Zbliżając się do końca 2024 roku wspominamy wystawy i wydarzenia na polskim rynku sztuki. Jak zwykle nie brakowało zachwycających wystaw i emocjonujących wydarzeń. Jak co roku, mogliśmy podziwiać nie tylko wystawy prezentujące uznanych twórców, ale także wydarzenia promujące młode talenty, które odważnie wkraczają na artystyczną scenę. Są one doskonałym przykładem na to, jak polski rynek sztuki się rozwija, ale także uwzględnia dziedzictwo polskich, uznanych już dziś artystów i artystek wcześniejszych pokoleń. Spośród licznych inicjatyw istotnych wybraliśmy kilka, które także zasługują na uwagę.

Wystawa „Nowe pokolenie i klasycy z Kolekcji Wojciecha Fibaka” w Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu 

„Nowe pokolenie i klasycy z Kolekcji Wojciecha Fibaka” w CSW Toruń to pierwsza prezentacja nowego oblicza kolekcji Wojciecha Fibaka, kolekcji, która jest jedną z najstarszych i najważniejszych kolekcji sztuki współczesnej w kraju. Wystawa pokazuje obok siebie obrazy klasyków i przedstawicieli nowej generacji – te zderzenia często zaskakują, ale też zastanawiają i ujawniają nieoczywiste powiązania: zbliżone konteksty i kontynuację wątków, a jeśli nie dosłownie kontynuację, to przynajmniej świadomość więzów łączących artystów różnych pokoleń. Na wystawie nie zabrakło nowoczesnych polskich klasyków, takich jak Wojciech Fangor, Jerzy Nowosielski, Magdalena Abakanowicz czy Tadeusz Brzozowski. Nową, odmienioną odsłonę kolekcji uzupełniają dzieła najnowsze z młodego sektora sztuki współczesnej, a wśród nich dzieła Emilii Kiny, Agaty Kus, Karoliny Jabłońskiej, Agaty Słowak czy Krzysztofa Grzybacza. Wystawa została otwarta 28 czerwca 2024 roku i potrwa do 5 stycznia 2025 roku. 

Wystawa „Nowe pokolenie i klasycy z Kolekcji Wojciecha Fibaka” w Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu | fot. rynekisztuka.pl

Wystawa „Łzy szczęścia” w Zachęcie — Narodowej Galerii Sztuki

Od czerwca do września 2024 roku w warszawskiej Zachęcie miała miejsce wystawa „Łzy szczęścia”. Była to pierwsza do tej pory tak obszerna prezentacja dzieł z kolekcji Zachęty. Na wystawie zaprezentowano kilkadziesiąt dzieł z ostatnich dekad. Nie zabrakło dzieł już przełomowych i kluczowych dla polskiej historii sztuki. „Wystawa pomyślana jest jako przestrzeń, w której równie ważną rolę jak prezentowane prace odgrywają aktywność publiczności i program performatywny. Zaproszeni artyści i artystki poprzez swoje działania wchodzą w dialog z wybranymi dziełami i wskazują na możliwość alternatywnego zwiedzania galerii. Program performatywny, podobnie jak choreografia wystawy, uwzględnia różne sposoby funkcjonowania w świecie i wrażliwość publiczności. Zachęca także do cielesnego doświadczania dzieł sztuki” – czytamy w tekście do wystawy. 

Oskar Dawicki, Łzy szczęścia, 2014, wideo, archiwum Zachęty

Otwarcie Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

Nowa siedziba Muzeum Sztuki Nowoczesnej została otwarta 25 października 2024 roku w Warszawie na pl. Defilad, tuż przy Pałacu Kultury i Nauki. Hucznemu otwarciu towarzyszyły niezwykłe atrakcje i wydarzenia. Wydarzenia towarzyszące otwarciu mają być zapowiedzią pierwszej wystawy kolekcji Muzeum Sztuki Nowoczesnej, której otwarcie zaplanowano początek 2025 roku. Warto podkreślić, że Muzeum Sztuki Nowoczesnej przez niemal 20 lat funkcjonowało i działało w lokalizacjach tymczasowych. Powstanie nowego budynku to ważny moment nie tylko dla samej instytucji i warszawskiej sceny artystycznej, ale także dla całej Polski w kontekście promowania sztuki rodzimej i międzynarodowej. 

fot. góra: Budynek Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, widok od ulicy Marszałkowskiej. Fot. Marta Ejsmont (2023) | źródło: materiały prasowe MSN

Wystawa „Maria Pinińska-Bereś” w Pawilonie Czterech Kopuł

We wrocławskim Pawilonie Czterech Kopuł Muzeum Sztuki Współczesnej do 13 października mogliśmy zobaczyć retrospektywną wystawę poświęconą twórczości Marii Pinińskiej-Bereś (1931–1999), jednej z najwybitniejszych polskich artystek XX wieku. Ekspozycja była kompleksowym przeglądem jej twórczości, który obejmuje rzeźby, instalacje oraz dokumentacje performansów, ukazujące główne nurty jej artystycznej działalności. Wystawa badała tematykę kobiecości, erotyzmu oraz relacji człowieka z naturą. Artystka tworzyła dzieła pełne symboliki, w których łączyła naturę z duchowością, często sięgając po formy abstrakcyjne, które były nośnikiem jej emocji i przemyśleń. W jej pracach widoczna jest fascynacja ciałem, a także poszukiwanie ekspresji w materii i formie, które niejednokrotnie wykraczały poza tradycyjne ramy sztuki.

Maria Pinińska-Bereś, Odaliska i niewolnica, 1990, fot. Marek Gardulski, kolekcja rodzinna

Wystawa „Wojciech Fangor. American Dream” w Krupa Art Foundation

13 lipca 2024 roku w sercu wrocławskiego rynku miało miejsce wielkie otwarcie wystawy „Wojciech Fangor. American Dream”. Monograficzna ekspozycja w Krupa Art Foundation skupia się na specyficznym okresie w sztuce malarza, który przypada na lata 60. i 70. XX wieku. To właśnie wtedy Wojciech Fangor zrealizował swoje najpopularniejsze dzieła spod znaku op-artu. Nieczęsto zdarza się możliwość, aby zobaczyć dzieła Wojciecha Fangora w takiej odsłonie. Obrazy stanowią zwykle część ekspozycji stałej w muzeach i zestawione są z realizacjami innych artystów i artystek działających w podobnym czasie. Wystawa monograficzna daje niezwykłą okazję na całkowite zanurzenie się w świat iluzjonistycznych, optycznych dzieł. Jak dowiadujemy się od organizatorów, prace na wystawie zostały zaaranżowane w taki sposób, aby dać odbiorcom możliwość doświadczenia tego, co sam artysta nazywał „pozytywną przestrzenią iluzyjną”. Założeniem artysty było intencjonalne oddziaływanie na fizjologiczne procesy zmysłu wzroku i oko odbiorcy, a także na psychosomatyczne odczuwanie siebie w przestrzeni. Wystawa, której kuratorką była Dorota Monkiewicz trwała do 11 listopada. 

Wernisaż wystawy „Wojciech Fangor. American Dream” w KAF

Wystawa „Józef Chełmoński” w Muzeum Narodowym w Warszawie

Jeszcze do 26 stycznia 2025 roku w Muzeum Narodowym w Warszawie można oglądać wystawę poświęconą twórczości Józefa Chełmońskiego — jednego z najwybitniejszych polskich malarzy XIX i początku XX wieku. Wystawa prezentuje około 119 obrazów oraz liczne rysunki pochodzące ze zbiorów publicznych i prywatnych. Chełmoński znany jest przede wszystkim jako kronikarz wiejskiego życia i obserwator natury. Jego dzieła ukazują codzienność wsi z niezwykłą wrażliwością na detale i atmosferę. Dzieła pochodzą z różnych okresów twórczości artysty i poruszają różnorodną tematykę — od wiejskich scen rodzajowych do wnikliwych przedstawień natury. 

Józef Chełmoński, Kuropatwy, 1891, źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie

Wystawa „Bereś” w krakowskiej Cricotece

Tegoroczna wystawa Jerzego Beresia w Krakowie to pierwsza od 2012 roku tak obszerna prezentacja twórczości artysty. Wystawie towarzyszył rozbudowany program, a do dialogu z twórczością Jerzego Beresia zostali zaproszeni performerki i performerzy. Ekspozycja, która została zrealizowana we współpracy z Fundacją Marii Pinińskiej-Bereś i Jerzego Beresia, odbyła się w 60. rocznicę pierwszej solowej wystawy artysty, która miała miejsce w Galerii Krzysztofory z inicjatywy Grupy Krakowskiej. Wystawa „Bereś” jest kontynuacją programu Cricoteki, w ramach którego instytucja bada możliwości zabezpieczania i prezentowania archiwów oraz twórczości artystów zajmujących się sztuką efemeryczną, a ponadto prezentuje artystów oraz zjawiska, które znajdują się w orbicie twórczości Tadeusza Kantora. 

„Bereś” widok wystawy, fot. M. Gardulski

Wystawa „WŁADYSŁAW HASIOR – DANIEL RYCHARSKI. MOGĘ WAM OPOWIEDZIEĆ O SOBIE O WAS” w PGS w Sopocie

W pierwszej połowie roku w sopockiej PGS można było oglądać wyjątkową wystawę. Na wystawie w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie Daniel Rycharski wszedł w dialog z twórczością Władysława Hasiora. „Łukasz Gorczyca określa artystyczną działalność Hasiora jako twórczość dotyczącą polskiej transformacji powojennej. Tego, w jaki sposób następuje zderzenie modernizacji socjalistycznej z bardzo tradycyjną, katolicką czy pofeudalną strukturą. Podobne głosy pojawiają się w dyskusji na temat Rycharskiego, tyle że jego rzeczywistość to nie Polska PRL-u, a ta potransformacyjna – z rozrastającymi się miastami, ale spychaną na margines wsią” – czytamy w tekście kuratorskim Julity Dembowskiej. Obaj artyści czerpią z własnych doświadczeń, pochodzenia i swoistego dramatu ludzkiej egzystencji.

Wernisaż wystawy Hasior/Rycharski „mogę wam opowiedzieć o sobie o was”, fot. Adrian Sokołowski, źródło: dzięki uprzejmości PGS Sopot

21.Warszawskie Targi Sztuki

21.Warszawskie Targi Sztuki, które odbyły się 23-24 listopada 2024 roku, zapiszą się w historii jako największe rodzime targi sztuki pod względem liczby galerii. Wydarzenie zgromadziło niespełna 120 wystawców, w tym galerie sztuki współczesnej i dawnej, antykwariaty oraz domy aukcyjne z całej Polski. Odwiedzający mieli okazję podziwiać i nabyć ponad 1500 dzieł sztuki, co czyniło to wydarzenie prawdziwą ucztą dla miłośników sztuki. Program wydarzenia wzbogaciły interesujące wykłady, spotkania z ekspertami branży artystycznej, a także wystawy i inspirujące rozmowy z twórcami. Najważniejsze galerie z całej Polski, często o zupełnie odmiennej specyfice, zaprezentowały bogatą ofertę, a zaproponowane dzieła ujawniły różnorodne media, techniki i style. Dzięki temu odwiedzający, kolekcjonerzy, krytycy i miłośnicy sztuki mogli zapoznać się z aktualnym stanie polskiego rynku sztuki, przede wszystkim w obszarze sztuki współczesnej, młodej i najnowszej. Warszawskie Targi Sztuki pełnią zatem rolę swoistego barometru rynku artystycznego, dostarczając cennych informacji nie tylko kolekcjonerom i miłośnikom sztuki, ale także specjalistom, właścicielom galerii oraz ich zespołom.

21. Warszawskie Targi Sztuki | fot. rynekisztuka.pl

Wystawa „Wielka Czwórka i Inni. Ceramiczna Rzeźba kameralna w PRL-u” w Muzeum Narodowe we Wrocławiu 

Wystawa skupia się na tytułowej wielkiej czwórce — artystów zatrudnionych w Zakładzie Ceramiki i Szkła IWP w latach 50. XX wieku — Henryk Jędrasiak, Lubomir Tomaszewski, Hanna Orthwein i Mieczysław Naruszewicz. „Wielka czwórka i inni. Ceramiczna rzeźba kameralna w PRL-u” to kolejna prezentacja powojennego wzornictwa we wrocławskim muzeum narodowym. Na wystawie zobaczymy całą gamę kameralnych figurek, których zgromadzono blisko 340  – od przedstawień zwierząt, ptaków i pupili do rzeźb przedstawiających postaci ludzkie. Wiele z eksponatów pochodzi z kolekcji prywatnej kolekcjonera Tomasza Dziewickiego, a uzupełniają je obiekty ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu oraz Muzeum Narodowego w Warszawie. Ekspozycję można oglądać do 23 lutego 2025 roku.

Leżąca kotka, proj. Mieczysław Naruszewicz, 1958, Zakłady Porcelany Stołowej „Ćmielów” w Ćmielowie; porcelana, dekoracja malowana (natrysk cieniowany), z kolekcji Tomasza Dziewickiego

N.G

fot. góra: Piotr Uklański, Bez tytułu (Szeroko otwarte), 2012, trójwymiarowa instalacja tekstylna; juta, konopie, bawełna, archiwum Zachęty