby, które głoszą hasło „Foreigners Everywhere” w różnych językach. Sama fraza pochodzi jednak od nazwy turyńskiego kolektywu Stranieri Ovunque, który walczył z rasizmem i ksenofobią we Włoszech. Temat przewodni 60. edycji odzwierciedla nie tylko nasze uwikłanie w kryzysy migracyjne, narodowe czy terytorialne, ale także ukazuje fakt, że tak naprawdę, niezależnie od naszych różnic, płci czy tożsamości, wszyscy jesteśmy w pewnym sensie obcokrajowcami. Wystawa ma zwrócić uwagę na bieżące, trudne kwestie, a przy tym jednoczyć, nie dzielić.

Foreigners Everywhere (English), 2005, fot. Studio Claire Fontaine, dzięki uprzejmości Claire Fontaine and Galerie Neu, Berlin, źródło: materiały prasowe

ZŁOTE LWY

Złotego Lwa za najlepszy pawilon narodowy otrzymał Archie Moore za wystawę „kith and kin” w Pawilonie Australii. To pierwszy raz w historii, kiedy australijski artysta otrzymał tę nagrodę. Dzieło Moore’a składa się z monumentalnego drzewa genealogicznego Pierwszych Narodów, które artysta miesiącami rysował kredą. W ten sposób wypełnił czarne ściany pomieszczenia 65 tys. lat historii ludzkości. Specjalne wyróżnienie otrzymała Doruntina Kastrati reprezentująca Kosowo.

Nagroda dla najlepszego uczestnika Wystawy Międzynarodowej powędrowała do nowozelandzkiego kolektywu Mataaho Collective. Podczas tegorocznej edycji wręczono także Złote Lwy za całokształt twórczości — otrzymały je Anna Maria Maiolino (urodzona we Włoszech artystka brazylijska) oraz turecka artystka Nil Yalter. Ceremonia wręczenia nagród odbyła się 20 kwietnia w Ca’ Giustinian — siedzibie La Biennale di Venezia. Srebrnego Lwa (Promising Young Artist in the International Exhibition) otrzymała 39-letnia Karimah Ashadu — brytyjska artystka nigeryjskiego pochodzenia.

POLSKI PAWILON

W tym roku w Pawilonie Polski na Biennale w Wenecji możemy zobaczyć ekspozycję ukraińskiego kolektywu Open Group, w którego skład wchodzą Yuriy Biley, Pavlo Kovach i Anton Varga. Kuratorką wystawy jest Marta Czyż — historyczka sztuki, krytyczka, autorka tekstów o sztuce, kuratorka wystaw. Kolektyw Open Group powstał w 2012 roku we Lwowie z inicjatywy 6 ukraińskich artystów. Z czasem skład grupy uległ jednak zmianie, a obecnie stałymi członkami grupy są artyści reprezentujący Polskę na Biennale. Open Group ma niejako charakter otwarty — artyści zapraszają innych artystów i artystki, aby działali z nimi przy różnorodnych projektach artystycznych w ramach kolektywnej współpracy. Działania kolektywu opierają się głównie na badaniu i eksplorowaniu interakcji i relacji międzyludzkich, ich działania noszą cechy sztuki partycypacyjnej, ponieważ istotna jest tutaj współpraca widzów z dziełem.

„POWTARZAJCIE ZA MNĄ II”

„Powtarzajcie za mną II” to audiowizualna instalacja wideo, którą zobaczymy w naszym narodowym pawilonie. Dzieło to zbiorowy portret świadków wojny trwającej w Ukrainie. Wideo powstały w 2022 i 2024 roku, a ich bohaterki i bohaterowie to uchodźcy wojenni, którzy opisują wojnę zapamiętanymi dźwiękami broni. Odbiorcy i uczestnicy wystawy zostają zaproszeni do udziału i powtórzenia tych dźwięków, tym samym w sposób symboliczny uczestniczą w tych trudnych wydarzeniach.

„Artyści wykorzystują tutaj formułę karaoke. W tym wypadku akompaniamentem nie są jednak znane przeboje, lecz wystrzały, kanonady, wycie i wybuchy, a tekstem – opisy śmiercionośnej broni. Tak brzmi ścieżka dźwiękowa wojny. Zestawienie ze sobą prac z 2022 i 2024 roku pokazuje drastyczną ciągłość pamięci, a także zmiany technologiczne” – czytamy na stronie internetowej Pawilonu Polski w Wenecji.

POLSCY ARTYŚCI NA BIENNALE 2024

Główną wystawę na Biennale w Wenecji uzupełnia kilkanaście wystaw towarzyszących. Wśród nich zobaczymy wystawę Andrzeja Wróblewskiego „In the First Person”,  która została zorganizowana z inicjatywy Fundacji Rodziny Staraków.  Wystawa ma charakter przekrojowy i prezentuje najistotniejsze i kluczowe zagadnienia w twórczości Andrzeja Wróblewskiego. Na ekspozycji będziemy mogli podziwiać dzieła artysty zarówno z kolekcji Anny i Jerzego Staraków, jak i innych kolekcji prywatnych oraz polskich muzeów narodowych.

„Znalezienie się w tym właśnie miejscu, z taką wystawą i polską sztuką, jest niezwykle ważnym momentem. To jest wielka odpowiedzialność, bo wszyscy wiedzą, jakim ciężarem jest obarczony ten obszar w sztuce, który dotyczy Andrzeja Wróblewskiego. Wiemy, co to za postać i chcemy, by dowiedział się o niej również świat. Wiem, że potrzeba jeszcze wiele pracy, aby rzeczywiście stanął na poziomie, który jest należny jego sztuce, tym wypowiedziom. Ale wiem, że gdziekolwiek się pojawiał, za każdym razem ten odbiór był niezwykle czytelny, robił ogromne wrażenie” – mówiła Ania Muszyńska kuratorka wystawy podczas ceremonii otwarcia.

Otworzyła się również indywidualna wystawa Ewy Juszkiewicz. Ekspozycja „Un ballo in maschera” mieści się w Palazzo Cavanis i została zorganizowana przez Fundación Almine y Bernard Ruiz-Picasso z Madrytu. W Wenecji zobaczymy także wystawę malarstwa Ignacego Czwartosa, który miał pierwotnie reprezentować Polskę na tegorocznym Biennale. Ekspozycja nie towarzyszy tegorocznemu wydarzeniu i potrwa do 18 maja. Wystawa „Polonia uncensored / Polonia bez cenzury” została zorganizowana z inicjatywy Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, a jej kuratorem jest Piotr Bernatowicz.

Natalia Gaj

fot. góra: Pawilon główny Biennale w Wenecji 2024, fot. Matteo de Mayada | źródło: materiały prasowe