Rośnie zainteresowanie młodą sztuką, zarówno ze strony doświadczonych, jak i nowych kolekcjonerów. Choć uwaga ta nadal nie dorównuje sztuce dawnej czy pracom pochodzącym z XX wieku, zmiana w dynamice pozyskiwania dzieł młodej sztuki w Polsce jest zauważalna. Skąd wynika to przekształcenie mentalności i wniosek, że warto inwestować w młodą sztukę i wypełniać nią swoje kolekcje?

Wartość dzieł sztuki

Rozpocznijmy od stwierdzenia, że kolekcjonowanie dzieł sztuki to fascynująca przygoda, która, wiąże się z ryzykiem i odkrywaniem nieznanego. Istotne jest pytanie, czy dana praca jest warta inwestycji oraz, czy zyska, czy straci na wartości w ciągu następnych 20 lat. Sztuka dawna nadal cieszy się dużą popularnością wśród kolekcjonerów, zwłaszcza starszych, bardziej doświadczonych i z większymi możliwościami inwestycyjnymi. Prace sztuki dawnej mają bowiem wykształconą historię, w tym renomę i popularność artysty oraz historię danego kierunku i stylu w sztuce, w związku z którymi zostały stworzone.

„Fangor, poza obraz” widok wystawy, źródło: Muzeum Narodowe w Gdańsku

Istotny jest również zapis działalności związanej z dziełem, czyli proweniencja – do kogo należało i gdzie się znajdowało się w danym czasie. Wszystkie te informacje podnoszą wartość dzieła, zarówno pod względem finansowym, jak i merytorycznym. Uznaje się, je więc za bezpieczniejszy wybór dla kolekcjonera, ponieważ można oprzeć się na dostępnych danych i informacjach. Oczywiście, prace te również mają swoje wzloty i upadki, a ich wartość zmienia się z czasem i niekoniecznie rośnie.

Prestiż kolekcjonowania sztuki

Argumentacja na korzyść kolekcjonowania dzieł sztuki dawnej jest z pewnością uzasadniona, jednak warto przyjrzeć się, jakie korzyści niesie ze sobą kolekcjonowanie młodej sztuki i dlaczego warto się na nią otworzyć. Na początek należy rozważyć, dlaczego ludzie angażują się w kolekcjonerstwo i jakie czynniki decydują o zakupie prac. Z pewnością istotne są wartości estetyczne i dekoracyjne. Niektórzy kolekcjonerzy przykładają dużą wagę do budowania spójnej wizualnie kolekcji, która uzupełnia daną przestrzeń. Poza kolekcjonerami ważną rolę odgrywają doradcy i pośrednicy, współpracujących z firmami, hotelami czy restauracjami, którzy kupują prace reprezentujące określony styl i estetykę, pasujące do historii i wizji miejsca, w który mają się znaleźć. Istotna jest również renoma pracy i artysty.

Pablo Picasso, Kobieta z zegarkiem, 1932, źródło: Sotheby’s

Posiadanie dzieła uznanego artysty podnosi prestiż kolekcjonera. Chociaż niektórzy mogą negować ten argument, nadal jest to zjawisko istotne na rynku sztuki. Posiadanie nawet małego szkicu Picassa podnosi status kolekcjonera w oczach innych. Znane nazwiska są wartościowe, ponieważ ich prace często są pożądane przez instytucje, na przykład jako obiekt na wystawę.

Młoda Sztuka: tematyka i wartość

Zwróćmy uwagę na aspekty związane z młodą sztuką. Rosnąca popularność młodej sztuki idzie w parze z aktywnością młodych kolekcjonerów, którzy przełamują stereotyp starszych inwestorów. To zjawisko ma istotne znaczenie, ponieważ wpływa na zmiany na rynku sztuki, dotyczące tego, co się na nim pojawia, jakie prace są uznawane za interesujące oraz jakie są przedziały cenowe. Zwracamy się w kierunku większego zróżnicowania w sztuce, co jest nie bez znaczenia. 

Martyna Czech, Pędzlarka,160×110 cm, olej na płótnie, 2023, fot. Galeria GX

Młodsi kolekcjonerzy kierują się zarówno walorami estetycznymi, jak i finansowymi, jednak wyróżnia ich zainteresowanie sztuką krytyczną i społecznie zaangażowaną. Młoda sztuka jest pod tym względem doskonałym wyborem dla kolekcjonera w każdej grupie wiekowej. Prace przełamujące tabu w kontekście krytycznym są częste wśród młodych artystów, którzy czerpią inspirację z otaczającej rzeczywistości. Choć nie zawsze oddają one realne obrazy, to cechują się wysoką świadomością społeczną.

Młoda sztuka porusza tematy polityczne, wojenne, moralne, technologiczne, tożsamościowe i wiele innych związanych ze społeczeństwem czy ekologią. Odbiorcy są wrażliwi na te tematy, co ułatwia im nawiązanie emocjonalnego związku z dziełem. Posiadanie pracy, która przemawia do nas emocjonalnie i intelektualnie, stanowi wartość dodaną. Takie dzieło pozwala nam wejść w głębszy proces myślowy, skłaniając do refleksji nad problemami społeczno-politycznymi. W porównaniu do dzieł z innych epok młoda sztuka może być uznana za bardziej adekwatną do współczesnych realiów i przyszłych wyzwań.

Konceptualizm — tak czy nie? 

Roman Opałka (1931 – 2011) | 1965/1-∞ DETAIL-5558756-5564164 | akryl na płótnie | 196 x 135 cm | Źródło: PolswissArt

Prace konceptualne stają się coraz bardziej interesujące dla kolekcjonerów, którzy zwracają uwagę na prostotę formy i przedstawienia, ale stawiają na pierwszym miejscu aspekty pojęciowe i konceptualne. Takie dzieła prezentują idee, które są szeroko otwarte na interpretacje. Zainteresowanie nimi można częściowo wytłumaczyć natłokiem informacji, które otrzymujemy każdego dnia. Jesteśmy bombardowani obrazami i treściami, dlatego dzieła unikające konkretnych przedstawień czy wyjaśnionych treści stają się bardziej intrygujące. Sztuka konceptualna zmusza nas do zatrzymania się i zastanowienia nad intencjami autora. Mimo że niektóre osoby mogą uważać takie prace za niezrozumiałe, właśnie to sprawia, że są one niezwykle interesujące. Odróżniają się od reszty i skłaniają do refleksji nad tym, jak je interpretujemy i dlaczego odbieramy je w określony sposób. Może to wynikać z naszej codzienności, wspomnień, zawodu czy posiadanej wiedzy — słowem, naszych doświadczeń.

Powrót do wspomnień

Prace młodej sztuki często poruszają tematy intymności, rodziny, partnerstwa oraz samotności. Te zagadnienia są bliskie każdemu, jednak są interpretowane na wiele sposobów. Wiele kolekcjonerów kieruje się wartościami związanymi z emocjami, bliskością oraz wspomnieniami, a takie prace właśnie to oferują. Stanowią one furtkę do przeszłości lub przyszłości. Artysta dzieli się częścią siebie, a kolekcjoner odnajduje w tym coś bliskiego.

Krzysztof Grzybacz, Spojrzenie ślimaka, 2019, źródło: Galeria Dawid Radziszewski

Jednym z powodów rosnącego zainteresowania młodą sztuką jest chęć uatrakcyjnienia kolekcji, co wpływa na postrzeganie kolekcjonera jako osoby ciekawej i wyszukanej. Istotne są także możliwości sprzedażowe na przyszłość. Kolekcja, która łączy wspólną historię lub temat, ale jest zróżnicowana pod względem formy, czasu powstania i gatunku, świadczy o głębszej wiedzy i zaangażowaniu kolekcjonera w świat sztuki. Załóżmy, że tematem kolekcji jest wspomnienie dzieciństwa. Można je ukazać w grafice młodego absolwenta Akademii Sztuk Pięknych, surrealistycznej fotografii z XX wieku czy malarstwie Ociepki. Takie prywatne założenia pozwalają stworzyć intrygującą historię z przekazem, ale także z różnorodnością formy, czasu powstania, gatunku oraz rangi artystycznej.

Nowe = intrygujące 

Otwartość na młodą sztukę wynika z potrzeby nowych idei i pomysłów. Nieodkryte tereny w świecie sztuki wiążą się nie tylko z ryzykiem, ale też z ogromnymi możliwościami i adrenaliną podczas ich odkrywania. Obserwowanie i doświadczanie procesów twórczych współczesnych artystów jest ekscytujące nie tylko z powodu samego obrazu i jego tematyki, lecz także ze względu na możliwość kontaktu i relacji z twórcą. Kontakt z artystą jest bardziej osiągalny niż w przypadku posiadaczy renomowanych prac, pokrewnych artystów czy instytucji. Można porozmawiać z twórcą, zrozumieć jego intencje, proces twórczy i cele, a także poznać jego historię. Nawiązanie relacji z artystą pozwala na stworzenie bezpośredniej więzi między nim a kolekcjonerem. Taka dynamika jest cenna, ponieważ obie strony uczą się od siebie nawzajem, co jest poszukiwane, atrakcyjne, trudne lub stosunkowo proste do realizacji. 

Aleksandra Nowicka, Życie stolicy, 2022 (fot. dzięki uprzejmości artystki)

Młoda sztuka a polscy kolekcjonerzy

Prawdziwi pasjonaci sztuki lubią być zaangażowani w to, co się dzieje wokół. Często pełnią rolę kuratorów własnych kolekcji. Relacje z innymi osobistościami w świecie sztuki są dla nich wartościowe. Otwartość na młodą sztukę, młodych artystów i nowe tematy z pewnością istnieje w Polsce. Choć jeszcze nie osiągnęliśmy pełnego potencjału, zmierzamy w dobrym kierunku. Potencjał ten jest duży zarówno w oferowanych pracach, jak i w kolekcjonerach. Pojawia się wiele nowych osobistości. 

Galeria Dystans, WTS 2022, fot. M.M.rynekisztuka.pl

Sztuka, jako zróżnicowana dziedzina, nie zawsze trafia w gusta każdego, podobnie jak jej kolekcjonerzy, którzy również powinni być różnorodni. Nadal istnieje opinia, że młoda sztuka jest często wypełniona kiczem. Trudno z tym polemizować, ale z pewnością warto się nad tym zastanowić. Sztuka, podobnie jak inne dziedziny, obejmuje zarówno prace złe, przeciętne, dobre, jak i wybitne. Obecność dzieł na rynku świadczy o tym, że odpowiadają one gustom, które tam panują. Ważne jest, aby zastanowić się, jakie prace są wybierane i dlaczego. Co kieruje naszym gustem? Jak pracować nad wartością dzieł obecnych na rynku sztuki? Takie refleksje mogą pomóc w lepszym zrozumieniu i docenieniu młodej sztuki.

Jagienka Parteka

fot. góra: Patricia Ready Gallery of Art, Vitacura, Chile