Już 19 października w galerii Tate St Ives w Anglii zostanie otwarta indywidualna wystawa polsko-romskiej artystki, Małgorzaty Mirgi-Tas. To pierwsza tak obszerna, monograficzna wystawa twórczyni w Wielkiej Brytanii. Artystka jest znana przede wszystkim z wielkoformatowych, narracyjnych tkanin, które nawiązują do życia, kultury i tożsamości polsko-romskiej. Jakie prace zobaczymy na nadchodzącej wystawie?

Przeczarowując świat

Sztuka Małgorzaty Mirgi-Tas uzyskała uzasadnioną uwagę i globalny rozgłos w 2022 roku. To właśnie wtedy reprezentowała Polskę na 59. Biennale w Wenecji. Cykl dzieł zaprezentowanych w pawilonie narodowym cieszył się dużym zainteresowaniem nie tylko wśród zwiedzających, ale i artystycznego środowiska. To również pierwszy raz, kiedy artystka pochodzenia romskiego reprezentuje kraj podczas weneckiego Biennale. Projekt „Przeczarowując świat”  to dwanaście wielkoformatowych tkanin, które kompozycją i narracją nawiązują do renesansowych, astrologicznych fresków w Palazzo Schifanoia w Ferrarze. Każda tkanina odpowiada jednemu z dwunastu miesięcy i podzielona jest na trzy pasy.

Małgorzata Mirga-Tas, Czerwiec (z serii „Przeczarowując świat”) 2022 © Małgorzata Mirga-Tas. Kolekcja Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, fot. Jacopo Salvi

Górny pas odnosi się do wędrówek Romów po Europie, artystka położyła tutaj nacisk na ukazanie różnorodnej i bogatej historii dawnych Romów, w kontrze do krzywdzących stereotypów obecnych na XVII-wiecznych grafikach. W części środkowej Małgorzata Mirga-Tas skupiła się na przedstawicielkach romskiej społeczności. W tym obszarze dostrzeżemy portrety kobiet w towarzystwie symboli z kart tarota, a nawet astrologicznych elementów zaczerpniętych ze wspomnianego już Palazzo Schifanoia. Dolny pas ukazuje sceny ze współczesnego życia we wsi Czarna Góra — rodzinnej miejscowości artystki. Zobaczymy tutaj krajobrazy, codzienne czynności, pracę, zabawę i wspólnotowość. Po Biennale w Wenecji projekt był eksponowany w Ferarze oraz Warszawie. Jeden z paneli (czerwiec) tego monumentalnego cyklu będzie brał udział w październikowej wystawie w Wielkiej Brytanii. 

Małgorzata Mirga-Tas w Tate 

Oprócz wspomnianego projektu „Przeczarowując świat” na monograficznej wystawie w Tate St Ives zobaczymy dzieła z ostatnich lat, a także te najnowsze, które zostaną zaprezentowane publiczności po raz pierwszy. Całość będzie obejmowała 25 prac, przede wszystkim z obszaru sztuki tekstylnej. W ekspozycji weźmie udział sześć portretów z 2022 roku z serii „Siukar Manusia”, która przedstawia polskich Romów, a wśród nich osoby z pierwszej generacji mieszkańców Nowej Huty, ocalałych z obozów zagłady czy aktywistów i muzyków. Wystawa w Tate obejmie również pracę z serii „Out of Egypt” z 2021 roku, pierwotnie prezentowanej jako seria sześciu w Galerii Arsenał w Białymstoku. Również w tych realizacjach, podobnie jak w serii prezentowanej na Biennale w Wenecji, artystka sięga do XVII-wiecznych rycin. 

Małgorzata Mirga-Tas, Miri Daj / My Mother, 2019 © Małgorzata Mirga -Tas, dzięki uprzejmości Tate, widok wystawy „I Have a Dream”, Goteborgs Konsthall, 2023 | fot. Hendrik Zeitle, źródło: materiały prasowe

Warto zwrócić uwagę, iż Małgorzata Mirga-Tas to pierwsza artystka pochodzenia romskiego, której dzieła trafiły do kolekcji Tate. W zbiorach brytyjskiej galerii znajdują się trzy dzieła, które również wezmą udział w październikowej ekspozycji: „Side Thawenca” („Sewn with Threads”) oraz „Miri Daj” („My Mother”) z 2019 roku i „Trzy Gracje” (Three Graces) z roku 2021. Obie prace z 2019 roku pochodzą z cyklu „Roma Madonna”, składającego się z 10 elementów, który przedstawia sceny z życia codziennego romskich kobiet w Polsce. Dzieła złożone są z drewnianych ekranów z trzema dwustronnymi panelami z tekstylnych kolaży. „Trzy Gracje” będą pokazywane po raz pierwszy od czasu zakupu do kolekcji. Dzieło jest o tyle ciekawe, że powstało na podstawie fotografii wykonanej w latach 80. XX wieku przez wujka artystki, Andrzeja Mirgę, który był w tym czasie jedynym etnografem romskim w Polsce.

Sztuka Małgorzaty Mirgi-Tas opowiada o ludziach. Artystka przybliża nam swoją społeczność, rodzinę i otaczającą ją ludzi, nierzadko mieszkańców jej rodzinnej miejscowości — Czarnej Góry, gdzie żyje i pracuje do dziś. Twórczyni rzuca światło na międzyludzkie relacje, działania i współpracę w romskiej społeczności, a tym samym przybliża jej życie codzienne, a w końcu historie Romów w kontekście lokalnym i globalnym. W swych wielkoformatowych dziełach artystka często wykorzystuje tkaniny należące do bliskich jej osób i członków lokalnej społeczności. Te intymne elementy składają się na szczery, czuły i wyjątkowy obraz człowieczeństwa.

Natalia Gaj

fot. góra: Małgorzata Mirga-Tas w Karma International, Art Basel w Bazylei 2023, dzięki uprzejmości Art Basel | źródło: materiały prasowe