Rynek sztuki wyróżnia się na tle innych rynków dóbr luksusowych. Produkcja dzieł sztuki nie musi być związana z wysoką jakością techniczną, a sztuka nie musi spełniać standardowych kryteriów luksusu w zakresie surowców, umiejętności czy technologii. Przykładem jest wypchany rekin Damiena Hirsta, który mimo swojej astronomicznej ceny, nie jest technicznie lepszy od innych podobnych eksponatów. Dzieła sztuki, w przeciwieństwie do innych dóbr luksusowych, mogą być konsumowane przez osoby, które ich nie posiadają. Wystawienie dzieła sztuki umożliwia jego publiczne oglądanie, co czyni je dobrem publicznym. Samochody sportowe czy biżuteria nie mają tej cechy. Jak plasuje się zatem sztuka w sektorze dóbr luksusowych?
Czy sztuka to coś więcej niż dobro luksusowe?
Sztuka, mimo że jest klasyfikowana jako dobro luksusowe, nie spełnia wszystkich typowych kryteriów tej kategorii. Jest to dobro publiczne, które może być konsumowane bez posiadania, a jej wartość nie jest determinowana przez tradycyjne mechanizmy rynkowe. Sztuka stoi w opozycji do rynkowych zasad, co czyni ją unikalnym elementem w świecie dóbr luksusowych. Dzieła sztuki wyróżniają się, podkreślają indywidualny styl i tworzą atmosferę sprzyjającą refleksji. To nie tylko prestiż wynikający z posiadania unikalnego obiektu, ale także osobisty wymiar – możliwość otaczania się czymś, co rezonuje z naszymi wartościami, historią czy gustem. W tym sensie sztuka jest luksusem dostępnym dla tych, którzy cenią nie tylko rzeczy, ale i idee, które za nimi stoją.
Fot. Filipp Romanovski
Współczesny rynek sztuki stał się integralnym elementem segmentu dóbr luksusowych, odpowiadając na potrzeby zamożnych nabywców. Jego rozwój wynika z rosnącego zainteresowania inwestowaniem w dobra o wysokiej wartości estetycznej i finansowej oraz z dynamicznej symbiozy sztuki z markami luksusowymi. Podobnie jak inne produkty premium, sztuka odzwierciedla prestiż i status społeczny jej posiadaczy. Osoby majętne postrzegają dzieła sztuki jako element stylu życia, często uzupełniając nimi swoje kolekcje luksusowych dóbr, takich jak biżuteria, zegarki czy nieruchomości. Trend ten, obserwowany globalnie, w Polsce nabiera szczególnego znaczenia, zwłaszcza w kontekście wzrostu liczby prywatnych kolekcjonerów i rosnącej roli galerii oraz domów aukcyjnych w edukacji inwestycyjnej.
Rozwój rynku sztuki i jego rola wśród dóbr luksusowych
Dominacja malarstwa, rola aukcji i galerii oraz rosnące zainteresowanie młodymi artystami to kluczowe czynniki kształtujące rynek sztuki. Przyszłość rynku w Polsce wydaje się obiecująca, z potencjałem dalszego rozwoju i innowacji. Rosnące zainteresowanie dziełami młodych polskich artystów jest kolejnym ważnym trendem. Wzrost cen ich prac odzwierciedla rosnące uznanie i popyt na nowoczesne i innowacyjne formy wyrazu artystycznego. To zjawisko stwarza nowe możliwości rozwoju dla sektora sztuki, łącząc prestiż z innowacyjnością.
Komercjalizacja sztuki budzi jednak dyskusje na temat jej wartości kulturowej oraz etycznych aspektów działań artystów i kolekcjonerów. Ważne jest, aby zachować równowagę między komercyjnym sukcesem a zachowaniem integralności artystycznej. Jednocześnie, rosnące zainteresowanie sztuką współczesną i dziełami młodych twórców stwarza nowe możliwości rozwoju, które mogą przyczynić się do dalszej profesjonalizacji i innowacyjności rynku sztuki w Polsce – mówi Anna Niemczycka-Gottfried ekspertka rynku sztuki portalu rynekisztuka.pl
Stabilizacja i profesjonalizacja polskiego rynku sztuki
Dzieła sztuki są coraz częściej postrzegane jako atrakcyjna forma inwestycji. Ich ograniczona podaż, wynikająca z unikalności każdego obiektu, przyciąga inwestorów szukających stabilnych aktywów o potencjale wzrostu wartości. Dla zamożnych Polaków sztuka staje się istotnym elementem zdywersyfikowanego portfela inwestycyjnego, co wzmacnia jej pozycję w segmencie dóbr luksusowych.
fot. Bo PonomariPolski rynek sztuki przeszedł w ostatnich latach znaczną transformację. Po okresie gwałtownych wzrostów, napędzanych przez pandemiczny boom, nastąpiło naturalne wyhamowanie, lecz rok 2024 przyniósł stabilizację oraz wzrosty wartościowe, które potwierdzają rozwój i dojrzałość tego segmentu. W pierwszej połowie 2024 roku na polskim rynku kolekcjonerskim wylicytowano blisko 120 tys. obiektów o łącznej wartości ponad 238 mln zł (bez uwzględnienia aukcyjnych opłat).
Eksperci szacują, że obrót na polskim rynku sztuki w 2024 roku wyniesie od 450 do 480 mln zł. Obroty na aukcjach wciąż utrzymują stabilny wzrost, co czyni rynek sprzyjającym inwestycjom, zwłaszcza że ceny dzieł sztuki nie uwzględniły wpływu inflacji, a co za tym idzie, obecnie są niższe niż w 2021 roku. Polski rynek sztuki zyskuje na profesjonalizacji, co przejawia się w wyodrębnianiu segmentów aukcji, takich jak młoda sztuka, grafika, komiks, biżuteria kolekcjonerska czy nowe kategorie, np. memorabilia. Coraz bardziej widoczna staje się także sztuka zagraniczna – dzieła znanych artystów spoza Polski, wystawiane na aukcjach w kraju, przyciągają zainteresowanie kolekcjonerów, a ich zakup nie wiąże się z dodatkowymi opłatami importowymi.
fot. Liam McGarry
Wyraźnie wzrosło również zainteresowanie dziełami młodych polskich artystów, co odzwierciedlają coraz wyższe ceny, które osiągają ich prace na rynku. Kolekcjonerzy coraz częściej sięgają po dzieła twórców młodego pokolenia, dostrzegając w nich nie tylko potencjał inwestycyjny, lecz także oryginalną wartość estetyczną, która dodaje wnętrzom niebanalnego charakteru i stanowi wyraz indywidualnych zainteresowań właściciela. Potwierdzeniem tej tendencji są wyniki tegorocznych aukcji Młoda Sztuka organizowanych przez Desa Unicum, których popularność systematycznie rośnie. Aukcje te stały się platformą dla nowego pokolenia artystów, stanowiąc kolejny sposób na dotarcie do szerokiego grona kolekcjonerów i umacniając ich pozycję na polskim rynku sztuki.
Eksperci zwracają uwagę na rosnące zainteresowanie współczesną sztuką zagraniczną i polską, zarówno ze strony instytucji, jak i prywatnych inwestorów, jednak rynek wciąż mierzy się z wyzwaniami związanymi z ograniczonym dostępem do wysokiej jakości dzieł. Jednym z możliwych rozwiązań mogłaby być rozważna sprzedaż niewystawianych eksponatów z magazynów muzealnych, co pozwoliłoby ożywić rynek i uzupełnić ofertę o rzadkie prace.
Rynek sztuki w Polsce w 2023 roku i ostatnich latach
Wartość sprzedaży dzieł sztuki w Polsce wykazuje wyraźny trend wzrostowy w latach 2019-2021, osiągając szczyt w 2021 roku. Ten okres dynamicznego wzrostu można przypisać kilku czynnikom, w tym rosnącemu zainteresowaniu inwestowaniem w sztukę jako stabilne aktywo oraz wzrostowi liczby prywatnych kolekcjonerów. Spadek wartości sprzedaży w 2022 roku o 12,8% można interpretować jako naturalne wyhamowanie po okresie gwałtownych wzrostów, co jest typowe dla rynków podlegających cyklicznym zmianom. Stabilizacja w 2023 roku sugeruje, że rynek osiągnął nowy poziom równowagi, co jest pozytywnym sygnałem dla przyszłych inwestycji – komentuje Anna Niemczycka-Gottfried.
Kategorie sprzedaży obejmują malarstwo, które jest największym segmentem rynku, generującym znaczną część wartości sprzedaży, oraz rzeźbę i instalacje, które stanowią kolejną istotną kategorię, choć mniejszą od malarstwa. Inne segmenty, takie jak rzemiosło artystyczne, rysunek, grafika, bibliofilstwo, fotografia i inne, również przyczyniają się do całkowitej wartości sprzedaży.
Wnioski wskazują na innowacje i profesjonalizację rynku, który przeszedł znaczną transformację, z rosnącym zainteresowaniem inwestorów i kolekcjonerów. Pomimo spadku w 2022 roku, rynek sztuki w Polsce wykazuje stabilny wzrost, co czyni go atrakcyjnym dla inwestorów. Coraz większe zainteresowanie dziełami młodych polskich artystów odzwierciedlają rosnące ceny ich prac, co dodatkowo podkreśla dynamiczny rozwój tego segmentu.
Według danych GUS malarstwo to największy segment rynku sztuki w 2023 roku. Stanowi aż 83,1 % wszystkich sprzedaży. Malarstwo, jako największy segment rynku, odpowiadający za 83,1% całkowitej sprzedaży, potwierdza swoją dominującą pozycję. To zjawisko można tłumaczyć tradycyjną wartością malarstwa oraz jego szerokim uznaniem wśród kolekcjonerów. Wysokie ceny osiągane przez obrazy wskazują na ich prestiż i status społeczny, co czyni je atrakcyjnym wyborem dla inwestorów – Anna Niemczycka-Gottfried
W minionym roku to aukcje cieszyły się największym powodzeniem w kwestii całkowitej sprzedaży dzień sztuki. Na drugim miejscu znajdziemy galerie sztuki z wynikiem 33,2 %. Aukcje, odpowiadające za 61,8% całkowitej sprzedaży, oraz galerie sztuki, z udziałem 33,2%, pozostają kluczowymi kanałami dystrybucji dzieł sztuki. Aukcje przyciągają szerokie grono kolekcjonerów i inwestorów, oferując możliwość osiągnięcia wysokich cen, podczas gdy galerie sztuki zapewniają bardziej intymne i bezpośrednie doświadczenie zakupu. Oba kanały odgrywają istotną rolę w edukacji inwestycyjnej oraz promocji sztuki – tłumaczy Anna Niemczycka-Gottfried
