Berlin Biennale 2025: Gdy sztuka stara się reagować

W czerwcu 2025 roku Berlin znów stał się miejscem spotkania artystów, kuratorów i widzów z całego świata. 13. Berlin Biennale, odbywające się od 14 czerwca do 14 września, tym razem prowadzone przez Zashę Colah, obiecywało edycję skoncentrowaną na sztuce jako formie oporu, wspólnoty i troski o alternatywne sposoby istnienia. W praktyce jednak wydarzenie rozpięło się gdzieś między kuratorską wrażliwością a realnym milczeniem wobec palących tematów – co zauważyła również krytyka międzynarodowa.

Zasha Colah, pochodząca z Indii badaczka i kuratorka, znana jest ze swojego zaangażowania w tworzenie wspólnotowych, niehierarchicznych modeli pracy artystycznej. Już w zapowiedziach Biennale zapowiadała, że jej celem nie będzie prezentowanie wielkich narracji, ale raczej tworzenie przestrzeni dla intymnych historii, duchowości i praktyk oporu, które nie mieszczą się w głównym nurcie.

Zasha Colah, Curator of the 13th Berlin Biennale for Contemporary Art; image: Moritz Haase

Jednak artykuł opublikowany przez magazyn Frieze, pt. „Berlin Biennale Struggles to React”, rzucił cień wątpliwości na skuteczność takiego podejścia. Autorka tekstu, Ela Bittencourt, zauważa, że Biennale – mimo ambicji i świetnie przygotowanej struktury – wydaje się dziwnie stonowane, wręcz wycofane wobec wydarzeń, które dosłownie dzieją się za jego murami. Mowa tu przede wszystkim o aktualnych napięciach politycznych w Berlinie, protestach społecznych i głosach marginalizowanych, które nie zawsze znajdują swoje odbicie w instytucjonalnym języku sztuki.

Biennale rozgrywa się w wielu punktach miasta: od Akademie der Künste, przez Hamburger Bahnhof, po postindustrialne przestrzenie Kreuzbergu. Widzimy tam prace artystów z Ameryki Południowej, Azji, Afryki, ale też Europy Środkowo-Wschodniej. Polscy twórcy również są obecni, często jako reprezentanci nowego pokolenia – głęboko zakorzenieni w lokalnych doświadczeniach, ale świadomi globalnych tematów. I choć nie zawsze są eksponowani w głównych salach, ich głos staje się coraz bardziej wyraźny.

Jednym z głównych pytań, które Biennale 2025 pozostawia widzowi, jest: czy sztuka powinna reagować wprost? Czy raczej oferować przestrzeń refleksji? To pytanie dotyczy nie tylko artystów, ale i kuratorów, widzów, instytucji. W czasach kryzysu – klimatycznego, politycznego, społecznego – sama estetyka przestaje wystarczać. Coraz więcej mówi się o odpowiedzialności i sprawczości.

Exterra XX – Künstlerinnengruppe Erfurt, Selection of performance objects, ca. 1988–1993, installation view, 13th Berlin Biennale, KW Institute for Contemporary Art, 2025, Courtesy Exterra XX – Künstlerinnengruppe Erfurt, image: Marvin Systermans

W tym kontekście pojawia się również refleksja o miejscu artysty we współczesnym świecie sztuki. Jak zaistnieć na scenie międzynarodowej? Jak przedostać się z lokalnego środowiska do przestrzeni takich jak Berlin, Wenecja czy São Paulo?

Wbrew pozorom, odpowiedź nie musi być elitarna. Wielu artystów obecnych dziś na Berlin Biennale swoją drogę zaczynało od udziału w open callach, aplikowania na rezydencje, uczestnictwa w konkursach kuratorskich. To właśnie dzięki tym formom działalności zdobywali doświadczenie, kontakty, a w końcu – zaproszenia do prestiżowych wydarzeń.

Zoncy Heavenly, from the series World of Good for Nothing Guys, 2009–: Lady Farmers’ Magenta Sky, 2022–2025, installation view, 13th Berlin Biennale, KW Institute for Contemporary Art, 2025. Courtesy Zoncy Heavenly; image: Marvin Systermans

Dlatego przygotowaliśmy narzędzie, które może stać się Twoim pierwszym krokiem w tę stronę.
„Konkursy, Open Calle, Rezydencje dla Artystów 2025” to przewodnik po aktualnych międzynarodowych możliwościach rozwoju – starannie wyselekcjonowanych, z praktycznymi informacjami i terminami aplikacyjnymi. Znajdziesz tam oferty z Polski jak i całego świata. Być może kolejna edycja Biennale będzie należeć właśnie do Ciebie.

Źródła:

Frieze, The Berlin Biennale Struggles to React, Ela Bittencourt (dostęp: 01.07.250).

Fot. u góry|źródło: Unsplash

A.O